رهههندهكانی سیاسهتی دۆناڵد ترامپ .. ئهڵقهی چوارهم
وتار/
28/01/2017
643 جار بینراوە
شوان ههورامی
رهههندهكانی
سیاسهتی دۆناڵد ترامپ .. ئهڵقهی چوارهم
شوان
ههورامی
ئهڵقـــهی
چوارهم :
پێگهی
كورد له ترازووی ترامپ دا
كهواته
له وهها ههلومهرجێكدا كه لهسهروهدا باسمان كرد ، دهبێ ترامپ و تیمهكهی
چۆن مامهڵه لهگهڵ كورد بكهن ، به تایبهتی ئهوان سیاسهتی دهرهوهیان بۆنی
نهوت و بهرژهوهندییهكانی خۆیانی لێدێت ، كهواته ئهوان چۆن مامهڵه لهگهڵ
كورد دهكهن ؟
ههرێمی
كوردستان :
ئهو
سیناریۆیانهی چاوهڕێی داهاتووی ههرێمی كوردستان دهكات ، زۆر جێگهی هیوا نین ،
چونكه عێراق به تهواویی كهوتۆته بازنهی بهرژهوهندییهكانی ئێرانهوه ،
ئهو وڵاتهش ههر له دوای رووخاندنی رژێمی بهعسهوه ههمیشه یارمهتیی سیاسیی
و لۆجێستیی ههمهلایهنهی ئهو گرووپ و پێكهاتانهی داوه كه دژن به دیموكراسیی
و داهاتووی عێراقی دهستووریی و دامهزراوهیی ، بهتایبهتیی ئهوهی كه بوهته
مهترسیی گهوره لهسهر وڵات ههژموونی ئهو وڵاتهیه لهسهر میلیشیای حهشدی
شهعبی ، كه ئێستا ژمارهیان له 100 ههزار چهكدار تێپهڕیووه ، ههرچهنده
به پێی یاساكهی ئهنجومهنی نوێنهران – كه مهخابن زۆرینهی ئهندامه كوردهكانیش
دهنگیان بۆ داوه - حهشدی شهعبی لهژێر بڕیاری فهرماندهی گشتیی هێزه چهكدارهكاندان
، بهڵام لهڕاستیدا لهماوهی دوو ساڵی رابردوودا ئهو میلیشیایانه ههروهكو چۆن
به فهرمانی مهرجهعیهت درووستكران ، ههر لهوێش فهرمان وهردهگرن ، كه بهشێك
لهوانه وهكو فهیلهقی بهدر له پێش 2003 دا بهشێك بوون له سوپای پاسدارانی
ئێران .
ولایهته
یهكگرتووهكان بهشێوهیهك یارمهتی حكومهتی عهبادیی دهدات ، كه بتوانێت لهدوای
گرتنهوهی موسڵ ، حهشدی شهعبی ههڵوهشێنێتهوه یا بهكردهوه بیكاته بهشێك
له سوپای عێراق ، چونكه ئهمهریكا دهیهوێت دامهزراوهی سهربازیی پشتیوانی
لهحكومهتی نیوه دیموكراسیی و سهقامگیر بكات ، ههروهها دهیهوێت حكومهتی
ناوهندیی ئهو ستهمكاریی و جیاكارییهی كه بوونه هۆكاری پهیدابوونی گرووپه
تووندڕۆكان و زهمینهسازیی هاتنیان لهناو ببات، ههروهكو دهستووریی فیدراڵیی عێراقیش
ئاماژهی پێداوه ، ههر ئهوهش دهبێته زهمینهی باشتربوونی پهیوهندییهكانی
بهغداو ههولێر ، كه ههمیشه ویلایهته یهكگرتووهكانی ئهمهریكا داكۆكییان
لهو رهچهتهیه كردۆتهوه .
