دیوه‌خـــــان یا په‌رله‌مــــــــان ؟!
وتار/
15/09/2017
656 جار بینراوە
شوان هه‌ورامی
دیوه‌خـــــان یا په‌رله‌مــــــــان ؟!
شوان هه‌ورامی
به‌پێی ئه‌زموونی چه‌ند ساڵی رابردوو ، له هه‌ر قۆناغێكدا
پارتی به ته‌نیا كه‌تنێكی سیاسیی یا قه‌یرانێكی بۆ هه‌رێم درووست كردبێت ، دواجار
هه‌وڵیداوه له‌و قه‌یرانه‌دا هه‌موان تێوه‌گلێنێت ، بۆ ئه‌وه‌ی ئه‌وانی تریش
بخاته ژێر باری به‌رپرسیارێتی ئه‌و هه‌ڵه‌یه‌وه كه خوڵقاندوویه‌تی .
پارتی به پێی ستراتیژه‌كه‌ی { ئاشتی هه‌ورامی } رایگه‌یاند
كه به فرۆشتنی خۆسه‌رانه‌ی نه‌وت ، هه‌رێمی كوردستان له به‌شه بودجه‌ی به‌غدا
زیاتری ده‌ستده‌كه‌وێت ، ئه‌وه‌ش قه‌یرانی یاسایی له‌گه‌ڵ به‌غدا بۆ هه‌رێم
دروستكرد ، كه به‌پێی ده‌ستوور داهاتی سامانه سرووشتیه‌كان و داهاتی گومرگه‌كان
ده‌چنه‌وه خه‌زێنه‌ی گشتیی فیدراڵیی و دوای ئه‌وه هه‌رێم بڕی 17% ی بودجه وه‌رده‌گرێت
، به‌ڵام به سه‌ربه‌خۆ فرۆشتنی نه‌وت و نه‌دانه‌وه‌ی داهاتی گومرگه‌كان و ناشه‌فافیی
داهاته‌كان بۆ په‌رله‌مان و حكومه‌تی هه‌رێمیش وایكرد بودجه‌ی هه‌رێم له به‌غداوه
ببڕدرێت ، كه‌چی نه‌ك هه‌ر به‌ڵێنه‌كه‌ی ئاشتی هه‌ورامی نه‌هاته‌دیی له زیادبوونی
بودجه‌دا ، به‌ڵكو هه‌رێم تووشی دژوارترین قه‌یرانی ئابووریی كراو تا ئێستاشی له‌گه‌ڵدا
بێت ئاسۆیه‌كی روون بۆ چاره‌سه‌ری له‌ئارادانیه .
كه‌چی دواتر له‌سه‌ر داوای باڵێۆزی ئه‌مه‌ریكا ، سه‌رۆكی
پارتی شاندێكی كوردستانیی له سه‌رۆكی پارته‌كانی كوردستان پێكهێنا بۆ به‌غدا ، كه
گوایه باسی چاره‌سه‌ركردنی قه‌یرانی بودجه‌و بژێوی خه‌ڵكی كوردستان ده‌كه‌ن ، به‌ڵام
له‌و شوێنه‌دا كه ده‌بوو كۆی شانده‌كه‌ی هه‌رێم به یه‌كده‌نگیی و یه‌كڕیزیی ده‌ربكه‌ون
، حه‌یده‌ر عه‌بادیی و بارزانی له ژوورێكی داخراودا باسی گرتنه‌وه‌ی موسڵ و ئاسایی
كردنه‌وه‌ی په‌یوه‌ندییه‌كانی نێوان حیزبی ده‌عوه‌و پارتیان كرد و مه‌خابن ئه‌وانی
تریش وه‌كو كۆمبارسی مه‌سعود بارزانی ده‌ركه‌وتن و هیچیش له باسی بودجه‌و بژێوی
خه‌ڵكی كوردستان نه‌كرا ، چونكه بودجه‌ی عێراق به‌و شێوه‌یه تێپه‌ڕێنرا كه ویستی
به‌غدا بوو ، كه ده‌بوو هه‌رێم نه‌وته‌كه‌ی له رێگه‌ی { كۆمپانیای سۆمۆ }وه
بفرۆشێت ، تا بڕی 17% بنێردرێت بۆ هه‌ولێر .
له‌دوای ئه‌وه‌ی په‌رله‌مانی كوردستان باسی یاسای سه‌رۆكایه‌تی
هه‌رێمی هێنایه ناو هۆڵی په‌رله‌مانه‌وه ، بۆ جارێكی تر پارتی به كوده‌تایه‌ك
ده‌رگای په‌رله‌مانی داخست ، هه‌موو داواكانی بۆ ئاسایی كردنه‌وه‌ی دۆخی هه‌رێمی
ره‌تكرده‌وه ، دواتر كه كۆبوونه‌وه‌ی لایه‌نه‌كان ده‌ستیان پێكرده‌وه ، پارتی له‌بری
ئه‌وه‌ی دان به هه‌ڵه‌كه‌یدا بنێت ، حیزبه‌كانی راده‌سپارد كه له هۆكاره‌كانی
داخستنی په‌رله‌مان بكۆڵنه‌وه‌و رێگه چاره‌ی بۆ بدۆزنه‌وه ، ئه‌مه‌ش بۆ ئه‌وه‌ی
له‌لایه‌ك وای نیشان بدات كه ئه‌و كێشه‌یه به ته‌نیا پارتی نه‌یخوڵقاندووه‌و
پارته‌كانی تریش تێیدا به‌شدارن ، له‌لایه‌كی تریش ئه‌وه جێبه‌جێ بكه‌ن كه پارتی
ده‌یه‌وێت ئه‌ویش گۆڕینی پێكهاته‌ی سه‌رۆكایه‌تی په‌رله‌مانه ، بۆ ئه‌وه‌ی سه‌رۆكایه‌تیه‌كی
ده‌سته‌مۆ پێكبهێنرێت كه هه‌روه‌كو په‌رله‌مانه‌كانی تر په‌رله‌مانی پاشكۆی حیزبه‌كان
بێت ، نه‌ك په‌رله‌مانێكی راسته‌قینه‌ی نیشتمانیی و پابه‌ندبێت به بنه‌ما دیموكراسیه‌كان
له چاودێریی حكومه‌ت و ده‌ركردنی یاسا نیشتمانیه‌كان ، تا هه‌رێمه‌كه ببێته
خاوه‌نی بنه‌ماكانی ده‌وڵه‌تداریی و له قۆناغی حیزبایه‌تی و بریاری حیزبه‌كان ده‌ربچێت
.
