ره‌هه‌نده‌كانی سیاسه‌تی دۆناڵد ترامپ .. ئه‌ڵقه‌ی دووه‌م
وتار/
23/01/2017
630 جار بینراوە
شوان هه‌ورامی
ره‌هه‌نده‌كانی
سیاسه‌تی دۆناڵد ترامپ .. ئه‌ڵقه‌ی دووه‌م
شوان هه‌رامی
ئه‌ڵقه‌ی
دووه‌م
سیاسه‌تی
چاوه‌ڕوانكراوی ترامپ
ئه‌ڵبه‌ته
به پێی لێدوانه جیاجیاكانی هه‌ڵمه‌ته‌كانی هه‌ڵبژاردن و ئه‌و گۆڕانكارییانه‌ی له
دوای هه‌ڵبژاردندا به سیمای تیمه كارگێڕییه‌كه‌ی " ترامپ "وه دیاره
، ده‌كرێ هه‌ندێ پێشبینیی بكه‌ین :
یه‌كه‌م
– پاشه‌كشه له هه‌ندێ درووشم : دیاریكردنی سه‌ركردایه‌تیی ئیداره‌كه‌ی هه‌موویان
له دامه‌زراوه‌ی باوی ئه‌مه‌ریكان ، په‌شیمان بوه‌وه له ده‌ركردنی 11 ملیۆن په‌نابه‌ری
نایاسیی ، ئێستا ته‌نیا باسی ده‌ركردنی ئه‌وانه ده‌كات كه دۆسیه‌ی تاوانیان هه‌یه
. هه‌روه‌ها په‌شیمان بوه‌وه له دادگایی هێلاری كلینتۆن ، جگه له‌وانه‌ش گۆڕانكاریی
ژینگه‌یی به پیلانێكی چین ناو ده‌بات له دژی پیشه‌سازیی ئه‌مه‌ریكا . ترامپ تێگه‌یشتووه
ئه‌و ئێستا له پێگه‌ی سه‌رۆكه‌وه لێدوان ده‌دات و ناتوانێت دامه‌زراوه‌كانی وڵات
هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه ، هه‌ر به‌رنامه‌و پلانێكی پێویستی به یاسا هه‌یه‌و ته‌نیا خۆیشی
ناتوانێت هه‌موو بڕیاره‌كان بدات ، بۆیه چ بۆ ناوخۆو چ ده‌ره‌وه‌ش ده‌بێ له ئاستی
به‌رپرسیارێتیدا قسه بكات و سیاسه‌ته‌كان جێبه‌جێ بكات .
دووه‌م
– ئه‌وه‌ی له‌وانه‌یه له ناوخۆدا بیكات : به تایبه‌تیی له‌ناوخۆی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كاندا
به یارمه‌تی هه‌ندێ له كۆنگرێس و ئه‌نجوومه‌نی پیران ، له‌وانه‌یه هه‌ندێ یاسا
له دژی موسوڵمانان و لاتینیه‌كان و ره‌شپێسته‌كان ده‌ربكات ، به‌و شێوه‌یه‌ش خۆی
وه‌كو پارێزه‌ری به‌رژه‌وه‌ندیی سپی پێستی ئه‌نگلۆساكسۆنیی پرۆتستانت نیشان بدات ،
كه ئه‌وان خۆیان به خاوه‌نی راسته‌قینه‌ی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كان ده‌زانن ،
كه ئه‌مه مه‌ترسیی گه‌وره له‌سه‌ر ئاشتیی كۆمه‌ڵایه‌تیی و زیندووبوونه‌وه‌ی ره‌گه‌زپه‌رستیی
هه‌یه له‌و وڵاته‌دا ، كه هه‌ر نه‌ك بۆ ناوبانگی وڵاته‌كه به‌ڵكو كاریگه‌ریی ده‌ره‌كیشی
ده‌بێت بۆ سیاسه‌تی ئه‌مه‌ریكا ، باراك ئۆباما له وتاری مالئاواییدا به‌ڕاشكاویی
رایگه‌یاند كه "هێشتا ئه‌مه‌ریكا له مه‌ترسیی زیندووبوونه‌وه‌ی ره‌گه‌زپه‌رستیی
ده‌رنه‌چووه‌و تا ئێستاش بوونی هه‌یه". ئه‌م پیاوه سپی پێسته قسه‌كانی مه‌ترسیدارن
و جێگه‌ی دڵنیایی نین – سه‌ره‌ڕای بوونی دامه‌زراوه له‌و وڵاته‌دا – چونكه له
كاتی جه‌نگی جیهانی دووه‌مدا سه‌دان هه‌زار ژاپۆنی ته‌نیا له‌به‌ر ژاپۆنی بوونیان
كرانه ئۆردووگای زۆره‌ملێ و ده‌ستبه‌سه‌ركران .
