ته‌مه‌نێك له دژایه‌تیی هه‌ژموونگه‌رایی ئه‌مه‌ریكادا
وتار/
27/11/2016
658 جار بینراوە
شوان هه‌ورامی
ته‌مه‌نێك
له دژایه‌تیی هه‌ژموونگه‌رایی ئه‌مه‌ریكادا
شوان
هه‌ورامی
فیدل
ئه‌لیخاندرۆ كاسترۆ له 3 / 8 / 1926 دا له دایك و باوكێكی ئیسپانیایی جوتیار
هاته دنیا ، كه پێشتر كۆچیان بۆ ئه‌و وڵاته كردبوو . له ساڵی 1945 دا چووه زانكۆی
هاڤانا و خوێندنی یاسای ده‌ستپێكرد و له ساڵی 1950 دا ته‌واوی كرد و نووسینگه‌یه‌كی
پارێزه‌ریی بچووكی دانا ، كاسترۆ به‌هیوابوو بگاته ئه‌ندامێتیی په‌رله‌مان ، به‌ڵام
دوای كوده‌تای باتیستا و هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی هه‌ڵبژاردن ، دژایه‌تیی رژێمی به
دروستكردنی گرووپێكی چه‌كدار ده‌ستپێكرد ، كه هێرشیان كرده سه‌ر سه‌ربازگه‌یه‌ك
و 80 ئه‌ندامی گرووپه‌كه‌ی كوژران ، بۆ خۆیشی ده‌ستگیر كرا و به 15 ساڵ زیندانیی
كردن سزا درا ، به‌ڵام له ساڵی 1955 دا ئازاد كراو بۆ مه‌كسیك دوور خرایه‌وه .
له مه‌كسیك رائول كاسترۆی برا بچووكیی و هاوڕێكانی خۆیان ئاماده ده‌كرد بۆ شۆڕش
، "چێ گیڤارا"ش په‌یوه‌ندیی پێوه كردن و له‌وێ فیدل كاسترۆی ناسیی .
به
كه‌شتیه‌كی چارۆكه‌دار كاسترۆ و هاوڕێكانی كه بریتیی بوون له 80 كه‌س ، له 2 /
12 / 1956 دا له مه‌كسیكه‌وه گه‌یشتنه كه‌ناره‌كانی كوبا ، ئه‌م جوڵانه‌وه‌یان
ناو نا بزووتنه‌وه‌ی 26 ی یۆلیۆ ، له كاتی دابه‌زینیاندا له‌ناكاو سوپا هێرشی
كردنه سه‌ر و ته‌نیا 40 كه‌سیان توانیان پاشه‌كشه بكه‌ن بۆ چیاكانی سیێرامایسترا
، له‌وێوه جه‌نگی پارتیزانییان ده‌ستپێكرد ، جه‌ماوه‌ری وڵات و هه‌ندێ له ئه‌فسه‌ران
و سه‌ربازانی سوپا په‌یوه‌ندییان پێوه كردن و له دوای گوشاری شۆڕشگێڕان ، له 1ی
كانونی دووه‌می 1959 دا باتیستا له هاڤانا هه‌ڵات و به ماوه‌یه‌كی كه‌م دوای ئه‌وه
" 300 " شۆڕشگێڕ به فه‌رمانده‌یی چێ گیڤارا چوونه ناو هاڤانای پایته‌خت
و شۆڕش سه‌ركه‌وت .
