بۆچی سعودیه په‌لاماری زانایان ده‌دات ؟!
وتار/
18/09/2017
643 جار بینراوە
شوان هه‌ورامی
بۆچی
سعودیه په‌لاماری زانایان ده‌دات ؟!
شوان
هه‌ورامی
له‌كاتێكدا
ده‌نگۆی ئه‌وه هه‌یه ، له‌داهاتووی نزیكدا شا سه‌لمان كوڕی عه‌بدولعه‌زیز شای عه‌ره‌بستانی
سعودی پۆسته‌كه‌ی بۆ موحه‌مه‌دی كوڕی چۆڵ بكات ، ده‌سه‌ڵاتدارانی ئه‌منیی ئه‌و وڵاته
به‌ده‌یان بانگخواز و رووناكبیری ئه‌و وڵاته‌یان ده‌ستگیر كرد .
به‌ناوبانگترینی
ئه‌و ده‌ستگیر كراوانه " دكتۆر سه‌لمان ئه‌لعۆده و دكتۆر عه‌وه‌ز ئه‌لقه‌ڕنی
و شێخ عه‌لی ئه‌لعومه‌ری " ن ، كه ئه‌م سێ زانایه‌و ئه‌وانی تریش سه‌ر به
دامه‌زراوه‌ی دینیی سعودیه نین .
دكتۆر
عۆده له نێوان ساڵانی 1994 – 1999 به‌هۆی داواكردنی گۆڕان و چاكسازیی سیاسیی له
سیستمی وڵاتدا ده‌ستگیر كرا ، دواتریش داوای كرانه‌وه‌و دیموكراسیی و لێبوورده‌یی
كرد – به تایبه‌تیی له سه‌ره‌تای به‌هاری عه‌ره‌بیدا – بۆیه ده‌سه‌ڵاتدارانی
تووڕه كرد . ناوبراو له‌ناو تۆڕی كۆمه‌ڵایه‌تیی تویته‌ردا خاوه‌نی 14 ملیۆن لایه‌نگره
. زانایه‌كه به ده‌یان كتێبی له بواره‌كانی فیقه و ته‌فسیر و فه‌رمووده و سیاسه‌ت
و چاكسازیی كۆمه‌ڵایه‌تییدا نووسیووه ، كه ئاوێنه‌ی بۆچوونه‌كانی ئه‌ون . هه‌روه‌ها
له دوای هه‌ڵگیرسانی شۆڕشی به‌هاری عه‌ره‌بی كتێبێكی نووسی به‌ناوی پرسیاره‌كانی
شۆڕش ( أسئلة الثورة ) ، هه‌روه‌ها كتێبێكی تری نووسیی به‌ناوی گرتوخانه (
الزنزانة ) ، به‌ڵام ده‌سه‌ڵاتدارانی سعودیه رێگه‌یان به بڵاوكردنه‌وه‌ی ئه‌و كتێبه‌ی
نه‌دا .
رۆژی
هه‌ینی ( 8 / 9 / 2017 ) له‌دوای بڵاوبوونه‌وه‌ی هه‌واڵی په‌یوه‌ندیی ته‌له‌فۆنیی
نێوان میری قه‌ته‌ر و محه‌مه‌د كوڕی سه‌لمان ، دكتۆر عۆده به نووسینی پۆستێكی چه‌ند
وشه‌یی خۆشحاڵیی خۆی بۆ كرانه‌وه‌ی ده‌رگای ئاشتی له نێوان براكاندا ده‌ربڕیی ،
هه‌روه‌ها قه‌ڕنی داوای ئاشتیی كردبوو له‌گه‌ڵ قه‌ته‌ر ، به‌ڵام به په‌شیمان
بوونه‌وه‌ی سعودیه له‌و هه‌نگاوه ، هه‌ڵمه‌تی گرتنی زانایان ده‌ستی پێكرد .
له‌و
باره‌وه { جان مارك ریكلی } سه‌رۆكی مه‌ترسییه جیهانیه‌كان له ناوه‌ندی جنێف بۆ
سیاسه‌تیی ئه‌منیی ده‌ڵێت : " ئه‌گه‌ری زۆر به‌هێز هه‌یه ، كه موحه‌مه‌د كوڕی
شا سه‌لمان ، به‌م نزیكانه شای چاوه‌ڕوانكراو بێت ، به‌ڵام له‌وانه‌یه هه‌ر ده‌نگێكی
جیاواز له‌كاتی ئه‌م ده‌ستاو ده‌ستكردنه‌ی ده‌سه‌ڵاتدا ، ببێته هۆی ناسه‌قامگیریی
له گۆشه‌نیگای رژێمه‌وه " ، هه‌ر بۆیه ئه‌م قه‌یرانه به فرسه‌ت ده‌زانرێت
" له چوارچێوه‌ی ململانێكان له‌گه‌ڵ قه‌ته‌ردا ئه‌م سه‌ركوتكردنه ئه‌نجام
بده‌ن " .
