رهههندهكانی سیاسهتی دۆناڵد ترامپ .. ئهڵقهی كۆتایی
وتار/
31/01/2017
843 جار بینراوە
شوان ههورامی
رهههندهكانی
سیاسهتی دۆناڵد ترامپ .. ئهڵقهی كۆتایی
شوان
ههورامی
ئهڵقهی
شهشهم و كۆتایی :
باكووری
كوردســـتان :
لهساڵی
1984 وه كه پارتی كرێكارانی كوردستان ( PKK ) قۆناغێكی نوێی خهباتی چهكداریی له دژی
حكومهتی توركیا راگهیاندووه ، دهكرێ بوترێت درێژترین و خوێناوی ترینی شۆڕشهكانی
كورده له باكووری كوردستان له دژی كۆماری توركیای نوێ ، كه به دهستی مستهفا
كهمال ئهتاتۆرك دامهزرێنرا .
بهڵام
له ساڵی 1984 وه بۆ 2002 تهنیا له سهردهمی سهرۆكایهتیی " تۆرگۆت ئۆزال
"دا حكومهتی توركیا ئامادهیی خۆی نیشاندا بۆ ئاگربهست و دیالۆگ ، بهڵام
لهلایهك درووشمی ئهو كاتهی PKK بهرزهفڕانه بوو – واته داوای سهربهخۆیی بۆ
كوردستانی گهوره دهكرد – لهلایهكی تریش ژهنڕاڵه كهمالیهكانی سوپای توركیا
وهكو بازرگانی شهڕ ساڵانه ملیارهها دۆلار له بودجهی وڵاتیان دهست دهكهوت
، ههروهها پارته پهڕگیرو تۆرانیهكانی ئهو وڵاته رێگر بوون بۆ ههر دیالۆگێكی
چارهنووسسازانه ، ههر بۆیه ئۆزال به حاڵهتێكی تهم و مژاویی كۆچی دوایی كرد
، كه زۆربهی توێژینهوهكان ئاماژه بۆ تیرۆری ناوبراو دهكهن ، چونكه ههر لهدوای
ئۆزال ، ســـــــولهیمان دیمیرێل هات ، نهك نهگهڕایهوه بۆ ئهو پرۆسه نیوه
چڵه ، بهڵكو وهكو بوكهڵهیهكی دهســـــتی ســــوپا مامهڵهی كرد و كوورهی
شــــهڕ له باكووری كوردســـــتان گهرمتر كرا !!
لهدوای
هاتنه سهركاری پارتی دادوگهشهپێدان ( AKP ) له توركیا ، قۆناغێكی نوێ لهو وڵاتهدا
دهستی پێكرد ، چونكه ئهم پارته له دوای داخســـــتنی چهندین پارتی
پاشــــخان ئیســـــلامیی هاته سهر كار ، بهڵام به بهرنامهو میكانیزمی زۆر جیاوازهوه
، لهلایهك عهلمانیهتی دژه دینی گۆڕیی به عهلمانیهتی بێلایهن ، كه دهوڵهت
به یهك مهودا له دیندارو بێدینهوه بوهستێت ، لهلایهكی تریش ههر لهسهرهتاوه
ههڵگریی بهرنامهیهكی ئابووریی سهركهوتوو بوو ، كه توانیی توركیا له قهیرانی
ئابووریی رزگار بكات و بیكاته شازدهیهمین ئابووریی جیهان ، كه ئهو حاڵهته
بهجۆرێك له موعجیزه ناو دهبرێت و له مێژووی توركیای نوێدا هاوشـــــێوهی نیه
. جگه لهمانهش چاكســــازییه دهســــتووریی و ســیاســـییهكانی ئهم پارته
كرانهوهیهكی دیموكراسیی بهرفراوانی لهو وڵاتهدا هێنایه كایهوه كه له مێژووی
ئهو وڵاتهدا پێشـــــینهی نهبوو . كه لهو چوارچێوهیهشــــدا زۆر چهمكی
دژه كورد چارهسهركران و نهك ههر زمان بهڵكو چهندین مافی رۆشنبیریی و سیاسیی
گهڕانهوه بۆ نهتهوهی كورد .
