ئامانجی گه‌مارۆده‌ران ئیراده‌ی نه‌خێره !!
وتار/
16/08/2017
554 جار بینراوە
شوان هه‌ورامی
ئامانجی گه‌مارۆده‌ران ئیراده‌ی نه‌خێره !!
شوان هه‌ورامی
له‌كاتی كۆنگره‌كه‌ی سعودیه‌دا ، شا سه‌لمان رایگه‌یاند "
ئێران گه‌وره‌ترین وڵاتی سه‌رپه‌رشتیاری تیرۆره " بۆیه پێویسته كۆمه‌ڵی نێوده‌وڵه‌تیی
هه‌ڵوێستی تووندی به‌رانبه‌ر بگرێته‌به‌ر ، ترامپ له وتاره‌كه‌یدا به ئه‌ندازه‌یه‌ك
ده‌سه‌ڵاته خێڵه‌كیه‌كانی كه‌نداوی له ئێران ترساندو خۆیشی به پارێزه‌ریان له‌قه‌ڵه‌مدا
، كه هانیدان دووژمنایه‌تیه‌كانیان قووڵتر بكه‌نه‌وه ، ئه‌وه‌ش بۆ مه‌به‌ستی باج
وه‌رگرتنی زیاتر بوو له‌و وڵاته بێهێزانه ، بۆیه ته‌نیا سعودیه به بڕی { 460
} ملیار دۆلار گرێبه‌ستی كڕینی چه‌كی له‌گه‌ڵ ئه‌مه‌ریكا واژۆ كرد ، ئه‌مه له
كاتێكدایه كه سعودیه به به‌رده‌وامیی له 6 ساڵی رابردوودا كورتهه‌ڵێنانی
بودجه‌ی هه‌یه‌و ده‌یه‌وێت به فرۆشتنی كه‌رته گشتیه‌كانی وه‌كو فڕۆكه‌خانه و به‌شێك
له كۆمپانیای نیشتمانی " ئارامكۆ " بۆ به‌رهه‌مهێنانی نه‌وت بفرۆشێت ،
بۆ پڕكردنه‌وه‌ی كورت هه‌ڵهێنانه‌كه‌ی .
كه‌چی سه‌ره‌ڕای ئه‌و گرفته ئابووریانه‌ی كه تووشی بووه
، له ماوه‌ی رابردوودا وه‌كو پاشكۆیه‌كی سیاسه‌ته‌كانی ئه‌مه‌ریكا ره‌فتاری
كردووه‌و ئه‌و وڵاته‌ش ته‌نیا وه‌كو كارتێك به‌كار هێناوه ، له‌كاتی قه‌یرانی دۆسیه‌ی
ئه‌تۆمیی ئێران له‌گه‌ڵ خۆرئاوادا ، ئه‌مه‌ریكا سعودیه‌ی هاندا بۆ ئه‌وه‌ی ململانێكانی
له‌گه‌ڵ ئه‌و وڵاته‌دا قووڵ بكاته‌وه ، كه‌چی كاتێ رێكه‌وتنامه‌ی ئه‌تۆمی واژۆ
كرا ، باراك ئۆبامای سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا له‌باره‌ی سعودیه‌وه ؛ به گۆڤاری {ئه‌تلانتیك
}ی گوت " ئه‌وانه‌ی تاوه‌ره‌كانی نیۆیۆركیان ته‌قانده‌وه سعودیی بوون نه‌ك ئێرانیی
" ، هه‌ر له‌وێشدا بوو گوتی " پێویسته سعودیه‌و ئێران ئاشتیه‌كی سارد
له نێوانیاندا هه‌بێت و ئه‌و دوو وڵاته له‌و باره‌وه رێككه‌ون " 1 ، ئیتر
ئاماژه‌ی به‌وه نه‌دا ئه‌وه ئه‌مه‌ریكا بوو سعودیه‌ی هانداو به‌ڵام ئێستا دوای
قووڵبوونه‌وه‌ی ململانێكانیان داوا ده‌كات سعودیه‌كان بۆ خۆیان كێشه‌كانیان له‌گه‌ڵ
ئێراندا چاره‌سه‌ر بكه‌ن ، نه‌ك هه‌ر ئه‌وه‌ش كۆنگرێسی ئه‌مه‌ریكا یاسای " جاستا
"ی ده‌ركرد ، كه تایبه‌ت بۆ سزادانی سعودیه ده‌ركراوه ، بۆ ئه‌وه‌ی زیانه‌كانی
11 ی سێپته‌مبه‌ری پێ ببژێرن !!