له‌لای
خۆیه‌وه { ستیڤان لاكروا } ی توێژه‌ر له كاروباری ئیسلامیی له سعودیه رایگه‌یاند
كه ده‌سه‌ڵاتدارانی ئه‌و وڵاته هه‌رگیز به لوتف و ئارامیی رووبه‌ڕووی ده‌نگه
نه‌یاره‌كان نه‌بوونه‌ته‌وه ، به‌ڵكو زیاتر هه‌وڵیانداوه ده‌نگه سه‌ربه‌خۆكان
سه‌ركوت بكه‌ن . هه‌روه‌ها ده‌ڵێت " ئه‌مه به‌رفراوانترین هه‌وڵه بۆ هاڕینی
ئیسلامیه‌كان ، جا گرنگ نیه ئه‌وانه نه‌یارن یا نه ، ئه‌م ده‌ستگیر كردنانه له‌لایه‌ن
موحه‌مه‌د كوڕی سه‌لمانه‌وه بۆ ئه‌وه‌یه سیستمێكی سیاسیی زۆر تووندتر له جاران
بسه‌پێنن " .
له‌سه‌ره‌تای
ده‌سه‌ڵاتیدا شا سه‌لمان وای نیشاندا كه ده‌سه‌ڵاته‌كه‌ی لێبوورده‌یی هه‌یه به‌رانبه‌ر
هه‌موان ، به تایبه‌تیی له‌گه‌ڵ ئیخوان موسلمیندا هه‌ندێ نه‌رمیی نواند ، به‌ڵام
دواتر ده‌ركه‌وت ئه‌وه ته‌نیا قۆناغێكی كاتی راگوزه‌ر بووه‌و هیچی تر . هه‌ربۆیه
{ لاكروا } ده‌ڵێت :" ئه‌مڕۆ له سعودیه به‌شێوه‌یه‌كی دڵگه‌رمانه و ئاشكرا
ئه‌وه‌ی پشتیوانیی له‌و هه‌نگاوانه نه‌كات كه دژی قه‌ته‌ر گیراونه‌ته‌به‌ر ، ئه‌وا
خاوه‌نه‌كه‌ی ده‌كاته نۆكه‌ری قه‌ته‌ر ، ئه‌وانه‌ی هه‌ڵوێست وه‌رناگرن ، له ناوه‌ڕاستدا
ده‌وه‌ستن ، ده‌چنه خانه‌ی دووژمنه‌وه ، چونكه له‌لای ده‌سه‌ڵاتدارانی سعودیه
ناوچه‌ی ناوه‌ڕاست و بێلایه‌ن له ئێستادا بوونی نیه !! " 1.
{عیسام ته‌لیمه } ی ئه‌ندامی یه‌كێتیی جیهانیی زانایانی موسوڵمان ،
له‌چاوپێكه‌وتنێكدا له‌و باره‌یه‌وه ده‌ڵێت : ئه‌م هه‌ڵمه‌تی ده‌ستگیركردنانه
په‌یوه‌ندیی به ده‌نگ به‌رز كردنه‌وه‌و بێده‌نگییه‌وه نیه ، ئه‌مه له‌سه‌ر كۆی
هه‌ڵوێســــتی ئه‌و زانایانه‌یه ، ئه‌وان گومانیان هه‌یه له‌وه‌ی كه ســــبه‌ینێ
ئه‌م زانایانه چی ده‌ڵێن بۆیه ئه‌مڕۆ ده‌ستگیریان ده‌كه‌ن !!
ناوبراو
ده‌ڵێت : " ئه‌وان ته‌نیا متمانه‌یان به‌وانه هه‌یه كه دڵنیابن سبه‌ی و
دوو سبه‌ی چیی ده‌ڵێن ، به‌ڵام ئه‌وانه‌ی دڵنیای هه‌ڵوێستیان نه‌بن ، ده‌بێ به قۆڵبه‌ست
كردن كۆنترۆڵیان بكه‌ن ، چونكه بۆچوونه‌كانیان له دڵ و ده‌روونی خۆیاندایه ، جا
ئه‌و گرتنه له‌سه‌ر هه‌ڵوێســـــتیان له به‌هاری عه‌ره‌بی نیه ، ئه‌وه ترسیانه
له هه‌ڵوێستی داهاتووی ئه‌و زانایانه .