"مایكل نایتس"ی توێژهر له دامهزراوهی واشینتۆن بۆ توێژینهوهی
ئهمنیی و سهربازیی دهڵێت : سیاسهتی ئێران له عێراقدا به لوبنان كردنی ئهو وڵاتهیه
، بۆ ئهوهی عێراق بكاته حیزبوڵڵایهكی گهورهتر له خۆرههڵاتی ناوهڕاستدا ،
چونكه عێراق خاوهنی سامانێكی گهورهی نهوت و چڕییهكی باشی دانیشتوانی زیاتره
له لوبنان ، كه یارمهتی ئێران دهدات بۆ جێبهجێ كردنی پلانهكانی له ناوچهكهدا
، بهم نزیكانهش میلیشیا عێراقیهكان دهكاته هێزێكی دهستوهشێنی گهوره له عێراقدا
، جێگهی داخه كه سیاسهتی ناحهكیمانهی ئۆباما به خۆ دوورخستنهوه له خۆرههڵاتی
ناوهڕاست ئێرانی هاندا كه ئهجێنداكانی لهعێراقدا جێبهجێ بكات ، كه هێزه سهربازییهكانمان
و بهتایبهتیی هێزی ئاسمانیی ئهمهریكاش یارمهتی میلیشیا لایهنگرهكانی ئێران
دهدات له عێراقدا بۆ جێبهجێكردنی ئهم ئهجێندا ئێرانیانه !!
ئهو
گرفتانهی لهنێوان ههرێم و حكومهتی ناوهندیدا ههبوون و شهڕی هاوبهشی داعش
كپی كردبوونهوه ، لهدوای شهڕی موسڵ سهرههڵدهدهنهوه ، بهتایبهتیی كێشهی
ناوچه جێناكۆكهكان – بهپێی مادهی 140 ی دهستوور – چونكه بۆچوونی ههولێرو بهغدا
لهسهر داهاتوویان زۆر جیاوازه ، بۆ نمونه حكومهتی ههرێم – به تایبهتی پارتی
– بۆچوونی وایه بۆ دابینكردنی مافی ئاینی یهزیدیی و شهبهك و كریستیان و كلدان
، له ناوچهی شهنگاڵ و دهشتی نهینهوادا پارێزگایهكی نوێ پێك بهێنرێت ، ئهمهش
وهكو سهرهتایهك بۆ بهستنهوهیان به ههرێمی كوردستانهوه ، بهرپرسانی شیعهی
بهغدا چهندین جار ئهمهیان رهتكردۆتهوهو رایانگهیاندووه كه ئهو پێكهاتانه
ئهوهیان ناوێت ، ئهوه تهنیا داواكاریی مهسعود بارزانییه ، بۆ ئهمهش ههوڵیانداوه
له توركمان و شهبهك و پێكهاتهكانی تر یهكهی میلیشیایی حهشدی شهعبی دروست
بكهن ، تهنانهت بۆ ئهمهش تهنسیقیان لهگهڵ پارتی كرێكارانی كوردستاندا
كردووه بۆ ئهوهی چهكدارهكانی لهو ناوچهیهدا نهباته دهرهوه ، بۆ ئهوهی
وهكو كارتی گوشار بهكاری بهێنن له دژی ههرێمی كوردستان .
جگه
له نهینهوا ، پارێزگاكانی سهلاحهدین و كهركوك لهدوای شهڕی داعش ناوچهی مهترسیدارن
بۆ ئهوهی گرفتهكان بتهقنهوه ، چونكه ئهوهی روونه لهدوای هێنانهوهی میلیشیا
شیعهكان بۆ ناوچهكهو ههڵهی كوشندهی سیاسهتمهدارانی كوردیش بهرێگهدان به
كردنهوهی فهوجهكانی حهشدی شهعبی له پێكهاتهی شیعه كوردهكان ، ههڵهیهكی
كوشنده بوو بۆ داهاتوو ، ههربۆیه چهندین جار لێدوانی ئاگرینی فهرمانده شیعهكانی
حهشدی شهعبی و سیاسیهكانی ئهو پێكهاتهیه دهبیستین كه ئاراستهی كوردو پێشمهرگهی
دهكهن ، بۆ نمونه : كازم ئهلومعینی وتهبێژی هێزهكانی بهدر رایگهیاند "
ههرگیز بێدهنگ نابین لهسهر كهركوك " ، له 17 ی كانونی یهكهمی 2016 دا
قهیس خهزعهلی فهرماندهی گشتی هێزهكانی عهسائیبی ئههلی ههق رایگهیاند : كورد
له گرنگترینی ئهو گرفتانهن كه له دوای شهڕی داعشهوه دهردهكهون ، بهتایبهتی
گرفتی مهسعود بارزانی ، زۆر ئهستهمه بتوانین بگهینه چارهسهرێك لهگهڵیان
، بهتایبهتی لهدوای 2003 وه ، كه سنووری كوردستان زۆر فراوان بووه ، ئهمه
بۆ خۆی گرفتێكه " ، ههروهها ئاماژهیدا بهوهی " من رازیی نیم بهوهی
كه هیچ ناوچهیهك بهپێی ســـــیاسهتی ئهمری واقیع بكهوێته سهر ســــنووری
ههرێمی كوردســــــتان " .