سێیه‌م
– له‌بواری سیاسه‌تی بازرگانییدا : گومان هه‌یه له‌سه‌ر سیاسه‌تی ترامپ ، ئه‌و ده‌توانێت
بازرگانی له‌گه‌ڵ وڵاتانی رێكه‌وتنامه‌ی " باسیفیك "دا راگرێت ، ته‌نانه‌ت
ده‌توانێت ناچاریان بكات بۆ گفتوگۆو پێداچوونه‌وه‌ی ، به‌ڵام به هه‌مان شێوه
ناتوانێت رێكه‌وتنامه‌ی " نافتا " هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه ، ته‌نانه‌ت ئه‌وه‌ش
بكات ده‌بێ راسته‌وخۆ له‌گه‌ڵ مه‌كسیك و كه‌نه‌دا گفتوگۆ بكات ، به‌ڵام ده‌كرێ له‌م
قۆناغه‌دا بۆ راگرتنی چین گوشاره‌كانی بۆ سه‌ر ئه‌و وڵاته زیاتر بكات ، كه نه‌ك
بازرگانیی به‌ڵكو مه‌سه‌له ستراتیژییه‌كانیش بگرێته‌وه ، هه‌روه‌كو ترامپ به ته‌له‌فۆنی
له‌گه‌ڵ سه‌ركردایه‌تی تایواندا ئاماژه‌ی به‌م سیاسه‌ته داوه .
چواره‌م
– سیاسه‌ته‌كانی ترامپ له‌گه‌ڵ رووسیادا : له‌باره‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی ئیداره‌ی
ترامپ به رووسیاوه بۆی هه‌یه مامه‌ڵه‌یه‌ك له‌گه‌ڵ ئه‌و وڵاته‌دا بكات له‌سه‌ر
ئۆكرانیاو سووریا ، هه‌روه‌ها بۆی هه‌یه به‌شێك له سزاكانی سه‌ر رووسیا كه‌م
بكاته‌وه ، به‌ڵام زۆر دووره رێگه بدات رووسیا هه‌ڕه‌شه له وڵاتانی باڵتیك
بكات ، ئه‌گه‌ری زۆره كه ئه‌مه‌ریكا به‌رنامه‌ی بڵاوكردنه‌وه‌ی سوپه‌ری مووشه‌كی
خۆی له خۆرهه‌ڵاتی ئه‌وروپادا رابگرێت ، به‌ڵام ناشتوانێت هاوپه‌یمانه‌كانی ئه‌وروپای
به ته‌نیا به‌جێ بهێڵێت ، به‌ڵام كاتێ ترامپ به‌ڵێن ده‌دات به زیادكردنی بودجه‌ی
به‌رگریی ، بۆ زیاتر پاراستنی سه‌روه‌ریی هێزه چه‌كداره‌كانی ئه‌مه‌ریكا ، ئه‌مه
پۆتین خۆشحاڵ ناكات ، چونكه نه رووسیا ئه‌و توانا داراییه‌ی هه‌یه به‌رنامه‌یه‌كی
به‌رانبه‌ر جێبه‌جێ بكات ، نه ته‌كنه‌لۆژیای ئه‌مه‌ریكاشی هه‌یه بۆ ئه‌و بواره .
جگه له‌وه‌ش ترامپ داوای زیادكردنی بودجه‌ی ئه‌ندامانی ناتۆ ده‌كات بۆ ئه‌وه‌ی كه‌مێ
قورسایی له‌سه‌ر ئه‌ستۆی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كان كه‌م بكاته‌وه ، بۆیه زۆر
دووره ناتۆ له‌م قۆناغه‌دا نه له‌ناوخۆو نه له ده‌ره‌وه‌یدا رێگه بدات به پێشبڕكێی
ئه‌تۆمیی به بیانووی خۆپاراستنی هاوپه‌یمانه‌كان له مه‌ترسییه ده‌ره‌كیه‌كان ،
وه‌كو ژاپۆن و كۆریای باشــوور و سعودیه .
نووسه‌ری
ئیسرائیلیی ( یوری سفیر ) ده‌ڵێت : به بۆچوونی خۆم له ساڵی 2017 دا ژێرخانی نێوده‌وڵه‌تیی
له نێوان پۆتین و ترامپدا بۆ دووته‌وه‌ره‌یی ده‌گه‌ڕێته‌وه ، دوانه‌یه‌كی نامۆ
له سیاسه‌تی نێوده‌وڵه‌تیدا ، دیالۆگ له نێوانیاندا له‌سه‌ر بنه‌مای به‌رژه‌وه‌ندیی
هاوبه‌ش به‌ڕێوه ده‌چێت .