دوای ئه‌وه‌ی سعودیه له عێراق و سوریا و یه‌مه‌ندا به
ئاراسته‌ی جه‌نگی تائیفیی له دژی ئێران كاری كرد ، ئێران تا ئه‌م ساته‌ش سه‌ركه‌وتوو
تر بووه‌و سعودیه‌ش سوننه‌ی له هه‌موو ئه‌و جه‌نگانه‌دا كردۆته قوربانیی و بۆ خۆیشی
رۆژ له دوای رۆژ ئابوورییه‌كه‌ی به‌ره‌و داڕووخان ده‌ڕوات ، به تایبه‌تی شه‌ڕی یه‌مه‌ن
قورساییه‌كی گه‌وره‌ی له‌سه‌ر ئابووریی ئه‌و وڵاته دروستكردووه .
وه‌كو به پۆست و كۆمێنته‌كانی دوای كۆنگره‌ی سعودیه‌دا ده‌ركه‌وت
، دۆناڵد ترامپ له پشتی ئه‌و قه‌یرانه‌ی كه‌نداوه‌وه بوو ، كه گه‌مارۆی قه‌ته‌ر
درا ، به‌ڵام له‌به‌ر ئه‌وه‌ی ئه‌مه‌ریكا وڵاتی دامه‌زراوه‌یه‌و سه‌رۆك ناتوانێت یاریی
به به‌رژه‌وه‌ندییه باڵاكانی وڵاته‌وه بكات ، بۆیه ئه‌گه‌ر دابه‌شكردنی رۆڵی
گه‌مه‌كه‌ش بووبێت، كه ترامپ پشتیوانی گه‌مارۆده‌ران بوو ، ماتیس و تێلرسۆن پشتیوانی
قه‌ته‌ر بوون ، ده‌ركه‌وت ترامپ ویستبووی وه‌كو سعودیه باجیش له قه‌ته‌ر وه‌ربگرێت
، به‌ڵام قه‌ته‌ر ئه‌و باجه‌ی نه‌دابووه سه‌رۆكه سه‌رمایه‌داره‌كه‌ی ئه‌مه‌ریكا
بۆیه گه‌مارۆی خرایه‌سه‌ر !!
یه‌كه‌مین خاڵی خواسته { 13 } خاڵیه‌كه‌ی وڵاتانی گه‌مارۆده‌ری
قه‌ته‌ر بریتیی بوو له‌وه‌ی " قه‌ته‌ر به فه‌رمیی نوێنه‌رایه‌تیی دیبلۆماسیی
له‌گه‌ڵ ئێراندا دابه‌زێنێت و پاشكۆ فه‌رهه‌نگیه‌كانیش دابخات ، ئه‌ندامانی
ســـــه‌ر به ســــوپای پاســـــداران له قه‌ته‌ر ده‌ربكرێن ، كورتكردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كان
له هاوكاریی بازرگانیی له‌گه‌ڵ ئێراندا – به‌و شێوه‌یه‌ی كه سزا ســـه‌پێنراوه‌كان
به‌سه‌ر ئێراندا تێنه‌په‌ڕێنێت و ئاســــایشـــی كه‌نداوی عه‌ره‌بیی نه‌خاته مه‌ترسییه‌وه
- هه‌روه‌ها هه‌ر جۆره هاوكارییه‌كی ئه‌منیی و هه‌واڵگریی له‌گه‌ڵ ئێراندا بپچڕێندرێت
" 2 .