ههر
ئهو كرانهوهیهش بوو كه توانیی زهمینه خۆش بكات بۆ ئهوهی دیالۆگێكی نوێ لهگهڵ
( PKK ) دا ساز
بكرێت و سهنتهری گفتوگۆش رێبهری زیندانیی كراوی ئهو پارته بێت كه له دوورگهی
ئیمرالیی دهست بهسهره ، كه مهخابن ئهو گفتوگۆیه له نیوهی یهكهمی 2015دا
لهلایهن پارتی كرێكارانی كوردستانهوه كۆتایی پێ هێنراو جارێكی تر كوردستان گهڕایهوه
بۆ سهر خاڵی سفر و ئهو ماوهیهی كه باكوور تا رادهیهكی باش بووژابۆوهو
گوندهكان ئاوهدان بووبوونهوه ، بهڵام ئهو شهڕه نهك ههر گوندهكانی كردهوه
به ناوچهی سهربازیی ، بهڵكو سیاسهتی ههڵهی ( PKK ) كه لهناو شارهكاندا سهنگهربهندیی
كرد ، ژمارهیهكی زۆر لهو شارانهی رووبهڕووی هێرشی سوپای توركیا كردهوهو
ژمارهیهكی زۆر له هاوڵاتیان بوونه قوربانیی و شارهكانیش زۆربهیان بوونه وێرانه
. خوێندنهوهی ههڵهی ( PKK ) ئهوه بوو كه مادهم خۆرئاوا دژی ئهردۆغانن و پهیوهندییهكانیان
لهگهڵ توركیادا خراپهو پهسنی شهڕڤان دهكهن كه بهشێكن له باڵی سهربازیی ( PKK ) له
سوریا ، ئهوا ئهمه نیشانهیه بۆ ئهوهی ئهگهر له باكووریش كانتۆن رابگهیهنن
، خۆرئاواییهكان پشتیوانییان لێ دهكهن ، ئهم خوێندنهوه ههڵهیه وایكرد كه
باكووری كوردستان چهندین ساڵی تر بهرهو دواوه بگهڕێننهوه !!
دهبێ
ئاماژه بهو ههڵهیهش بدهین كه پارتی دیموكراتی گهلان ( HDP ) له
دوای ههڵبژاردنهكانی حوزهیرانی 2015 كردی ، ئهویش به رهتكردنهوهی ئیئتیلاف
لهگهڵ ( AKP ) دا ،
كه ئهگهر ئهوهی بكردایه چهندین دهستكهوتی بۆ كوردو گهلانی توركیا دهستهبهر
دهكرد ، یهكهم زیاتر رهگهزپهرسته كهمالیهكانی له وڵاتدا بێهێز دهكرد ،
دووهم سوپای زیاتر له گۆڕهپانی سیاسهت دوور دهخستهوه ، چونكه ههمیشه
سوپای ئهو وڵاته مهترسیی بووه لهسهر دیموكراسیی به گشتیی و گهلی كورد به
تایبهتیی ، سێیهم كورد له شهڕو ماڵوێرانیی دوور دهكهوتهوه ، كه ماوهیهك
بوو ههناسهیهكی ئارام و ئاسایشی دابوو ، خهریك بوو كوردستان دهبووژایهوه ،
چوارهم بۆ یهكهمجار گهلی كورد دهبووه شهریكی دهسهڵات له كۆماری توركیادا
. كه مهخابن ئهو ههڵهیهی ( HDP ) وایكرد كوردستان بووهوه به گۆڕهپانی شهڕو سوپاش ئهگهر له
كودهتایدا شكستی هێنا بهڵام له وێرانكردنی شارهكانی كوردستاندا سهركهوتوو
بوو ، جگه لهوهش ئێستا ( MHP )ی رهگهزپهرست بۆته شهریكی ( AKP ) و دهستووری وڵات بۆ سهرۆكایهتیی دهگۆڕن
و ئهوان جارێكی تر به هۆی ههڵهی ( HDP )هوه خۆیان بههێز كردهوه !!
