وردبونەوە و قوڵبونەوە ٣
وتار/
11/05/2018
743 جار بینراوە
سامان ره‌باتی
وردبونەوە و قوڵبونەوە ٣
سامان ڕەباتی
دەنگدان بە کۆمەڵ دەنگدانە بەپرۆژەی ئیسلامی تەندروستى
دور لەموزایەدە و پەیژەی ھەڵسانەوە
ئەویش لەژێر تایتڵی : په‌یماننامه‌ی فیكری(الميثاق
الفكري)
پرۆژەی خوڵقاندنی ھێلی گشتی فکریی و پەروەردەیی و سياسى
، بۆ سەرخستنی ھەرکارێکی ھاوبەش ، ھەنگاوی یەکەمی ھەرپرۆژەیەکی ترن ، لەوێشەوە بنیاتنانەوەی
تاكی ئیسلامی لەژێر ڕۆشنیایی ئەوھێڵە گشتیانە ، ئەم پرۆژەیەش کارو لیژنەی ھاوبەشی
ئەوێت ، دور لە خیتابی عاتیفی و ھەنگاوی بەپەلەو وەبەرھێنانی سیاسیانە لەپێناوی
کورسیەک یان دوان ، ئەمەش بە لەدایكبونی سروشتی زەمینەی ھاوفیکری و ھاوھەڵوێستی سیاسی
ئەڕەخسێت .
په‌یماننامه‌ی فیكری(الميثاق الفكري) بۆ ؟
هه‌وڵێك بۆ كاری پێكه‌وه‌یی یان ته‌واوكاری له ژێر ڕۆشنايی
ئایه‌تی {وَتَعَاوَنُوا عَلَى الْبِرِّ وَالتَّقْوَى}
{رَبَّنَا اغْفِرْ لَنَا وَلِإِخْوَانِنَا الَّذِينَ سَبَقُونَا بِالإِيمَانِ وَلا تَجْعَلْ فِي قُلُوبِنَا غِلاً لِّلَّذِينَ آمَنُوا رَبَّنَا إِنَّكَ رَؤُوفٌ رَّحِيمٌ}
سه‌رنجێك/ بۆچی په‌یماننامه‌ی فیكری : له دوای ئەو ڕوداو
و خوێنڕشتنەی بە ناوی بەرگری لە ئیسلام و موسڵمانان و شەڕی دنیا لە گەڵ ڕۆبۆت و
دامەی تیرۆر لە لایەک و پەیوەندی نا ئاسایی نێوان ئەندامانی بزاوتی سیاسی ئیسلامی
لەلایەکی تر، بچوكترین گومان نه‌ماوه‌تەوە به‌وه‌ی كه چاندنی (فكر) لەڕێگەی سیستەمێکی
ھاوبەشی پەروەردەیی ئه‌بێ بكرێته سه‌نته‌ر بۆ هه‌ر كارێكی هاوبه‌ش و پێشمه‌رجی هه‌ر
پێكه‌وه‌ییه‌ك ، بۆیه گه‌ڵاڵه كردن و موماره‌سه‌كردنی بیرێكی ئیسلامی ته‌ندروست
گەرەنتی پاراستنی كۆمه‌ڵگه‌ی موسڵمانانه له هه‌ر لادانێك و گەرەنتی یەکترقبوڵکردنە
، ئه‌مه‌ش هاوكاری و ده‌ستباری زانایان و بانگخوازان و ته‌وژمه سیاسیه ئیسلامیه‌کەی
ئەوێت .
پێشه‌كی :- ئامانج له‌م بابه‌ته چوار ھەوڵە :
١- بۆ ئاڕاسته‌كردن و تێگه‌یشتنی ته‌ندروست
له چه‌مكی سیاسه‌ت و حیزبایه‌تی .
٢- بۆ تیشك خستنه‌سه‌ر كوشنده‌یی هه‌ڵه تێگه‌یشتنه
له ده‌قه‌كانی ئیسلام .
٣ - بۆ گەڕانە بەدوای ده‌رمانی چاره‌سه‌ری ده‌مارگیری
حیزبی له‌ڕێی پۆلێنكردنی جۆره‌كانی ئینتیمای ئیسلامی .
٤ ـ بۆ فراوانکردنی بازنەی هاوکاری و خزمەتکردنی
مرۆڤایەتی (موسڵمانی خاوەن پەیام لەگەڵ پاراستنی قیەم و ئاکارە قورئانی و نەبەویەکان
، ئەبێتە نمونەی کارەکتەرێکی دڵسۆز بۆ قازانج گەیاندن بە مرۆڤ) .
