دیسانه‌وه به‌رده زله‌كه‌ی ریفراندۆم !!
وتار/
12/04/2017
675 جار بینراوە
شوان هه‌ورامی
دیسانه‌وه
به‌رده زله‌كه‌ی ریفراندۆم !!
شوان
هه‌ورامی
ئیگلتۆن جونێر له كتێبه‌كه‌یدا
( كۆماری كوردستان ) باسی دیداری شاندی كوردستان ده‌كات بۆ "باكۆ"ی پایته‌ختی
كۆماری ئازه‌ربایجانی سۆڤیه‌ت ، ئاماژه به‌وه ده‌دات كه "جه‌عفه‌ری باقڕۆف"ی
سكرتێری حیزبی كۆمۆنیستی ئازه‌ربایجان و سه‌رۆكی ئه‌و كۆماره ، داوای له قازی
موحه‌مه‌د كرد كه ئه‌وان پشتیوانیی له جه‌عفه‌ری پیشه‌وه‌ریی سه‌رۆك كۆماری فیرقه‌ی
دیموكراتیكی ئازه‌ربایجان بكه‌ن و موكریان و كوردستان ببنه به‌شێك له‌و كۆماره ،
به‌ڵام قازی ئه‌وه‌ی ره‌تكرده‌وه‌و باسی جیاوازییه نه‌ته‌وه‌ییه‌كانی كورد و ئازه‌ری
كردو پێی راگه‌یاند ناكرێ نه‌ته‌وه‌ی كورد ببێته پاشكۆی نه‌ته‌وه‌كانی تر، به‌ڵكو
ئێمه له‌كاتێكدا ده‌توانین وه‌كو دوو نه‌ته‌وه‌ی برا پشتیوانیی له یه‌كتر بكه‌ین
كه ئێمه‌ش خاوه‌نی سه‌روه‌ریی خۆمان بین ، هه‌ر ئه‌و ئیراده پۆڵایینه و ئه‌و پێشه‌وایه‌تیه
چاوساغ و قاره‌مانه بوو كوردی كرده خاوه‌نی كۆماری كوردستان ، سه‌ره‌ڕای ته‌مه‌نی
11 مانگه‌ی كۆمار به‌ڵام بۆ هه‌میشه مه‌شخه‌ڵی سه‌ربه‌خۆیی له دڵی هه‌ر كوردێكی
دڵسۆز به گه‌ل و نیشتمانه‌كه‌ی هه‌ڵگیرساند .
جیاوازیی ئیراده‌ی سه‌ربه‌خۆو
پاشكۆیه‌تیی بۆ بڕیاری ده‌ره‌كیی له‌و جۆره هه‌ڵوێستانه‌دا ده‌رده‌كه‌وێت ، بۆ
نمونه حیزبی دیموكراتی كوردستانی ئێران له دوای شۆڕشی گه‌لانی ئێران و هێرشی ده‌وڵه‌تی
ناوه‌ندیی بۆ سه‌ر كوردستان ، ده‌یتوانی جارێكی تر كۆماری كوردستان رابگه‌یه‌نێته‌وه
، كه ئه‌گه‌ر هه‌لومه‌رجی ساڵانی دوای شۆڕشی 1979 ی ئێران بخوێنینه‌وه ده‌بینین
خۆرئاواو زۆر ده‌وڵه‌تی تری دونیا دژی ئێران بوون ، واته یارمه‌تی نه‌یارانی ئه‌و
رژێمه‌یان ده‌دا ، عێراق شه‌ڕی هه‌بوو له‌گه‌ڵ ئه‌و رژێمه‌دا ، سیاسه‌تی ناردنه
ده‌ره‌وه‌ی شۆڕش ناوچه‌كه‌ی تووشی ترس و دڵه‌ڕاوكێ كردبوو ، كه‌واته هه‌لومه‌رجه‌كه
له هه‌لومه‌رجه‌كه‌ی سه‌رده‌می كۆماری كوردستان گونجاوتر بوو . له‌وانه‌یه بوترێت
وڵاتێكی وه‌كو ئێران هێزێكی گه‌وره بوو كوردستانی داگیر ده‌كرده‌وه ، ئه‌وه
راسته به‌ڵام به‌بێ ئه‌و راگه‌یاندنه‌ش هه‌ر هێرشی كرده‌وه سه‌ر شارو گونده‌كانی
خۆرهه‌ڵاتی كوردستان و خستنیه‌وه ژێر قه‌ڵه‌مڕه‌وی خۆی ، به‌ڵام ئیعلانی خولی
دووه‌می كۆمار بۆ جارێكی تر ئیراده‌ی گه‌لی كوردی بۆ هه‌موو جیهان نیشان ده‌دایه‌وه
كه جگه له سه‌ربه‌خۆیی به هیچ چاره‌سه‌رێكی تر رازیی نابێت .