له
كاتی تێكچوونی پهیوهندییهكانی رووسیاو توركیاشدا ( PKK ) گرهویان لهسهر ئهو تێكچوونه كردو زۆر
زیاتر به یارمهتیه سهربازییهكانی ئێران و رووسیا شهڕهكهیان خوێناویی تر
كرد ، كه دوای ئاسایی بوونهوهی پهیوهندییهكانی رووسیاو توركیا ئهو گرهوهش
تا رادهیهك بهتاڵ بوهوه ، تهنانهت ئێرانیش له چوارچێوهی رێكخستنهوهی سیاسیی
ناوچهكهدا بههیچ شێوهیهك رێگه نادات كورد له پارچهكانی تر به مافهكانیان
بگهن ، چونكه كاریگهرییان دهبێت لهسهر كوردانی خۆرههڵات .
له
قۆناغی چوار ساڵی داهاتووشدا ، كه ترامپ دهیهوێت پهیوهندییهكانی لهگهڵ
توركیادا ئاسایی بكاتهوه ، چونكه ئهو وڵاته بههێزترین هاوپهیمانی ئهمهریكایه
له ناتۆدا و بۆ سهقامگیریی خۆرههڵاتی ناوهڕاست زۆر پێویستی پێیهتی ، بۆیه تهنانهت
هیوای ئهوهش ناكرێت ( PKK ) له لیستی تیرۆری ئهمهریكا دهربهێنرێت چ بگاته ئهوهی یارمهتی
بدات . بۆیه زۆر پێویسته ئهو پارته پێداچوونهوهیهك به ههڵوێست و ستراتیژیدا
بكاتهوهو تا رادهیهك بتوانێت خۆی لهگهڵ ههڵوێستی ترامپ بهرانبهر به كورد
رێك بخات ، ئهویش بهم شێوهیه دهبێت :
1. دوور بكهوێتهوه له هاوپهیمانیی ئێران ، چونكه سیاسهتی
ترامپ وهكو ئۆباما نیه له كۆنترۆڵ كردنی ئێراندا ، راسته ترامپ دهیهوێت له
ناوچهكهدا سهقامگیریی روو بدات ، بهڵام له ههمان كاتدا بۆ كهمكردنهوهی ههژموونی
ئێران كاری جدیی دهكات .
2. بۆ ئهوهی زهمینه بسازێنێت به كردهوه ئاگربهست رابگهیهنێت
، دهكرێ نهورۆز بكاته كاتی راگهیاندنی ئهو ئاگربهسته ، هێزهكانیشی له
باكوور بكشێنێتهوه بۆ بنكهو بارهگاكانی .
3. بۆ ئهوهی زهمانهتی سهركهوتنی پرۆسهی ئاشتیی مسۆگهر بكرێت
، پێویسته ( PKK ) ئهمجاره
خۆی وهكو یهكێك له پارتهكانی باكوور رابگهیهنێت نهك خاوهنی ههموو پرۆسهی
ئاشتیی باكوور ، چونكه لهڕاسـتیشــدا ئهو پارته نوێنهری ههموو كورد نیه ،
بهڵكو داوا بكات با ههموو كوردانی باكوور به پێی كۆنگرهیهكی نیشــــــتمانیی
ئهجێندایان ئاماده بكهن بۆ ئهوهی لهگهڵ حكومهتی توركیادا گفتوگۆی لهســهر
بكهن .