تەوەرەکانی ئەم پرۆژەیە :
ته‌وه‌ری یه‌كه‌م :- چه‌مكی سیاسه‌ت و حیزبایه‌تی/
١- حیزبی ئیسلامی هه‌ره كاریگه‌رترین میكانیزمی
به‌رجه‌سته‌كردنی پره‌نسیپی حوکمڕانی و هۆكاری دروستكردنی ئاڕاسته‌ی سیاسیه ، چۆڵكردنی
ئه‌وبواره چۆڵكردنێتی بۆ خاوه‌ن ئه‌جندای نائیسلامی .
٢- ساده‌ترین پێناسه‌ی حیزب : هاتنه خواره‌وه(
تنازل )ە له‌هه‌ندێ بۆچونی خودی له‌به‌رخاتری به‌رژه‌وه‌ندی گشتی .
٣- حیزب ئیجتهادی سیاسیه و له گۆڕاوه‌كانه
(المتغيرات)، وه به‌شێكه له پرۆژه‌ی ئیسلامی كه گشتگیرتره و زیاتر وه‌كو
بزوتنه‌وه‌یه‌كی كۆمه‌ڵایه‌تی و ئابوری و ڕۆحی ده‌رئه‌كه‌وێ بۆیه مه‌رج نیه هه‌موو
موسڵمانێك سیاسی بێت و سیاسه‌ت بكات به‌ڵام مەرجه هه‌موو موسڵمانێك خۆی له چوارچێوه‌ی
پڕۆژه‌ی ئیسلامی بدۆزێته‌وه و پشتیوانی بكات ، كه‌واته ئه‌و دوو ته‌وژمه ( سیاسەت
و بانگەواز ) نه‌ك دژ به‌یه‌كترنین به‌ڵكو ته‌واوكاری یه‌كترن .
٤- ڕه‌ئی سیاسی و فیكری ته‌نها كه‌سێك ھەرچەندە
بەھێزبێت ناتوانێ گۆڕانکاری گه‌وره دروستبكات ئه‌گه‌ر له‌چوارچێوه‌ی بزوتنه‌وه‌یه‌كی
سیاسی ئامانجدار خۆی نه‌بینێته‌وه ، چونكه له‌وێوه ئیمكان و نا ئیمكانی جێبه‌جێكردن
و پاشان میكانیزم دیاری ئه‌كرێت ( دڵنیام ده‌یان خاوه‌ن پرۆژه‌ی زۆر باش هه‌یه خۆیان
و سیاسه‌تیان مه‌حرومكردوه له به‌رهه‌مه فكری و سیاسیه‌كانیان ) .
ته‌وه‌ری دووه‌م :- كوشنده‌یی هه‌ڵه تێگه‌یشتن و تێگه‌یشتنی
هه‌ڵه له ده‌قه‌كانی ئیسلام/
١- بنه‌مای تێگه‌یشتنی ڕاست و دروست گه‌یشتنه
به حیكمه‌تی ناردنی شه‌ریعه‌ت له‌لایه‌ن خوایگه‌وره ، ئه‌وه‌ش كرۆك و بنه‌مای مه‌به‌سته‌كانی
شه‌ریعه‌تن ( مقاصد الشريعة ) ده‌ره‌نجامی ئه‌و تێگه‌یشتنه‌ش بەدەستخستنی قازانج و
دورخستنه‌وه‌ی زه‌ره‌ره له ئینسان و كۆی بونه‌وه‌ر (جلب المنافع ودرء المفاسد)
ئه‌م تێگه‌یشتنه‌ش دوو به‌رهه‌می گه‌وره‌ی ئه‌بێت: ( تحقيق خيرية الأمة و إسعاد
الناس بالإسلام ) سه‌لماندنی چاكێتی ئوممه‌ت و به‌خته‌وه‌ركردنی خه‌ڵكی به ئیسلام
، ئه‌و بیركرنه‌وه‌ش ته‌فسیری كرداری ئایه‌تی {وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ}ە یان بەرجەستەکردنی فه‌رموده‌ی
پێغه‌مبه‌رە صلى الله عليه وسلم کە ئەفەرموێ (إنما بعثت لأتمم مكارم الأخلاق) بۆیه
له‌هه‌ر فكرێك ئه‌و ئامانجه شه‌رعیانه‌ت به‌دی نه‌كرد ئه‌وه دورە لە مەبەستەکانی
شەریعەت با له ڕوكه‌شیدا به‌ڵگه‌ی قورئان و فه‌رموده‌ش بهێنێته‌وه .