ته‌لیمه
له‌سه‌ر بێده‌نگی هه‌ندێ زانای ده‌ربار رایگه‌یاند " بێده‌نگیی زانا له وتنی
هه‌ق خیانه‌ته ، كاتێ سوڵتان سته‌م له خه‌ڵك بكات و سته‌م لێكراوان زیندانیی
بكات و مافی خه‌ڵك بخوات ، نابێ زانا لێی بێده‌نگ بێت ، پێشه‌وا ئه‌حمه‌د هه‌رگیز
بێده‌نگ نه‌بوو له سته‌م و فیتنه‌ی خه‌ڵقی قورئان ، به سه‌دان شه‌للاقی لێدرا ،
نه‌ك ته‌نیا ده‌سه‌ڵاتدارێك له سه‌رده‌می ده‌سه‌ڵاتدارانی جیاوازدا ئه‌وه هه‌ڵوێستی
بوو ، ده‌یفه‌رموو زانا رێگه بۆ خه‌ڵك رۆشن نه‌كاته‌وه ئه‌ی كێ به‌و ئه‌ركه هه‌ڵسێت
؟ " .
دواتر
باسی ئه‌وه ده‌كات فه‌رمانبه‌رداریی بۆ سوڵتان نیه له تاواندا ، زیندانی كردنی
زانایان خراپه‌یه‌كه به‌هیچ شێوه‌یه‌ك دروست نیه زانایان لێی بێده‌نگ بن ، ته‌نانه‌ت
ئه‌وه‌تا ئه‌و ده‌سه‌ڵاتدارانه بێده‌نگییش له زانایان قبوڵ ناكه‌ن ، داواكردنی
ئاشتی له نێوان براكاندا سزاكه‌ی لای ئه‌وان زیندانه .
عیسام
ته‌لیمه له درێژه‌ی دیمانه‌كه‌یدا ئاماژه به‌وه ده‌كات ، هه‌ندێ له زانایان
به ته‌ماعی زێڕ و هه‌ندێكیش له ترسی شمشێر دوای سوڵتان ده‌كه‌ون ، بۆیه ده‌ڵێت
" زانا نابێ جگه له خوا له كه‌سی تر بترسێت ، چونكه رزق و رۆزی و ژیان به
ده‌ستی خودایه ، ئایا ئه‌وان كه باسی عه‌قیده‌ی راست و دروست ده‌كه‌ن ، ئه‌وه
عه‌قیده‌ی دروسته كه مرۆڤ جگه له خوا بترسێت ؟ ئایا ئه‌وه هاوه‌ڵ دانان نیه
بۆ خودا كه له كه‌سێك بترسین به ئه‌ندازه‌ی له‌خواترسان یا زیاتر ؟ ئایا زانایانی
ده‌رباری سعودی باسی عه‌قیده‌ی سه‌له‌ف و وه‌هابیه‌ت ناكه‌ن بۆ یه‌كتاپه‌رستی (
توحید ) ؟ ئایا ترستان له ده‌سه‌ڵاتداران ده‌گونجێت له‌گه‌ڵ ترستان له‌خودا ؟ ئایا
ده‌سه‌ڵاتدار ده‌توانێت هه‌موو زانایان و خه‌ڵك له‌ناو ببات ئه‌گه‌ر دژی بوه‌ستن ؟
به‌تایبه‌تیی ده‌سه‌ڵاتدارانی سعودیه چه‌ندین ساڵه به چه‌واشه‌كاریی ، شه‌رعیه‌تیان
له زانایان و دینه‌وه وه‌رگرتووه بۆ خۆسه‌پاندنیان ، ئه‌گه‌ر لێیان داڕنرا ئه‌وان
هیچ نین !! " 2 .