گومانی
تێدانیه له وهها ههلومهرجێكدا خۆرئاوا به گشتیی و ئهمهریكاش به تایبهتیی
پشتیوانیی له پرۆسهی ئاشتیی دهكهن و هێوركردنهوهی بارودۆخهكهو نههێشتنی
شهڕو كوشتاریش بۆ خۆی باشترین ههله بۆ ئاوهدانكردنهوهی باكوورو ئاسایی كردنهوهی
دۆخهكه . ئهمه جگه لهوهی ئاشتیی دوو دهسكهوتی تری بۆ تهواوی توركیا دهبێت
، لهلایهك پێگهی رهگهزپهرسته ئهتاتۆركیهكان بێهێز دهكات ، كه ههمیشه
تهپڵی شهڕ لێدهدهن له دژی كورد و لهلایهكی تریش پێگهی سوپا بێهێز دهكاتهوه
لهوهدا كه دهست بخهنه كاروباری سیاسیی وڵاتهوه ( وهكو پێشتریش ئاماژهمان
پێدا ) ، چونكه ههر جهنگێك له ههر وڵاتێكدا روو بدات ، لهو كاتهدا پێگهی
ژهنڕاڵهكان لهبهرانبهر سیاسییهكانهوه بهرز تر دهبێتهوه . كه له توركیادا
كودهتای سهربازیی 15 ی تهمووزی 2016 نمونهی بهرجهستهی ئهو حاڵهته بوو . تهنانهت
زیندووكردنهوهی گفتوگۆی باكوور راستهوخۆش كاریگهریی دهبێت لهسهر خۆرئاوای
كوردستان و ئاسایی كردنهوهی پهیوهندییهكانی خۆرئاواو توركیاش .
خۆرههڵاتی
كوردســـتان :
حكومهتی
ئێران له دوای شۆڕشی 1979 وه تا رادهیهكی زۆر توانیویهتی زاڵ ببێت بهسهر
پارته سیاسیی و تهوژمه نهیارهكانی سیستمی وڵاتدا ، ههندێ هۆكاری ئهو
شكستانهی نهیارانی كۆماری ئیسلامیی دهگهڕێتهوه بۆ تایبهتمهندیی سهركوتكهرانهی
سیستمی نوێ ، بهڵام ههندێكیشیان بۆ ههڵهی كوشندهی پارته سیاسییهكان دهگهڕێتهوه
، بۆ نمونه بههێزترین پارتی سیاسیی و میلیشیایی ئێران لهدوای شۆڕشهوه ، رێكخراوی
موجاهدینی خهلق بوو ، بهڵام بههۆی ئهوهی لایهنگرانی سیستمی نوێ پهلكێشیان
كردن بۆ گرتنهبهری كاری تووندوتیژیی ، بۆ خۆشیان خوێندنهوهیان ئهوه بوو كه
به تیرۆرو تۆقاندن دهتوانن ئهو رژێمه بڕووخێنن ، لهساڵی 1981 دا شۆڕشی چهكدارییان
له دژی ئێران راگهیاند و كهوتنه بهر لێدان و سهركوتكردن و گرتن و كوشتن ،
دواجار ژمارهیهكی زۆریان ئاوارهی وڵاتانی دراوسێ بوون ، بهڵام ههڵهی كوشندهتریان
ئهوه بوو له كاتێكدا ئێران لهگهڵ رژێمی عێراقدا دهجهنگا ، موجاهدینی خهلق
عێراقیان كرده پێگهی شهڕ لهگهڵ ئێران و له دوای ئاگربهستی نێوان ئێران و عێراقیش
له هێرشێكی سهربازیدا بهههزاران كهسیان لهلایهن هێزهكانی ئێرانهوه
كوژران ، ئهمهش بووه هۆكاری بێهێزكردنی ئهو رێكخراوه ، له دوای رووخانی رژێمی
عێراق له 2003 دا پێگهی ئهو رێكخراوه له عێراقدا به تهواویی كهوته مهترسیی
و دواجار ئهو چهند ههزارهی تریش یا كوژران یا ئاوارهی وڵاتانی دهرهوه كران
به تایبهتی وڵاتی ئهلبانیا .