پێنجه‌م
– له خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاستدا : به پێی سیاسه‌ته راگه‌یه‌نراوه‌كانی ترامپ و تیمه‌كه‌ی
، سه‌قامگیریی ئه‌منیی له‌پێشتره له دیموكراسیی و مافی مرۆڤ ، واته ولایه‌ته یه‌كگرتووه‌كان
په‌یوه‌ندیی باشی له‌گه‌ڵ رژێمی كوده‌تای سیسیی دا ده‌بێت ، سه‌قامگیریی له
ســووریا به‌لای ئه‌مه‌ریكاوه گرنگتره له سه‌رخستنی به‌ها مرۆییه‌كان ، باوه‌كو
به مانه‌وه‌ی به‌شار ئه‌سه‌دیش كۆتایی بێت ، دژایه‌تیی ته‌وژمی ئیسلامیی له
ناوچه‌كه‌دا له سیاسه‌ته چاوه‌ڕوانكراوه‌كانی ئه‌مه‌ریكایه ، باوه‌كو ئه‌و ته‌وژمه
مه‌ده‌نیی و دوور له هه‌ڵگرتنی چه‌ك و هۆكاره‌كانی تووندوتیژیی بێت ، به تایبه‌تی
پارته سونییه‌كانی خۆرهه‌ڵاتی ناوه‌ڕاست . ئه‌مه‌ریكا یارمه‌تی سه‌ربازیی و سیاسیی
حكومه‌تی عێراقیی زیاتر ده‌كات بۆ جه‌نگی دژه تیرۆر و له‌وانه‌یه حكومه‌تی به‌غدا
بۆ مه‌به‌ستی تائیفییش به‌كاری بهێنێت . ئیداره‌ی ترامپ هه‌واڵی خراپی پێیه بۆ ئه‌وانه‌ی
كه ده‌یانه‌وێت دیموكراسیی و گۆڕان له‌م ناوچه‌یه‌دا ئه‌نجام بده‌ن . ته‌نانه‌ت
ترامپ رایگه‌یاندووه هاوكاریی وڵاتانی كه‌نداوی فارس ده‌دات بۆ پاراستنیان له هه‌ژموونی
ئێران به‌و مه‌رجه‌ی وڵاتانی ناوچه‌كه كرێی تێچوونی ئه‌و یارمه‌تیدانه‌ی هێزه ئه‌مه‌ریكیه‌كان
بده‌ن . ئه‌وه‌ش گۆشه‌نیگای مرۆڤی سه‌رمایه‌داره بۆ هه‌موو هاوكارییه‌ك پێشكه‌شی
بكات .
ترامپ
و ئێران : قورسه ترامپ بتوانێت رێكه‌وتنی ئه‌تۆمیی له‌گه‌ڵ ئێراندا هه‌ڵوه‌شێنێته‌وه
، چونكه رێكه‌وتنه‌كه شه‌رعیه‌تێكی نێوده‌وڵه‌تیی وه‌رگرتووه ، نه ئه‌وروپیه‌كان
و نه دراوسێكانی ئێرانیش به هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی رازیی نین . ئه‌وه‌ی كه ترامپ
ده‌توانێت بیكات نوێكردنه‌وه‌ی ئه‌و سزایانه‌یه كه له‌م دواییانه‌دا كۆنگرێس نوێی
كرده‌وه . ئه‌گه‌ر ترامپ بیه‌وێت ده‌ستی ئێران له ناوچه‌كه‌دا كورت بكاته‌وه ،
ده‌بێ یارمه‌تی وڵاتانی كه‌نداو بدات و میسریش ناچار بكات له چوارچێوه‌ی به‌رگریی
كه‌نداودا به‌شداریی ئه‌و وڵاتانه بكات .