ههر
لهم روانگهیهشهوه حكومهتی بهغدا قهیرانی سیاسیی ناوخۆی ههرێم بهكاردههێنێت
بۆ زیاتر دابڕاندنی لایهنه سیاسییهكان له یهكتر ، كه ئهوه ههڵهیهكی سیاسیی
و گهمهیهكی ترسناكی مێژووییه كه پارته سیاسییهكان لهگهڵ یهكتریدا دهكهن
، كه بێگومان پارتی دیموكراتی كوردستان به سیاسهتی ههڵهی ئابووریی و داخستنی
ئاسۆكانی ئازادیی و دیموكراسیی بیانووی پێویستی داوهته دهست لایهنه ركابهرهكانی
و ناحهزانیشی له بهغدا بتوانن برسێتیی جهماوهری كوردستان بۆ دهست خستنه
ناوخۆی ههرێم بهكار بهێنن و داهاتووی بخهنه مهترسییهوه .
گهرچی
لهكاتی كهوتنه مهترسیی ههرێمدا ، وڵاتانی خۆرئاوا بێدهنگ نابن ، چونكه بهرژهوهندیی
ئابووریی و سیاسییان لهم ههرێمهدا ههیه ، له وهها ههلومهرجێكدا بهغدا
راستگۆیی خۆی لهدهست دهدات ، بهوهش جارێكی تر كێشهی سوننه بۆ سهر ههڵدهداتهوه
، چونكه وڵاتانی خۆرئاواو ناوچهكهش ههرێم به بنكهی ســازدانهوهی نێوماڵی
ســـــوننه دادهنێن بۆ ئهوهی عێراق دوا شانســـی پێكهوه ژیانی تێدا زیندوو
بكرێتهوه .
رێبهرانی
كورد بڕوایان وایه ئیدارهی دۆناڵد ترامپ له گشت ئیدارهكانی تری پێش خۆی زیاتر
پشتیوانیی له بهرژهوهندییهكانی كورد دهكات ، تهنانهت ههیه پێیوایه تهنانهت
له مافی چارهنووسیشدا پشتیوانیی له كورد دهكات ، ئهوانه بڕوایان وایه پارتی
كۆماری ههمیشه گرنگی زۆری به كێشهكانی خۆرههڵاتی ناوهڕاست داوه ، زیاتریش
واقیعیی بوون له كێشهكانی عێراقدا . "داڤید رۆمانۆ"ی توێژهر له سیاسهتی
كوردیدا بڕوای وایه ، ترامپ ههندێ تایبهتمهندیی ههیه كه یارمهتی دهدات لهو
بڕیارانهیدا كه به قازانجی گهلی كورده :
یهكهم
– ئهو به پێچهوانهی سهرۆكهكانی رابردوو ، ئهو دامهزراوهكانی خۆش ناوێت ،
حهز دهكات یاخیی ببێت له ئهمری واقیع له نهریته رابردووهكانی ئهمهریكادا
، به تایبهتی له مامهڵهكردن لهگهڵ گهلاندا .