دوانه‌ی
ئالی ســــــعود دامه‌زراوه‌ی دینیی كه بناغه‌دانه‌ری میر سعود و موحه‌مه‌دی كوڕی
عه‌بدولوه‌هاب بوون ، هه‌ر له سه‌ره‌تاوه به یه‌كه‌وه گرێدراون و به خوێن ده‌نگه
نه‌یاره‌كانیان كپ كردۆته‌وه‌و وڵاتی سعودیه‌یان له‌سه‌ری دامه‌زراندووه ، بۆیه
ده‌سه‌ڵاتدارانی سـعودیه هه‌میشه هه‌ولیانداوه ده‌نگی نه‌یاری زانایان كپ بكه‌نه‌وه
، به تایبه‌تی له‌م سه‌رده‌مه‌دا كه دامه‌زراوه‌ی فه‌رمیی دینیی سعودیه له‌لای
خه‌ڵك و چینی لاوانی ئه‌و وڵاته شه‌رعیه‌تی خۆی له‌ده‌ستداوه‌و ئه‌وان گوێ له
زانا راستگۆو دوور له ده‌رباری سعودیه ده‌گرن ، هه‌ر بۆیه ئه‌وه ده‌یان ساڵه
له هیچ قۆناغێكدا زیندانه‌كانی ئه‌و وڵاته خاڵیی نیه له ده‌یان زانای پایه‌به‌رز
و به هه‌ڵوێست ، بۆ نمونه زانای پایه‌به‌رز وه‌لید سینانی ئه‌وه 22 ساڵه له زیندانی
ئه‌و رژێمه‌دایه ، شێخ عه‌بدوڕه‌حمان عه‌بدولعه‌زیز سوده‌یس – ئامۆزای پێشنوێژی
كه‌عبه‌ی پیرۆز – له‌ناو لیستی ئه‌و گیراوانه‌دایه كه چه‌ندین ساڵه به‌بێ دادگه‌یی
ماونه‌ته‌وه ، ئه‌ڵبه‌ته لیسته‌كه به ده‌یان زانای تێدایه‌و لێره‌دا ناتوانین
ئاماژه به ناوه‌كانیان بده‌ین .
ئه‌وه‌ی
جێگه‌ی سه‌رنجه سعودیه به نیشاندانی ئه‌وه‌ی گوایه رێبه‌رایه‌تی جیهانی سوننه
ده‌كات ، هه‌موو كه‌یسه‌كانی سوننه‌ی له عێراق و سوریا و یه‌مه‌ن و به‌گشتیی خۆرهه‌ڵاتی
ناوه‌ڕاست به دۆڕاندن داوه ، چونكه له‌بری ئه‌وه‌ی سوننه كۆبكاته‌وه ، به‌هۆی
پاره‌و سه‌له‌فیه‌تی تووندڕه‌وه‌وه ، له هه‌موو جیهانی ئیسلامیی به گشتیی و خۆرهه‌ڵاتی
ناوه‌ڕاست به تایبه‌تیی ، ئاژاوه‌و په‌رته‌وازه‌یی خوڵقاند ، ئه‌مه‌ش دوای ئه‌وه‌ی
كه له سه‌رده‌می شا عه‌بدوڵڵادا به‌هۆی خالید توێجه‌ریی سه‌رۆكی دیوانی پاشایه‌تییه‌وه
، سعودیه بووه پاشكۆی موحه‌مه‌د كوڕی زایدی جێنشینی سه‌رۆكی ئیمارات و دوای
هاتنی "شا سه‌لمان "یش ئه‌وه‌نده‌ی تر ئه‌و په‌یوه‌ندییه گرێ درا ، به
تایبه‌تی گۆڕینی موحه‌مه‌د نایف به موحه‌مه‌د كوڕی سه‌لمان گۆڕانكارییه‌كی ریشه‌یی
دروستكرد ، كه سعودیه‌و بڕیاری سیاسیی بووه پاشكۆی بڕیاری ئیمارات . بۆیه ده‌بینین
سعودیه به شێوه‌یه‌كی زۆر تووند دژایه‌تی هه‌موو بزووتنه‌وه ئیسلامیه‌كانی ده‌ستپێكرد
، گه‌مارۆدانی قه‌ته‌ریش له‌سه‌ر هه‌مان ستراتیژی ئیمارات ده‌ڕوات ، كه ماوه‌یه‌ك
له‌مه‌وبه‌ر یوسف عوته‌یبه‌ی باڵیۆزی ئیمارات له ئه‌مه‌ریكا له دیمانه‌یه‌كی ته‌له‌فزیۆنیدا
رایگه‌یاند كه جیاوازیی ئه‌وان له‌گه‌ڵ قه‌ته‌ردا فه‌لسه‌فییه ، ده‌وڵه‌تانی ئیمارات
و سعودیه‌و به‌حره‌ین و ئه‌رده‌ن و میسر گۆشه‌نیگایان بۆ ده ساڵی داهاتووی خۆرهه‌ڵاتی
ناوه‌ڕاست ، چه‌سپاندنی عه‌لمانیه‌ت و لیبراڵیه‌ته ، به‌ڵام نۆڕینی قه‌ته‌ر بۆ
ناوچه‌كه سه‌رخستنی ده‌سه‌ڵاتی ئیسلامیه‌كان و تیرۆریستانه .