له‌سه‌رده‌می شۆڕشی ئه‌یلول
و شۆڕشی نوێشدا به‌رزترین داوای كورد ئۆتۆنۆمیی و دواجار فیدراڵیه‌ت بووه ، ته‌نانه‌ت
مام جه‌لال به كریس كۆچێرای وتووه " له‌م نه‌وه‌یه‌ی مندا كه‌س سه‌ربه‌خۆیی
كوردستان نابینێت " ، بگره دوای ئه‌وه‌ش بووه سه‌رۆك كۆماری عێراق به "
خه‌ونی شاعیرانه "ی ناوبرد . سه‌ربه‌خۆیی و مافی چاره‌نووس ته‌نیا وه‌كو
زاراوه‌ی هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردن به‌رز كراونه‌ته‌وه ، ده‌نا له درووشم تێنه‌په‌ڕیووه
، ته‌مه‌نی 26 ساڵه‌ی دوو ئیداره‌كه‌ی پارتی و یه‌كێتی پێویستیان به سه‌لماندن و
به‌ڵگه هێنانه‌وه نیه ، ئه‌م دوو پارته ده‌سه‌ڵاتێكیان به‌سه‌ر هه‌رێمی
كوردستاندا سه‌پاندووه ، به‌ڵام ته‌نیا ساتێك بڕوایان به‌وه نه‌بووه بنه‌ماكانی
ده‌وڵه‌تداریی بچه‌سپێنن ، بۆ ئه‌وه‌ی ببێته بناغه‌ی ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ !!
ماوه‌یه‌كه بانگه‌شه‌ی
ریفراندۆم بۆ جارێكی تر به‌رز كراوه‌ته‌وه ، به‌خوێندنه‌وه‌ی كه‌م و ساده‌ی خۆم
گه‌یشتوومه‌ته چه‌ند خاڵێك ، به‌م شێوه‌یه‌ی خواره‌وه :
1. به پێی یاسا نێوده‌وڵه‌تیه‌كان كورد وه‌كو هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌كی
تری جیهان مافی خۆیه‌تی خاوه‌نی مافی چاره‌نووسی خۆی بێت ، به تایبه‌تی هێرشی سه‌د
ساڵه‌ی قڕكردنی له كۆمه‌ڵی نێوده‌وڵه‌تیی شاراوه نیه ، هه‌ر نه‌ته‌وه‌یه‌كیش ویستبێتی
بگاته مافی چاره‌نووسی خۆی هه‌وڵیداوه به نه‌خشه‌ڕێگه‌یه‌كی روون و ستراتیژێكی
نوسراو ئه‌م بابه‌ته رابگه‌یه‌نێت و به سه‌رپه‌رشتی كۆمه‌ڵی نێوده‌وڵه‌تیی له‌گه‌ڵ
حكومه‌تی ناوه‌ندیدا بیكاته پرۆتۆكۆل و دواجار له ماوه‌یه‌كی دیاریكراودا بگاته
ریفراندۆم ، وه‌كو رێكه‌وتنی 2005 ی نیفاشا كه له نێوان "عومه‌ر به‌شیر"
و "جۆن كه‌ره‌نگ" دا واژۆ كرا ، كه له ساڵی 2011 دا له باشووری سودان
ریفراندۆم بكرێت ، ئه‌م بابه‌ته له ته‌یمووری خۆرهه‌ڵات و كۆسۆڤۆ و وڵاتانی تریشدا
دووباره بۆته‌وه . مه‌خابن له ساڵی 1992 تا ئه‌مڕۆ حكومه‌تی هه‌رێم – راست تر بڵێین
پارتی و یه‌كێتی – نه‌یانویستووه به‌و ئاراسته‌یه كار بكه‌ن ، كه كۆمه‌ڵی نێوده‌وڵه‌تی
سه‌رپه‌رشتی ریفراندۆم بكات ، ته‌نانه‌ت له ساڵی 2005 یشدا كاتێ بزووتنه‌وه‌ی ریفراندۆم
واژۆی خه‌ڵكی كوردستانیان برده به‌غدا ، ئه‌و دوو حیزبه خۆیان لێ نه‌كرده خاوه‌ن
و مامۆستا سه‌لاحه‌دین موحه‌مه‌د به‌هائه‌دین یارمه‌تیدان كهواژۆكان بیگه‌یه‌ننه
ئه‌مه‌ریكیه‌كان و نه‌ته‌وه یه‌كگرتووه‌كان ، چونكه ئه‌و كاته ئه‌و دوو حیزبه
خه‌ریكی چنینه‌وه‌ی ده‌سكه‌وته مادییه‌كان بوون .