٢- پیشاندانی ئیسلام له كۆمه‌ڵێك په‌رستش و
شیعار بچوكردنه‌وه‌یه‌تی ، وه خزمه‌تکردنه به ته‌وژمی سیكۆلاریزم كه له‌هه‌وڵی
به كه‌هه‌نوت و ڕه‌هبانی كردنی ئیسلامن بەڵکو ئیسلام پرۆژەی ژیانی پێیە .
٣- كه‌مته‌رخه‌می له عیباده‌ت زه‌ره‌ردانه
ته‌نها له خۆت ، به‌ڵام هه‌ڵه‌ی فیكری كاره‌ساتی لێئه‌قه‌ومێ و سه‌دان كه‌س سه‌رگه‌ردان
ئه‌كات .
٤- به جیهانی كردنی ئیسلام ته‌نها به موسڵمانكردنی
جیهان نیه به‌ڵكو به به‌دیلكردن و ناساندنی ئیسلامه وه‌كو ڕێگه‌ی به‌خته‌وه‌ری
مرۆڤه‌كان .
ته‌وه‌ری سێهه‌م :- پۆلێنكردنی جۆره‌كانی ئینتیمای ئیسلامی/
١- ئینتما بۆ ئیسلام : به‌جێ به‌جێ كردنی ڕوكنه‌كانی
ئیمان و ئیسلام ئه‌م ئینتیمایه دێته‌جێ و هه‌موو مافی موسڵمان له‌سه‌ر موسڵمان له‌م
چوارچێوه خۆی ئه‌بینێته‌وه .ئه‌م ئینتمایه شوناسی موسڵمانێتیه { وَمَنْ يَبْتَغِ غَيْرَ الإسلام دِيناً فَلَنْ يُقْبَلَ مِنْهُ }
٢- ئینتما بۆ پرۆژه‌ی ئیسلامی : بازنه‌یه‌كی
بچوكترو ئامانجی ئاڕاسته‌كردنی كۆمه‌ڵگه‌ی هه‌یه بۆ پابه‌ندبوون و به مه‌رجه‌ع
گرتنی ئیسلام وه‌كو به‌رنامه‌ی ژیان ، ئه‌م ئینتمایه به‌ڵگه‌ی پێگه‌یشتنی فكری و
سیاسی كۆمه‌ڵگه‌و تاكی موسڵمانه ، { وَمَنْ أَحْسَنُ قَوْلاً مِّمَّن دَعَا إِلَى اللَّهِ وَعَمِلَ صَالِحاً وَقَالَ إِنَّنِي مِنَ الْمُسْلِمِينَ }.
٣- ئینتما بۆ حیزبێكی سیاسی ئیسلامی : بازنه‌یه‌كی
تایبه‌تر و ئامانجی به‌ده‌ستهێنانی ڕای كۆمه‌ڵگه‌ی موسڵمانانه بۆ به‌رجه‌سته‌كردنی
پره‌نسیپه ئیسلامیه‌كان له هه‌موو بواره‌كانی ده‌وڵه‌تداری ، ئه‌م ئینتمایه هه‌وڵێكه
بۆ هه‌ڵبژاردنی باشترین میكانزم بۆ گه‌یاندنی پرۆژه‌ی ئیسلامی به ناوه‌ندی بڕیارو
كردنێتی به‌سه‌رچاوه‌ی بنەڕەتی دەستور ، { قال إجْعَلْنِي عَلَى خَزَائِنِ الْأَرْضِ إِنِّي حَفِيظٌ عَلِيمٌ } .
كه‌واته كه‌سی سێهه‌م کە(ئەندامی حیزبێکی ئیسلامی)یە له
جیاتی ده‌مارگیری حیزبی ئه‌بێ به ئاسۆیه‌كی ڕوون و به‌رفراوانه‌وه بڕوانێ بۆ كه‌سی
دووه‌م کە (ئینتمای بۆ پرۆژەی ئیسلامی)ھەیە کە هاوبیروباوه‌ڕو هاوپرۆژه‌ن ، وه بەھەستی
دڵسۆزی بڕوانێ بۆ كه‌سی یه‌كه‌م کە(ئینتمای بۆ ئیسلام )ھەیە واتە موسڵمان و هاوبیروباوه‌ڕە
بەبێ گوێدانە ئینتما سیاسیەکەی ، به‌واتایه‌كی تر : ئه‌بێ كاری به‌رده‌وامی بۆ به‌ده‌ستهێنانی
پشتیوانی ئه‌وان بێت بۆ پرۆژه سیاسیه‌كه‌ی .