گه‌رچی
هه‌ندێ كه‌سایه‌تیی نافه‌رمیی له سۆشیال میدیادا ئه‌و قسه‌یه‌ی عوته‌یبه‌یان ره‌تكرده‌وه
، به‌ڵام هیچ كاتێ به‌شێوه‌ی فه‌رمیی و له هیچ ئاستێكی ده‌سه‌ڵاتی سعودیدا ئه‌و
قسانه‌ی باڵیۆزی ئیماراتیان ره‌تنه‌كرده‌وه ، به پێچه‌وانه‌وه په‌یوه‌ندییه‌كانی
نێوان ئیمارات و سعودیه گه‌رمتر بووه . ئه‌مه‌ش ئه‌وه ده‌رده‌خات خۆشحاڵیی ئه‌مه‌ریكاو
ئیسرائیل و ئیمارات به وه‌رگرتنی جێنشینی شای سعودیه له‌لایه‌ن موحه‌مه‌د كوڕی
سه‌لمانه‌وه له بۆشاییه‌وه نه‌هاتووه‌و ئاماده‌كاریی بۆ كراوه .
به‌ڵام
ئه‌م زیاتر پاشكۆیه‌تیه‌ی سعودیه بۆ ئیمارات ، به‌جۆرێك دامه‌زراوه‌ی دینیی فه‌رمیی
ئه‌و وڵاته‌ی خستۆته ژێر گوشاره‌وه ، كه له‌لای جه‌ماوه‌ر رێزو حورمه‌تی نه‌ماوه
، به‌وه‌ش خودی سیستمی بنه‌ماڵه‌ی ئالی سعودیش شه‌رعیه‌تیان ده‌كه‌وێته ژێر پرسیاره‌وه
، به تایبه‌تیی دوای ئه‌وه‌ی كه فه‌توای ئالی شیخ له‌سه‌ر گه‌مارۆدانی قه‌ته‌ر و
بێهه‌ڵوێستییان له‌سه‌ر ده‌ستگیر كردنی ده‌یان زاناو كه‌سایه‌تی وڵات ، كه ئه‌و
زانایانه بێده‌نگ بوون و تاوانێكیان ئه‌نجام نه‌داوه ، به پێچه‌وانه‌وه هه‌زاران
لاوی وڵاته‌كه‌یان له تووندڕه‌ویی و ئالووده‌بوون به تیرۆره‌وه پاراستووه ، كه‌واته
دوای ئه‌م تاوانه‌ی گرتنی زانایان مه‌دخه‌لیه‌كان زیاتر كه‌وتوونه‌ته ژێر گوشاره‌وه
، به تایبه‌تی ئه‌وان پاشكۆی ئالی سعودن و ئه‌وانیش ئێستا پاشكۆی ئالی نه‌هیانن و
هه‌مووش پێكه‌وه دۆستی ئیسرائیلن ، چونكه ناتانیاهۆ رایگه‌یاند كه هیچ كاتێ ئیسرائیل
به ئه‌ندازه‌ی ئه‌مڕۆ له وڵاتانی سوننه‌ی ناوچه‌وه نزیك نه‌بووه !!
په‌راوێزه‌كان
:
1 . بڕوانه ئه‌م هه‌واڵه‌ی روه‌یته‌رز (رويترز: حملة على المعارضة
المحتملة للحكم المطلق بالسعودية ) كه رۆژی سێ شه‌ممه ( 12 ئه‌یلولی 2017 ) پێگه‌ی
جه‌زیره نێت بڵاوی كردۆته‌وه .
2 . بڕوانه پێگه‌ی جه‌زیره‌ی راسته‌وخۆ ( الجزیرة مباشر ) رۆژی
چوارشه‌ممه ( 13 ئه‌یلولی 2017 ) ، كه به نوسینیش كورته‌یه‌كی به ناونیشانی
" أطالب علماء السعودية بمقاومة الظلم وليس الخضوع للحاكم " بڵاو كراوه‌ته‌وه
.
نوێترین نوسینەکانی شوان هه‌ورامی
-
شوان هه‌ورامی
14/03/2021
-
شوان هه‌ورامی
27/02/2021
-
شوان هه‌ورامی
02/08/2018
-
شوان هه‌ورامی
25/07/2018
-
شوان هه‌ورامی
16/07/2018
-
شوان هه‌ورامی
23/06/2018