دووهم
– ترامپ چاوهڕوانه له هاوپهیمانهكانی له خۆرههڵاتی ناوهڕاستدا كه به تهواویی
لایهنگریی له ئهجێنداكانی بكهن ، بژاردهی سیاسیی كورد به پێچهوانهی بژاردهی
گهلانی ترهوه ، به تهواویی شانازیی دهكات به لایهنگریی خۆرئاواو ئهمهریكاوه
، ئهویش دهزانێت كورد له ههموو گهلانی ناوچهكه زیاتر لایهنگریی ئهمهریكایه.
سێیهم
– زۆرترینی ئهوانهی كه پۆستی گرنگیان له ئیدارهكهی ترامپ وهرگرتووه ، له
لایهنگرانی كورد ههژمار دهكرێن .
رۆمانۆ
دهڵێت ئهگهر ههموو ئهو خاڵانه بكرێنه سیاسهتی دهرهوهی ئهمهریكا "
ئهوا كورد له یهكهمین سوودمهندانی بوونی ترامپن له كۆشكی سپیدا " . سام
یۆنۆ كه ئهندامی دهستهی بهڕێوهبردنی راوێژكارییه بۆ ترامپ له خۆرههڵاتی
ناوهڕاستدا لهلای خۆیهوه بڕوای وایه كه بێگومان ئیدارهی نوێ رێز له خهباتی
گهلی ههرێمی كوردستان دهگرێت له پێناوی سهربهخۆییدا . تهنانهت ناوبراو بڕوای
وایه ئهگهر بهرپرسانی ههرێم بتوانن لهو رووهوه بهرنامهیهك ئاماده بكهن
و لهگهڵ بهغدا لهرێگهی دیالۆگهوه بیخهنه گفتوگۆوه ترامپ پشتیوانیی لێدهكات
.
مایكل
نایتس كه قاڵبووه له زانیاریی لهسهر كۆمهڵه و لایهنه سیاسییهكانی دوای
رووخاندنی سهدام ، به تایبهتی سهركرده كوردهكان ، داوا دهكات كورد ههلی
پشتیوانیی ئهمهریكا بهكار بهێنن بۆ بهدهستهێنانی دهسكهوتی نهتهوهیی واقیعیانه
. نایتس بڕوای وایه دیالۆگ لهسهر جیابوونهوه یا دابهشكردنی سهروهریی و بهشداریی
و یهكسانیی له عێراقدا باشتره له ههنگاو ههڵگرتنی تاكلایهنه . ناوبراو ئامۆژگاریی
كورد دهكات بۆ گرتنهبهری سیستمێكی كۆنفیدراڵیی له نێوان حكومهتی عهبادیی و
ههرێمی كوردستاندا ، به پێی بۆچوونی ئهو ئهم ههنگاوه رێ له دهستوهردانی ئێران
و توركیا له عێراقدا دهگرێت . ههروهها نایتس ئاماژه به خاڵێكی زۆر گرنگ دهكات
ئهوهیش ئهوهیه كورد ئاگادار دهكاتهوه لهو ههڵهیهی كه نابێ تهنیا پشت
به هاوڕێیهكی نێودهوڵهتیی یا ناوچهیی ببهستێت ، كه لهوانهیه دواتر تراژیدیای
لێبكهوێتهوه . كه مێژووی كورد پڕیهتی له رووداوی دڵتهزێن كه هۆكارهكهی
بریتیی بووه به پشتبهستن به هاوڕێیهكی دهرهكیی ، لهوانهش هاوڕێیهتی ویلایهته
یهكگرتووهكانی ئهمهریكا له ساڵی 1975 دا كه كوردی تووشی ههڵهیهكی
كوشـــــنده كرد .