حیزبه
كوردییهكانیش كه ههر له سهرهتاوه بههێزترینی ئهو هێزانهی ئۆپۆزیسیۆن
بوون كه دژی سیستمی نوێ جهنگان ، بهڵام ئهوانیش دوای شهڕی 8 ساڵه به تهواویی
له خاكی عێراقدا جێگیر بوون و دوای راپهڕینی كوردستان و ئهو ههژموونهی كه ئێران
له ناوچهكهدا ههیهتی ، ئهوه نزیكهی سێ دهیهیه لوولهی تفهنگهكانیان بێدهنگه
، كه دهڵێم بێدهنگه مهبهستم ئهو جاروباره پیاههڵپرژانه نیه كه مهفرهزهیهك
لێرهو لهوێ دهنێردرێت و تووشی شهڕ دهبن . له ههموو ئهوانهش مهترسیدار تر
پارچه پارچهبوونی ئهو پارتانهیه بۆ چهندین پارتی تر ، حیزبی دیموكرات بۆ دوو
حیزب و كۆمهڵه بۆ 4 حیزب .
لهم
بهشهی كوردستانیش ( PKK ) باڵی سیاسیی و سهربازیی خۆی پێكهێناوه بهناوی پارتی ژیانی
ئازادی كوردستان ( PJAK ) ، ئهم پارته جیاواز له پارتهكانی تری كوردستانی خۆرههڵات ،
بهو پێیهی بهشێك بوون له ( PKK ) هیچ حسابێكیان بۆ ههرێمی كوردستان نهكرد ، بۆیه ههندێ ئۆپهراسیۆنی
سهربازییان ئهنجامدا . بهڵام دوای ئهوهی كه ( PKK ) و ئێران لهسهر سهنگهربهندیی و هاوپهیمانێتیی
ناوچهكه پێكهاتن ، ئهو باڵهی خۆرههڵاتی ( PKK ) تفهنگهكانی بێدهنگ كرد ، كه له دیمانهیهكدا
حاجی ئهحمهدی سهرۆكی ئهو پارته لهوهڵامی ئهوهی بۆچی شهریان لهگهڵ ئێران
راگرتووه ؟ دهڵێت : نامانهوێت شهڕی مهزههبی لهناوچهكهدا ههڵگیرسێت و ئێمه
ببینه بهشێك لهو شهڕه !!
ههرچهنده
پژاك لهدوای پێنجهمین كۆنگرهی خۆی ، داوای پێكهێنانی بهرهیهك دهكات له نێوان
پارتهكانی خۆرههڵاتی كوردستاندا ، بهڵام بهو پێیهی كه حیزبی دیموكراتی
كوردستانی ئێران ( حدكا ) ئهو پارته به باڵی خۆرههڵاتی ( PKK ) دهزانێت
و حهق بهو پارتهش نادات كه دهست وهربداته خۆرههڵاتی كوردستان ، بهتایبهتیی
دوای ئهوهی بهرنامهی سهربهخۆیی كوردستانی گهورهیان له پهیڕهویان لاداو
مهسهلهی نهتهوایهتیشیان تێپهڕاندووهو بهس باســــی چارهســهری دیموكراســـــیی
دهكهن ، ئامادهی گفتوگۆ نیه لهگهڵیاندا ، بهڵام باڵهكانی كۆمهڵه و حیزبی
كۆمۆنیســـــتی ئێران بۆ ههمان بابهت لهگهڵیان گفتوگۆیان كردووه ، تا ئێســـــــتا
دیار نیه مهبهســـت لهو بهرهیهو بهرنامــــــهی چیه ، به تایبهتیی
ماوهیهكی زۆره قهندیل ئهوانی بێدهنگ كردووهو بهو هۆیهشــــهوه ژمارهیهك
كادیری باڵایان ریزهكانی ( PJAK ) یان بهجێهێشــــــتووه .