2. له جیهاندا هه‌موو ریفراندۆمێك به یاسا ده‌كرێت ، یاساش له
په‌رله‌مانه‌وه ده‌رده‌كرێت ، به‌ڵام له هه‌رێمی كوردستاندا په‌رله‌مان له‌لایه‌ن
مه‌كته‌بی سیاسیی پارتیه‌وه داخراوه‌و دوای 26 ساڵ تازه ئه‌و حیزبه به عه‌قڵیه‌تی
به‌ره‌ی كوردستانی ده‌یه‌وێت به پشتبه‌ستن به شه‌رعیه‌تی ئه‌مری واقیعی خۆسه‌پێن
، ریفراندۆم بكات ، كه دیاره ئه‌گه‌ر پارتی و یه‌كێتی بیانه‌وێت كارێكی له‌و شێوه‌یه
بكه‌ن ، خاڵێكی یارمه‌تیده‌ری زۆر باش ده‌بێت به‌ده‌ستی ناحه‌زانه‌وه بڵێن ئه‌وه
ریفراندۆمی گه‌لی كوردستان نیه و وه‌كو هه‌میشه ئه‌و دوو پارته ساخته‌كارییان
كردووه ، جا ئه‌وه له‌بری سوود پێگه‌یاندنیان زیاتر ناوبانگیان له‌كه‌دار ده‌كات
.
3. خه‌ڵكی كوردستان زۆر تووڕه‌ن له حیزبه سیاسییه‌كان به تایبه‌تی
پارتی و یه‌كێتی ، كه قه‌یرانی سیاسیی و ئابووریی و كۆمه‌ڵایه‌تییان بۆ دروست
كردوون ، ده‌یانه‌وێت له‌و رێگه‌یه‌وه شه‌رعیه‌ت به‌ده‌ست بهێننه‌وه ، هه‌ر بۆیه‌ش
له‌گه‌ڵ هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردنه‌كانی په‌رله‌ماندا ده‌یكه‌ن ، ده‌یانه‌وێت بیكه‌نه
ماده‌یه‌كی چه‌وری هه‌ڵمه‌تی هه‌ڵبژاردن و قه‌یرانی ئابووریی و سیاسیی به‌م قه‌یرانه
نوێیه داپۆشن و جارێكی تر له‌م رێگه‌یه‌وه سواری شه‌پۆلی عاتیفیانه‌ی تاك و كۆمه‌ڵی
كورده‌واریی ببن ، كه ساڵانێكه خه‌ون به سه‌ربه‌خۆیی و مافی چاره‌نووسی خۆیانه‌وه
ده‌بینن .