تەوەری چوارەم :- فراوانکردنی بازنەی هاوکاری و خزمەتکردنی
مرۆڤایەتی(هەرچۆن هێزی بەرژەوەند خوازهەیە لە جیھانا ئاوهاش هێزی مرۆڤدۆست هەیە)/
١- ئیشکردن لەسەر بەرژەوەندیە هاوبەشە ئینسانیەکان
(المشترکات الانسانية)، ئەویش لە ڕێی دۆزینەوەی هاوڕاو هاو خەبات لەسەر ئەم پرەنسیپانە(دادگەری
، ڕەفاهیەت ، ژینگە پارێزی ، بواری پەروەردەو زانست ، بەگژاچونەوەوەی کڕین و فرۆشتن
بە ئافرەتان و بەرگرتن بە بڵاو بونەوەی ماددەی هۆشبەر ...ھتد..) .
۲- دروستکردنی ڕێکخراو و دەستەو
کۆمەڵەی تایبەت بەو بوارانەی سەرەوە .
۳- بەشداریکردن و پشتیوانیکردن
لەسەر بنەمای (پاراستنی تایبەتمەندی)
ئه‌نجامی كۆتایی :
١- موسڵمانی په‌یامداری بێلایه‌ن نیه به‌ڵكو
ئه‌بێ ڕۆڵ بگێڕێ له به‌هێزكردنی پایه‌كانی كاری بانگه‌واز و سه‌ره‌نجام خزمه‌ت گه‌یاندنه
به پرۆژه‌ی ئیسلامی .
٢- پشتیوانی له‌پرۆژه‌ی سیاسی ئیسلامی پشتیوانیه
له‌به‌رجه‌سته‌كردنی سیاسه‌تی ئیسلامی و ڕۆڵدانه به كاره‌كته‌ری سیاسی ئیسلامی بۆ
ئاراسته‌كردنی كۆمه‌ڵگا .
٣- فكری ته‌ندروست گه‌ره‌نتی پاراستنمانه له
په‌ڕگیری (التطرّف) .
٤- ئه‌بێ ئه‌ندام و كادری ئیسلامی خه‌مخۆری و
وه‌عی سیاسی وایلێبكات هه‌م به‌رچاو ڕوون بێت ، هه‌میش نه‌فه‌س درێژبێت بۆ ئه‌وه‌ی
پشتیوانی زیاتر بۆ پرۆژه‌كه‌ی كۆبكاته‌وه چونكه هه‌ر بچوك بیركردنه‌وه‌یه‌ك
بچوککردنەوەی پرۆژه‌ی ئیسلامیە .
٥- ئه‌گه‌ر ئاڕاسته‌ی فكری و فقهی و سیاسی
هاوته‌ریب بوون له خزمه‌ت گەیاندن بە ئاڕاسته‌یه‌كی ڕاشیدانه ئه‌وكات موفه‌كر و
موفتی و سیاسی و بانگخواز خزمه‌ت به پرۆژه گه‌وره‌كه ئه‌كه‌ن و ئه‌بنه ته‌واوكاری
یه‌كتری ، ئیتر مه‌رج نیه له ژێر یه‌ك چه‌تری حیزبیدا كۆببنه‌وه .
وَقُلِ اعْمَلُوا فَسَيَرَى اللَّهُ عَمَلَكُمْ وَرَسُولُهُ
وَالْمُؤْمِنُونَ ۖ وَسَتُرَدُّونَ إِلَىٰ عَالِمِ الْغَيْبِ وَالشَّهَادَةِ
فَيُنَبِّئُكُم بِمَا كُنتُمْ تَعْمَلُونَ
نوێترین نوسینەکانی سامان ره‌باتی
-
سامان ره‌باتی
06/07/2019
-
سامان ره‌باتی
24/06/2019
-
سامان ره‌باتی
18/06/2019
-
سامان ره‌باتی
31/05/2019
-
سامان ره‌باتی
24/05/2019
-
سامان ره‌باتی
19/05/2019