كاسترۆ
له سه‌ره‌تادا ویستی خۆی رانه‌گه‌یاند ، به‌ڵكو یه‌كێ له سه‌رمایه‌دارانی وڵاتی
راسپارد به‌وه‌ی كه رایبگه‌یه‌نێت شۆڕش سوود له هزری تۆماس جیفرسۆن و ئابراهام لینكۆڵن
– سه‌رۆك و دامه‌زرێنه‌رانی ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كان - وه‌رده‌گرن بۆ به‌ڕێوه‌بردنی
وڵات ، ئه‌وه‌ش بۆ خۆپاراستن بوو له‌وه‌ی له هه‌ر هێرشێكی ئه‌مه‌ریكیی خۆی بپارێزێت
، هه‌روه‌كو له گواتیمالا روویدا ، ته‌نانه‌ت له دیداری جێگری سه‌رۆكی ئه‌مه‌ریكا
( ریچارد نیكسۆن )دا له نیسانی 1959 دا وای نیشاندا " كه‌سێكی ساده‌یه و
دووره له مه‌یلی كۆمۆنیستیی " ، به‌ڵام ورده ورده خۆماڵیكردنی پیشه‌سازییه
ناوخۆییه‌كانی ده‌ستپێكرد و له ساڵی 1960 دا نه‌وتی له یه‌كێتی سۆڤیه‌ت كڕیی ،
به‌ڵام كۆمپانیای ئه‌مه‌ریكیی پاڵاوتنی نه‌وت ره‌تیكرده‌وه كه ئه‌و نه‌وته بپاڵێوێت
، بۆیه كاسترۆ بڕیاری خۆماڵیكردنی ئه‌و كۆمپانیایه‌ی ده‌ركرد و په‌یوه‌ندییه‌كانی
ئه‌و وڵاته و ئه‌مه‌ریكای گه‌یانده ئاستێكی خراپ ، ئه‌مه‌ریكاش گه‌مارۆی ئابووریی
سه‌ر ئه‌و وڵاته‌ی راگه‌یاند و تا ساڵی 2015 به‌رده‌وام بوو .
له‌ساڵی
1961 دا ئه‌مه‌ریكا به كۆكردنه‌وه‌و یارمه‌تیدانی دژه شۆڕشه‌كان و سه‌رپه‌رشتیی CIA بۆ كوده‌تایه‌كی
نوێ ، هێرشیكرده سه‌ر كه‌نداوی به‌رازه‌كان ، به‌ڵام هێرشه‌كه تێكشكا .
له
15 / 10 / 1962 دا فڕۆكه سیخوڕییه‌كانی ئه‌مه‌ریكا چه‌ندین سه‌كۆی موشه‌كی بالیستیی
سۆڤیه‌تیان له‌سه‌ر خاكی كوبا دۆزییه‌وه ، ئه‌مه‌ش به قه‌یرانی موشه‌كیی كوبا به‌ناو
بانگه ، ئه‌مه‌ریكا ئه‌م مه‌ترسییه‌ی به جدیی وه‌رگرت ، كاسترۆ له 27 / 10 /
1962 داوای له خرۆشۆف كرد كه هێرشی ئه‌تۆمیی بكاته سه‌ر ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كان
، به‌ڵام ئه‌م كێشه‌یه به كێشانه‌وه‌ی موشه‌ك و سه‌كۆكان كۆتاییان پێهات ، به‌و
مه‌رجه‌ی ئه‌مه‌ریكاش له توركیا ئه‌و كاره بكات و به‌ڵێن بدات هێرش نه‌كاته سه‌ر
كوبا .
كاسترۆ
په‌یوه‌ندیی له‌گه‌ڵ پاپاو مه‌زهه‌بی كاسۆلیكیدا خراپ بوو ، تا هه‌ره‌سی یه‌كێتیی
سۆڤیه‌ت و بلۆكی خۆرهه‌ڵات ، دوای ئه‌وه ورده ورده په‌یوه‌ندیی نێوان ڤاتیكان و
كوبا زۆر باش بوو ، پاپا ژان پۆڵی دووه‌م له‌و باره‌وه رایگه‌یاند : مه‌سیحیه‌ت
پشتیوانیی له سیستمی سۆشیالیستیی ده‌كات ، پاپا چووه سه‌ردانی كوبا و كاسترۆ له‌باره‌ی
پاپاوه رایگه‌یاند : ئێمه ئه‌مڕۆ هاوده‌نگ و هاوڕاین ، ئه‌و – واته پاپا – خه‌ریكه
بڵێت كرێكارانی جیهان یه‌كگرن . ئه‌مه‌ش ئاماژه بوو به درووشمی پارته سۆشیالیستیه‌كانی
جیهان .