پێگهی
ئێستای كورد له خۆرههڵاتی كوردستاندا به ئهندازهیهك بێهێزه ، له ناوهنده
نێودهوڵهتیهكاندا جێگهی باس نیه ، راسته ترامپ سیاسهتی خۆی له دژی ئێران
راگهیاندووهو توونده ، بهڵام نهك ئۆپۆزیسیۆنی كورد بهڵكو ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانیی
ئهوهی كه رژێم به دژه شۆڕش ( ضد إنقلاب ) ناویان دهبات و ئهوانهش لهناوخۆدا
سهركوتكران وهكو جوڵانهوهی سهوز ( به وتهی كاربهدهستانی ئێران - عاملان
فتنه ) ئێستا له ئاستێكدا نین متمانهیان پێ بكرێت بۆ ئهوهی خۆرئاوا یا ترامپ
هیوایان پێیان ههبێت ، بۆیه له ئێستادا چاوهڕوان ناكرێت جگه له ههڵوێستی سیاسیی
ئهمهریكا له رووی هاندان و یارمهتی لۆجێستیهوه یارمهتی ئۆپۆزیسیۆنی ئێرانیی
به گشتیی و كورد به تایبهتیی بدات .
بهڵام
دواجار وهكو ههموو كورد ، دهبێ ئهوه بڵێین ، لهسهروبهندی شهڕی چاڵدێراندا
كه شا ئیسماعیلی سهفهوی زیاتر له یهك ملیۆن سوننهی ئێرانی لهناوبرد ، سهرۆك
هۆزه كوردهكان خوێندنهوهیهكی ههڵهیان بۆ دۆخهكه كرد ، بۆیه زۆربهیان
چوونه شاری تهبرێزو وهلائی خۆیان بۆ تاج و تهختی سهفهویی راگهیاند ، شا ئیسماعیلی
سهفهوییش – كه شیعهیهكی پهڕگیر و خۆی به جێنشینی ئیمامی مههدیی ناو دهبرد
– متمانهی بهو كورده سوننانهی نهوهی جنۆكه نهكرد - وهكو له ریوایهتهكانیاندا
هاتووه - بۆیه ههموویانی قۆڵبهست كردو دووری خستنهوه بۆ قوڵایی ئێران .
ئێستاش
ههمان ململانێی سهفهویی و عوسمانیی له ئارادایهو رۆژانه نوێنهرانی حهوزهی
نهجهف و قوم به ئاشكراو له كهناڵه ئاسمانیهكانهوه ، ههڕهشه له سوننهو
كورد دهكهن ، ناكرێ كورد لهم كاتهدا كه دهتوانێت ریزهكانی خۆی یهك بخات و
سوود له پشتیوانیی خۆرئاواو جیهانی سوننه وهر بگرێت ، ههڵهكانی پێش شهڕی چاڵدێران
( 1514 ز ) دووباره بكاتهوه . مهبهستی من ئهوه نیه كورد شهڕ لهگهڵ شیعهو
ئێراندا رابگهیهنێت ، بهڵكو به پێچهوانهوه تا دهتوانێت به پێی بنهمای
دراوسێیهتی باش مامهڵهیان لهگهڵدا بكات ، بهڵام له كاتێكدا بهجۆرێك له جۆرهكان
چاڵدێرانێكی تر بهسهر ناوچهكهدا سهپێنراوه ، ناكرێ سوننهی كورد به ههڵه
دۆخهكه بخوێنێتهوهو ههڵهی كهمهرشكێن دووباره بكاتهوه!!
نوێترین نوسینەکانی شوان ههورامی
-
شوان ههورامی
14/03/2021
-
شوان ههورامی
27/02/2021
-
شوان ههورامی
02/08/2018
-
شوان ههورامی
25/07/2018
-
شوان ههورامی
16/07/2018
-
شوان ههورامی
23/06/2018