كه‌چی دواتر ده‌ركه‌وت مه‌سه‌له‌كه ئێران نیه ، چونكه ئیمارات
ساڵانه زیاتر له { 20 } ملیار دۆلار له‌گه‌ڵ ئێراندا بازرگانی ده‌كات و هه‌ر له
حوزه‌یرانی ئه‌مساڵدا بوو ، بڕی چوار ملیار و 150 ملیۆن دۆلاری بلۆك كراوی ئێران –
به پێی سزا نێوده‌وڵه‌تیه‌كان – ی راده‌ستی بانكی ناوه‌ندیی ئێران كردۆته‌وه ،
هه‌ر له دوای گه‌مارۆی قه‌ته‌ریش موغازه‌له‌ی سعودیه‌و ئێران ده‌ستی پێكرده‌وه ،
به تایبه‌تی سعودیه به هه‌موو مه‌رجه‌كانی ئێران رازیی بوو بۆ ناردنی حاجیه‌كان
، له‌وانه قبوڵ كردنی 250 چاودێریی وه‌زاره‌تی ده‌ره‌وه‌ی ئێران بۆ چاودێریكردنی
حه‌جی ئه‌مساڵ و پاراستنی ئاسایشی حاجیه‌كانی و راسته‌وخۆش گوێزانه‌وه‌ی حاجیه‌كان
له ئێرانه‌وه بۆ سعودیه . دواتر بانگهێشتی موقته‌دا سه‌در بۆ سعودیه‌و ئیمارات
و ئێستاش میسر روویه‌كی تری ئه‌و موغازه‌له‌یه بوو .
دوای ئه‌وه‌ش له‌ژێر ناونیشانی دوورخستنه‌وه‌ی عێراق له هه‌ژموونی
ئێران ، سعودیه په‌یوه‌ندییه‌كانی له‌گه‌ڵ به‌غدا گه‌رمكرده‌وه ، هاتوچۆكانی
قاسم ئه‌عره‌جیی وه‌زیری ناوخۆی عێراق بۆ سعودیه‌و ئێران ، مه‌به‌سته‌كه‌ی زیاتر
روون كرده‌وه ، كه سعودیه داوای كردووه له حه‌یده‌ر عه‌بادی له نێوان ریاز و
تاراندا نێوه‌ندگیریی ئاشتیانه ئه‌نجام بدات و هه‌ردوو وڵاتیش بۆ ئاسایی كردنه‌وه‌ی
په‌یوه‌ندییه‌كانیان هه‌ڵوێستی گونجاویان نیشانداوه . هه‌ر له‌سه‌ر هه‌مان
ئاراسته‌ی ئاسایی كردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كان ، وه‌زیری ده‌ره‌وه‌ی به‌حره‌ین – كه
یه‌كێكی تره له گه‌مارۆده‌ران – سه‌ردانی به‌غدای كرد .
سعودیه كاتێ بۆی ده‌ركه‌وت ترامپ به‌س به‌كاری هێناوه بۆ
ئه‌وه‌ی باجی لێوه‌رگرێت و هه‌ڵوێستی به‌رانبه‌ر به ئێران ئاساییه‌و هیچی له سه‌رده‌می
ئۆباما نه‌گۆڕاوه ، هه‌ڵبژاردنه‌وه‌ی " حه‌سه‌ن رۆحانی " كرده بیانوو
بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌و ئاشتیه سارده‌ی ئۆباما ئاماژه‌ی پێدابوو بگه‌ڕێنێته‌وه بۆ نێوان
ریاز و تاران ، به تایبه‌تیی له دوای شكستی سیاسه‌ته‌كانی سعودیه له عێراق و
سوریاو یه‌مه‌ن و به‌رفراوانبوونی هێزی ئێران له ناوچه‌كه‌دا ، خه‌ریكه ئاژاوه‌كان
گه‌یشتوونه‌ته ناوچه‌ی خۆرهه‌ڵاتی سعودیه كه زۆرینه‌یه‌كی شیعه‌نشینی تێدایه ،
به تایبه‌تیی ئه‌وه ماوه‌یه‌كی زۆره نائارامیی شاری عه‌وامیه‌ی گرتۆته‌وه‌و رێكخراوه‌كانی
مافی مرۆڤیش ئاماژه به پێشێلكاریی هێزه ئه‌منیه‌كانی سعودیه ده‌كه‌ن له‌و
ناوچه‌یه‌دا ، بۆیه سعودیه پێویستی به ئێرانه تا گرفته‌كانی له‌گه‌ڵ وڵاتانی
ناوچه‌كه‌دا هێور بكاته‌وه .