ترامپ
و توركیا : لێدوانی ترامپ و تیمه‌كه‌ی ئاماژه‌یه بۆ ئه‌وه‌ی كه ده‌یانه‌وێت په‌یوه‌ندییان
له‌گه‌ڵ توركیادا چاك بكه‌نه‌وه ، مه‌به‌ست له‌وه‌دا خۆشه‌ویستی ئه‌ردۆغان نیه -
هه‌رچه‌نده ترامپ له په‌یوه‌ندییه ته‌له‌فۆنیه‌كه‌یدا به ئه‌ردۆغانی گوت كه "
ئیڤانكا "ی كچی سه‌رسامه به كه‌سایه‌تی ناوبراوو هه‌ر ئه‌ویش هانیداوه بۆ
په‌یوه‌ندییه‌كه - به‌ڵام ئه‌مه‌ریكا پێویستی به هاوپه‌یمانێكی به‌هێزی وه‌كو
توركیا هه‌یه ، كه پشتی پێ ببه‌ستێت له‌م ناوچه پڕ له قه‌یران و جه‌نگ و كێشه‌یه‌دا
. له‌مه‌شدا ده‌بێ مه‌سه‌له‌ی فه‌تحوڵڵا گوله‌ن یه‌كلایی بكاته‌وه ، هه‌روه‌ها
وازهێنانی ئه‌مه‌ریكا له ( PYD ) ی باڵی ســووریای ( PKK ) مه‌رجێكی تری توركیایه ، ئه‌گه‌ر ئه‌وه‌ش
بكات هێشتا توركیا رازیی نیه له سیاسه‌تی ئه‌مه‌ریكا بۆ چاره‌سه‌ركردنی كێشه‌ی
ســووریا كه ئاكامه‌كه‌ی مانه‌وه‌ی به‌شار ئه‌سه‌د بێت .
ئیسرائیل
و فه‌له‌ستین : ترامپ و تیمه‌كه‌ی هه‌واڵی ناخۆشیان بۆ كێشه‌ی ئاڵۆزی فه‌له‌ستین
هه‌یه ، نه‌ك له‌و رووه‌ی كه پیاوانی ئیداره‌كه‌ی ترامپ دۆستی ئیسرائیلن ، به‌ڵكو
مه‌ترسیه‌كه ئه‌و هه‌سته دژبه‌یه‌كه دروستی ده‌كات كه رایه‌ڵه‌یه‌ك له نێوان
پڕۆژه‌ی زایۆنیی و پیاوی سپیدا هه‌یه ، بۆچوونی سپێگه‌رایی له نێوه‌رۆكدا دژی ره‌گه‌زی
سامیه ، كه‌چی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا هاوسۆزی پڕۆژه‌ی زایۆنیه ، چونكه ئه‌م پڕۆژه‌یه
ریشه‌ی خۆرئاوایی هه‌یه ، به‌ڵام دژه به ژینگه‌ی عه‌ره‌بیی و ئیسلامیی كه خه‌ونی
له‌مێژینه‌ی ئه‌وانه . ترامپ بۆئه‌و كێشه ئاڵۆزه " جارد كۆشنه‌ر "ی
زاوای دیاریی كردووه ، كه جوله‌كه‌یه‌كی ئه‌رسۆدۆكسیی بازرگانه‌و هیچ پێشینه‌یه‌كی
دیبلۆماسیی نیه ، ته‌نانه‌ت به‌م كاره گومان ده‌كرێت له‌وه‌ی ترامپ به‌رنامه‌ی زیندووكردنه‌وه‌ی
گفتۆگۆی نێوان ئیسرائیل و فه‌له‌ستینیه‌كانیشی هه‌بێت . به تایبه‌تی دوای ئه‌وه‌ی
به‌ڵێنیداوه به گوێزانه‌وه‌ی باڵیۆزخانه‌ی ئه‌مه‌ریكا له ته‌لئه‌بیبه‌وه بۆ
قودس .
له‌دوای
ئه‌وه‌ی كه له‌لایه‌ن وڵاتانی جیهانه‌وه به كۆنگره‌ی ئاشتیی پاریس گوشار خراوه‌ته
سه‌ر ئیسرائیل بۆ زیندووكردنه‌وه‌ی گفتوگۆی ئاشتیی له‌گه‌ڵ فه‌له‌ستینیه‌كاندا ،
بنیامین ناتانیاهۆ به ئاماژه به‌م قۆناغه‌ی هاتنی ترامپ رایگه‌یاند : " ده‌بێ
ئه‌وه بڵێم له‌ڕاستیدا ئه‌م كۆنگره‌یه بریتیه له دوا له‌رزین و كۆتاییه‌كانی جیهانی
دوێنێ و سبه‌ینێ زۆر جیاواز ده‌بێت ، كه زۆر نزیكه " . ته‌نانه‌ت له‌لاپه‌ڕه‌كه‌ی
له تویته‌ردا ئه‌و كۆنگره‌یه به پیلانی فه‌ره‌نساو فه‌له‌ستینیه‌كان ده‌زانێت بۆ
گه‌ڕانه‌وه بۆ ئاشتی گاڵته‌جاڕیی و بێ ســوود !!
نوێترین نوسینەکانی شوان هه‌ورامی
-
شوان هه‌ورامی
14/03/2021
-
شوان هه‌ورامی
27/02/2021
-
شوان هه‌ورامی
02/08/2018
-
شوان هه‌ورامی
25/07/2018
-
شوان هه‌ورامی
16/07/2018
-
شوان هه‌ورامی
23/06/2018