فیدل
كاسترۆ له ساڵی 2006 دا ته‌ندروستیی تێكچوو ، بۆیه له كاتی نه‌شته‌رگه‌ریدا گشت
ده‌سه‌ڵاته‌كانی دایه رائول كاسترۆی برای ، به‌ڵام دواتر له ساڵی 2008 دا به ته‌واویی
ئه‌و كاره‌ی به ئه‌نجام گه‌یاند و بۆ هه‌میشه له‌و پۆسته دوور كه‌وته‌وه‌و
رائولی برای بووه سه‌رۆكی وڵات .
له
ئێواره‌ی 25 / 11 / 2016 دا له ته‌مه‌نی 90 ســـــاڵیدا كۆچی دوایی كرد و پێشتر
وه‌سیه‌تی كردووه لاشـــــه‌كه‌ی بسوتێنرێت .
گه‌رچی
كوبای كاسترۆ هه‌ر له سه‌ره‌تاوه كه‌وته ژێر گه‌مارۆیه‌كی خنكێنه‌ری ئه‌مه‌ریكاو
هاوپه‌یمانه‌كانی ، به‌ڵام توانیی وڵاته‌كه له‌و قه‌یرانه ترسناكه رزگار بكات ،
له‌و وڵاته‌دا ساڵانێكه خوێندن له هه‌موو قۆناغه‌كاندا به‌خۆڕاییه و كه‌رتی ته‌ندرووستیش
هه‌موو خزمه‌تگوزارییه‌كانی خۆڕایین و له‌م كه‌رتانه‌شدا یارمه‌تی گه‌لانی تری جیهانیان
داوه . به تایبه‌تی گه‌لانی شۆڕشگێڕ ، ئه‌مه له كاتێكدایه ته‌نیا داهاتی وڵات
له به‌رهه‌مهێنانی شه‌كره‌وه به‌ده‌ست ده‌هێنرێت .
فیدل
كاسترۆ یه‌كێكه له سه‌ركرده كاریگه‌ره‌كانی ئه‌مه‌ریكای لاتین ، كه له دوای
خه‌باتێكی زۆری سیاسیی و دژایه‌تیی هه‌ژموونی ئه‌مه‌ریكا ، توانیی ببێته پێگه‌یه‌ك
بۆ گۆڕانكاریی له كیشوه‌ری ئه‌مه‌ریكادا و ئێستا گۆڕانكاریی سۆشیالیستیی و جه‌ماوه‌ریی
گه‌یشتووه‌ته ئاستێك ، ویلایه‌ته یه‌كگرتووه‌كانی ئه‌مه‌ریكای ترساندووه ،
چونكه هه‌میشه ئه‌و كیشوه‌ره‌ی به حه‌وشه‌ی پشته‌وه‌ی خۆی زانیووه ، بۆیه دوای
كوده‌تا سپییه‌كه‌ی به‌رازیل – له دژی سه‌رۆك دیلما رۆسیڤ - ده‌یه‌وێت له‌و وڵاتانه‌ی
كه بوونه‌ته جێگه‌ی هیوای جه‌ماوه‌ره‌كه‌یان ، كوده‌تای هاوشێوه رێك بخات ،
چونكه ئه‌و وڵاتانه‌ی له‌ژێر هه‌ژموونی سیاسیی و ئابووریی ئه‌مه‌ریكا ده‌رچوون ،
گه‌شه‌ی دیموكراسیی و ئابووریی گه‌وره‌یان به‌خۆیانه‌وه دیووه . بۆیه ئه‌مه‌ریكا
ده‌یه‌وێت بیانگێڕێته‌وه ژێر گۆچانی ملكه‌چیی خۆی .
نوێترین نوسینەکانی شوان هه‌ورامی
-
شوان هه‌ورامی
14/03/2021
-
شوان هه‌ورامی
27/02/2021
-
شوان هه‌ورامی
02/08/2018
-
شوان هه‌ورامی
25/07/2018
-
شوان هه‌ورامی
16/07/2018
-
شوان هه‌ورامی
23/06/2018