هه‌روه‌ها له دوای ئه‌و راپه‌ڕینه‌ی له‌م ماوه‌یه‌دا له
مزگه‌وتی ئه‌قسا روویدا و پاشه‌كشه‌ی به ناتانیاهۆ كرد ، بۆی ده‌ركه‌وت نزیكبوونه‌وه
له ئیسرائیل شتێكی ساناو ساكار نیه ، كه پارســــاڵ به ناردنی لیوا روكن "
ئه‌نوه‌ر ماجد عیشقیی " ســــه‌رۆكی ده‌زگای هه‌واڵگریی پێشووی ســـــعودیه
له‌گه‌ڵ شـــاندێكی 40 كه‌سیی بۆ ته‌لئه‌بیب و له‌وێوه داوای ئاساییكردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندیی
ریازو ته‌لئه‌بیب بكه‌ن ، هه‌روا به‌و ساده‌ییه ئه‌نجام نادرێت ، سعودیه له‌ناوچه‌كه‌دا
هه‌روه‌كو كوه‌یت و عومانی له ده‌ست ده‌رچووه‌و په‌یوه‌ندییان له‌گه‌ڵ ئێراندا
باشه ، هه‌رواش قه‌ته‌ری له خۆی دوور خســــته‌وه ، بۆیه نزیك كه‌وتنه‌وه له
ئێران – ئه‌گه‌ر بۆ نزیك مه‌وداش بێت – به هیوایه‌ك ده‌زانێت بۆ چاره‌سه‌ری كێشه
سیاسیی و ئه‌منیی و ئابوورییه‌كانی ، به تایبه‌تی موحه‌مه‌د كوڕی سه‌لمان به‌رنامه‌یه‌كی
به‌رزه‌فڕی ئابووریی داڕشتووه بۆ ساڵی 2030 كه تیایدا سعودیه چیتر پشت به فرۆشتنی
نه‌وت نه‌به‌ستێت و ببێته وڵاتێكی پیشه‌سازی . كه‌واته دواجار ســــعودیه گه‌ڕایه‌وه
بۆ سیاســــه‌تی پراگماتیی و خۆ گونجاندنه‌وه له‌گه‌ڵ ئێراندا ، كه ماوه‌یه‌كی زۆره
بۆ هه‌ڵخه‌ڵه‌تاندنی خه‌ڵكی ســــاده گرفته مه‌زهه‌بیه‌كانی زه‌قده‌كرده‌وه ،
كه گوایه ئه‌و وڵاته به‌رگریی له مه‌زهه‌بی سوننه ده‌كات و وه‌كو بن سه‌لمان
رایده‌گه‌یاند ئه‌وان ناتوانن له‌گه‌ڵ وڵاتێكدا بژین كه ده‌یه‌وێت مه‌زهه‌بی
شــــــیعه به‌سه‌ر ناوچه‌كه‌دا بچه‌ســــپێنێت !!