4. ئه‌م پرۆسه‌یه بۆ سه‌ربه‌خۆیی كوردستان نیه ، ته‌نیا بۆ ئه‌وه‌یه
وه‌كو كارتێكی تری گوشار بۆ ناوخۆو ده‌ره‌وه به‌ده‌ستیانه‌وه بێت ، بۆ ئه‌وه‌ی ئیمتیازاتی
تری پێ ده‌سته‌به‌ر بكه‌ن ، كاتی خۆی مه‌سعود بارزانی كه نامه‌یه‌كی نارد بۆ رای
گشتیی باسی ریفراندۆمی كوبیك و سكۆتله‌ندای كردبوو كه مه‌رج نیه مانای جیابوونه‌وه
بێت ، به‌ڵام باسی كۆسۆڤۆ و ته‌یمووری خۆرهه‌ڵات و باشووری سودانی نه‌كردبوو كه ریفراندۆم
كردنیه خاوه‌نی ده‌وڵه‌ت ، ته‌نانه‌ت به ده‌سه‌ڵاتدارنی به‌غدایان راگه‌یاندووه
كه ریفراندۆم بۆ راگه‌یاندنی سه‌ربه‌خۆیی نیه ، هه‌ر بۆیه به‌ڵێنیان پێداون له
ناوچه جێناكۆكه‌كان نه‌یكه‌ن ، ته‌نانه‌ت دوای ئه‌و هه‌ڵڵایه‌ی له دژی لێدوانه‌كه‌ی
ئه‌ردۆغان كردیان به‌ڵێنیان داوه به به‌غدا به ئارامی ئاڵای كوردستان له كه‌ركوك
بهێننه خواره‌وه . ده‌نا كوا سنووری هه‌رێمی كوردستان ؟ كوا رای كۆمه‌ڵی نێوده‌وڵه‌تیی
؟ كه تا ئه‌م ساته‌ش سیاسه‌تی ئه‌مه‌ریكا به‌رانبه‌ر كه‌ركوك و ناوچه جێناكۆكه‌كان
و ماده‌ی 140 هه‌مان بنه‌مای راپۆرته‌كه‌ی بیكه‌ر – هامیلتۆنه كه كه‌ركوكی به
به‌رمیلی بارووت چواندووه‌و راسپارده‌ی ئه‌وه‌یه نابێ ریفراندۆمی تێدا بكرێت .
5. كاتی خۆی سیاسه‌تمه‌دارانی كوردو عێراقیی "نوری مالیكی"یان
به‌وه تۆمه‌تبار ده‌كرد كه قه‌یران به قه‌یران داده‌پۆشێت و كێشه‌كانی پێشووتریان
به كێشه‌یه‌كی نوێ له‌بیر ده‌باته‌وه ، كه‌واته كت و مت ئه‌م ریفراندۆمه‌ش هه‌مان
رۆڵ ده‌بینێت ، بۆ له‌بیربردنه‌وه‌ی كوده‌تا و دزینی داهاتی نه‌وت و ناشه‌فافیه‌ت
و برسیی كردنی خه‌ڵكی كوردستان به‌ڕێوه ده‌چێت ، ده‌ڵێن بۆ ئه‌وه‌ی له‌رزوتا له‌بیری
نه‌خۆش ببه‌یته‌وه ده‌بێ مه‌رگی نیشان بده‌یت !!
هه‌رچه‌نده زۆر دڵنیام
ئه‌م ریفراندۆمه نامانگه‌یه‌نێته مافی چاره‌نووس ، ته‌نانه‌ت ئه‌گه‌ر بمانگه‌یه‌نێته
سه‌ربه‌خۆییش ، نمونه‌یه‌كی فاشیلی وه‌كو باشووری سودان چاوه‌ڕێمانه ، چونكه سه‌ره‌ڕای
85% ی به‌ركه‌وته‌ی نه‌وتی سودان و زیاتر له 20 – 22 ملیار یارمه‌تی جیهان بۆ ئه‌و
ده‌وڵه‌ته ، ئێستا بانكی ناوه‌ندیی ئه‌و وڵاته ئیفلاسی كردووه ، ملیۆنان كه‌س
له‌دوای كوژرانی هه‌زاران هاوڵاتی بۆ ده‌ره‌وه‌و ناوخۆی وڵات ئاواره بوون ، زیاتر
له 200 هه‌زاریان كه ده‌نگیان به سه‌ربه‌خۆیی باشوور له باكوور دابوو ، ئێستا
گه‌ڕاونه‌ته‌وه بۆ باكووری سودان ، بۆ ئه‌وه‌ی ژیانیان له مه‌رگی وڵاته سه‌ربه‌خۆكه‌یان
بپارێزن ، به‌داخه‌وه ئیداره‌ی فاشیلی ئه‌م حكومه‌ته‌ی هه‌رێمیش له‌وه باشترمان
نیشان نادات !!
نوێترین نوسینەکانی شوان هه‌ورامی
-
شوان هه‌ورامی
14/03/2021
-
شوان هه‌ورامی
27/02/2021
-
شوان هه‌ورامی
02/08/2018
-
شوان هه‌ورامی
25/07/2018
-
شوان هه‌ورامی
16/07/2018
-
شوان هه‌ورامی
23/06/2018