لێرهدا
دهبێ بڵێین عهقڵانیی ترین سیاسهتی كوردیی لهم قۆناغهدا ئهوهیه ، كه پشتیوانیی
ئهمهریكا له راگرتنی ههژموونی ئێران له خۆرههڵاتی ناوهڕاستدا بقۆزێتهوه بۆ
بهرژهوهندیی خۆی ، به تایبهتی ههوڵ بدات لهگهڵ سوننهی عێراقدا سیستمێكی كۆنفیدراڵیی
پێك بهێنێت و سوننه بكاته قوڵاییهكی ستراتیژیی بۆ خۆی ، كه لهلایهن سعودیهو
ئهردهن و توركیاو ههندێ وڵاتی تری جیهانی ئیسلامیشهوه پشتیوانیی لێدهكرێت ،
به تایبهتی لهڕووی ئهمنیهوه ئهو قهوارهیه دهبێته ناوچهیهكی دابڕێنهر
له نێوان ئهو وڵاته( توركیا )و ئهو بهشهی كه ههژموونی ئێرانی لهسهره له
عێراقدا . ههروهها لهرووی وزهوه زۆر دهوڵهمهندهو دهكرێ ئهو وڵاته بۆ
ههمیشه پشتی پێ ببهستێت ، ئهمه جگه لهوهی كه ئهو قهوارهیه بهرژهوهندییهكانی
كهمینهی توركمان دهپارێزێت ، كه ساڵانێكه جێگهی نیگهرانیی حكومهته یهك
لهدوای یهكهكانی توركیایه .
له
ههموو ئهو خاڵ و بابهتانهی سهرهوه گرنگتر ، به دهستووریی و دامهزراوهیی
كردنی ههرێمی كوردستانه ، كه شهفافیهت و متمانه بگهڕێنێتهوه بۆ نێوان لایهنهكانی
ئهم ههرێمهو بهوهش متمانهی نێوان حكومهت و خهڵك بگهڕێتهوه ، ئهمه تهنیا
زهمانهتی سهركهوتنی داخوازییه مێژووییهكانی گهلی كورده له ناوهنده دیبلۆماسیهكانی
جیهاندا ، چونكه گهلی پهرتهوازهی بێ گوتاری نیشتمانیی جێگهی رێزی دۆستانیش نیه
، چ بگاته ناحهزانی زۆری گهلی كورد ، كه له 100 ساڵی رابردوودا بهشدار بوون
له سهركوتكردنی هیواو ئاواتهكانیدا .
راسته
له سهرهوهدا ئاماژهمان به وتهی توێژهران كرد ، بهڵام ئهوهشمان بیر نهچێت
وڵاتانی جیهان به گشتیی و ئهمهریكا به تایبهتیی بهدوای بهرژهوهندییهكانی
خۆیانهوهن ، بۆیه مهرج نیه ئهوهی ئهمڕۆ بۆ شهڕی داعش پشتیوانیی له كورد
دهكات ، سبهینێ كه ئهو پێویستیه نامێنێت ههمان پشتیوانیی بكاتهوه ، به تایبهتی
دوای ئهو ههموو پشتیوانیهی كورد و لایهنگریی بۆ ئهمهریكا له ساڵی 2003 بهدواوه
، ههمیشه ئهم دۆستهی ئهمهریكا له گرفت و قهیرانهكانی بهغدادا بۆ پێكهێنانهوهی
پێكهاتهكانی تر پاشهكشهی پێكراوه ، جگه لهوهش له راپۆرتی گروپی دیراسهی عێراق
( بیكهر – هامیلتۆن )دا نهك ئاسۆكانی جێبهجێ كردنی مادهی 140ی به تاریكیی هێشتهوه
، بهڵكو شاری كهركوكی كرده بهرمیلی بارووت و جیهانی له ریفراندۆمی ئهو شاره
ترساند ، كه ئهگهر هاتنی داعش نهبوایه موستهحیل بوو ئهم حاڵهتهی ئێستا له
كهركوك له ئارادایه ، ههرگیز به ئاشتیی نهدههاتهدیی . كهواته كورد دهبێ
زۆر ژیرانه ههنگاو ههڵگرێت و ئهوهنده ههنگاو ههڵگرێت كه له توانایدایه
، نهك زیاتر لهوهی كه دهتوانێت ، چونكه له وهها حاڵهتێكدا لهوانهیه نههامهتیی
لێبكهوێتهوه .
نوێترین نوسینەکانی شوان ههورامی
-
شوان ههورامی
14/03/2021
-
شوان ههورامی
27/02/2021
-
شوان ههورامی
02/08/2018
-
شوان ههورامی
25/07/2018
-
شوان ههورامی
16/07/2018
-
شوان ههورامی
23/06/2018