جا ئێستا سیناریۆی وڵاتانی گه‌مارۆده‌ر باشتر روون بووه‌وه
، كه مه‌به‌ست له گه‌مارۆكه‌یاندا – كه له یه‌كه‌مین خاڵی خواسته‌كانیاندا
هاتبوو – په‌یوه‌ندیی قه‌ته‌ر له‌گه‌ڵ ئێراندا نه‌بووه ، سعودیه‌و ئیمارات و به‌حره‌ین
و میسر له‌م گه‌مارۆیه‌دا ئامانجیان بێده‌نگ كردنی هه‌ر ده‌نگێكه كه به دیكتاتۆران
بڵێت نه‌خێر . هه‌روه‌كو ده‌ركه‌وت خۆرئاواو ئه‌مه‌ریكاو ئیسرائیل هه‌موو كۆك بوون
له‌سه‌ر گه‌ڕاندنه‌وه‌ی دیكتاتۆران و رێگه‌نه‌دان به سه‌ركه‌وتنی خواستی گه‌لان بۆ
ئازادیی و دیموكراسیی له‌م ناوچه‌یه‌دا ، هه‌روه‌كو بێرنارد هێنری لیڤی زایۆنی ده‌ڵێت
" گه‌لانی ئه‌م ناوچه‌یه شایسته‌ی دیموكراسیی نین " 3 ، هه‌روه‌ها جیهانی
كاپیتالیستیی كۆكن له‌سه‌ر ئه‌وه‌ی ده‌نگی نه‌خێر به هه‌ژموونی ترسناكی سه‌رمایه‌داریی
به‌سه‌ر ناوچه‌كه‌دا بخنكێنن ، هه‌روه‌كو " یوسف عوته‌یبه " ی باڵیۆزی
ئیمارات له واشنتۆن به میدیای ئه‌مه‌ریكای راگه‌یاند كه " وڵاتانی گه‌مارۆده‌ر
كێشه‌ی فه‌لسه‌فییان له‌گه‌ڵ قه‌ته‌ردا هه‌یه ، ئه‌مان ده‌یانه‌وێت تا { 10 – 15
} ساڵی تر عه‌لمانیه‌ت له‌و وڵاتانه‌و خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا بچه‌سپێت و قه‌ته‌ریش
ده‌یه‌وێت ئیخوان و ئیسلامی سیاسیی ده‌سه‌ڵاتدار بێت ، واته دوو گۆشه‌نیگای جیاواز
بۆ داهاتووی ناوچه‌كه " ، واته كێشه‌ی وڵاتانی گه‌مارۆده‌ر مه‌سه‌له‌ی
ئازادیی و شوناسی ئیسلامه‌تی ناوچه‌كه‌یه ، نه‌ك په‌یوه‌ندیی ئێران و قه‌ته‌ر ،
وه‌كو ئێستا ماراسۆنی ئاساییكردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كان ؛ له نێوان وڵاتانی گه‌مارۆده‌ر
و ئێراندا ده‌ستی پێكردووه‌و هیچ زیانێكیشی بۆ عه‌قیده‌ی موفتی سعودیه و ئالی
سعود نیه ، كه پێشتر عه‌قیده‌ی ئیخوان موسلمینی به به‌تاڵ و مه‌ترسیی بۆ سه‌ر
ئه‌هلی سوننه‌ت و جه‌ماعه‌ت ناو ده‌برد !!
-----------
په‌راوێـــــــز :
1. . دیمانه‌ی باراك ئۆباما له‌گه‌ڵ گۆڤاری { THE ATLANTIC } له رۆژی 13 / 3 / 2016 دا ، كه
باسی ستراتیژی داهاتووی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكا ده‌كات و { 36 } لاپه‌ڕه‌ی
گۆڤاره‌كه‌ی بۆ ته‌رخان كراوه .
2. . بڕوانه ته‌واوی خواسته‌كان له‌ژێر ناونیشانی
{ هذه هي قائمة المطالب الكاملة للدول الأربع من قطر } ، لندن – عربي 21 ، الجمعة 23
يونيو 2017 .
3. . بۆ دیتنی ئه‌و ڤیدیۆیه‌ی { بێرنارد هێنری
لیڤی } ده‌توانن ئه‌م لاپه‌ڕه‌یه‌ی یوتیوب ببینن : برنار هنري ليفي وليڤني كما
فعلنا في الجزائر إذا وصل الإسلاميين للسلطة سننزعها منهم .
نوێترین نوسینەکانی شوان هه‌ورامی
-
شوان هه‌ورامی
14/03/2021
-
شوان هه‌ورامی
27/02/2021
-
شوان هه‌ورامی
02/08/2018
-
شوان هه‌ورامی
25/07/2018
-
شوان هه‌ورامی
16/07/2018
-
شوان هه‌ورامی
23/06/2018