دوای ئه‌وه‌ی له چه‌ند رۆژی رابردوودا په‌رله‌مانی كه‌ته‌لۆنیا
بڕیاری راپرسی راگه‌یاند ، بارزانی و حیزبه‌كه‌ی باشتر هه‌ڵه‌كه‌ی خۆیان بۆ ده‌ركه‌وت
، چونكه كه‌ته‌لۆنیه‌كان به جیهانیان راگه‌یاند ئه‌وان له ته‌لاری گه‌له‌وه بڕیار
له چاره‌نووسیان ده‌ده‌ن ، به یاسا قسه له‌گه‌ڵ خه‌ڵكی جیهاندا ده‌كه‌ن و دوای 48
سه‌عاتیش له ده‌نگی به‌ڵێ سه‌ربه‌خۆیی راده‌گه‌یه‌نن ، هیچ مه‌ترسیه‌كیش له‌سه‌ر
داهاتوویان نیه چونكه له‌و ته‌لاره‌وه بڕیار له‌سه‌ر داهاتووشیان ده‌ده‌ن ، بۆیه
ئه‌مانیش له‌دوای بڕیاره‌كه‌ی دیوه‌خانی مه‌كته‌بی سیاسیی كه به جیهانیان راگه‌یاند
هێشتا هه‌رێم له دوای چاره‌كه سه‌ده‌یه‌ك به عه‌قڵیه‌تی به‌ره‌ی كوردستانی به‌ڕێوه
ده‌چێت و زۆر ئاساییه ته‌لاری په‌رله‌مان دابخه‌ن و حیزب بڕیار له چاره‌نووسیان
بدات ، بۆیه ئێستا ده‌یانه‌وێت به په‌له‌پڕووزێ ده‌رگای په‌رله‌مان به شێوه‌یه‌كی
نایاسایی بكه‌نه‌وه ، بۆ ئه‌وه‌ی په‌رله‌مانه ده‌سته‌مۆكه به ته‌ڵقینی دیوه‌خان
پشتیوانی له‌و ریفراندۆمه بكات كه نه یاسای بۆ ده‌ركراوه‌و نه كه‌س ده‌زانێت چۆن
كار به ئه‌نجامه‌كه‌ی ده‌كرێت ، نه‌ك 48 سه‌عات به‌ڵكو چه‌ندین جار هۆشیار زێباری
ئه‌وه‌ی راگه‌یاندووه كه مه‌رج نیه كار به ئه‌نجامی ئه‌و راپرسییه بكرێت .
ئه‌وه‌ی كه زۆر جێگه‌ی سه‌رنجه په‌رله‌مانێك بڕیاری له‌سه‌ر
ریفراندۆم نه‌دابێت و یاسای بۆ ده‌رنه‌كردبێت و روون نه‌بێت چاره‌نووسی ده‌نگی هاوڵاتیان
چۆن مامه‌ڵه‌ی له‌گه‌ڵدا ده‌كرێت ، چۆن ده‌بێت ئه‌وانه‌ی به ده‌نگی گه‌ل هه‌ڵبژێردراون
گاڵته به خۆیان و گه‌له‌كه‌یان بكه‌ن ، چۆن ده‌بێت ته‌نیا بۆ ئه‌وه‌ی بارزانی
قورسایی گوشاری ناوچه‌یی و جیهانیی بڕیاره‌كانی سه‌رشانی خۆی سووك بكات ، به
كردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان بیانكاته هاوبه‌شی گوشاره‌كان ، ده‌نا بۆچی له‌كاتی بڕیاره‌كه‌دا
په‌رله‌مانی له‌بیر نه‌بوو ؟!
یه‌كێتی ده‌ڵێت پارتی و یه‌كگرتوو به پڕۆژه حه‌وت خاڵیه‌كه‌ی
رازیی بوون بۆ به‌گه‌ڕخستنه‌وه‌ی په‌رله‌مان و تێپه‌ڕاندنی قه‌یرانی هه‌رێم ، گۆڕان
و كۆمه‌ڵیش ته‌نیا داواكارییه‌كی لۆژیكیانه‌یان له یه‌كێتیی كردووه ، كه ئایا ئێوه
میكانیزمی جێبه‌جێ كردنی ئه‌و خاڵانه‌و زه‌مانه‌تی جێبه‌جێ كردنیان ده‌كه‌ن كه
بتوانین قه‌یرانه‌كه تێپه‌ڕێنین ، ئه‌وان وه‌ڵامیان ئه‌وه بووه كه نه میكانیزم
و نه گه‌ره‌نتی ئه‌وه‌یان نیه ئه‌و خاڵانه جێبه‌جێ بكرێن ، ئایا ئیتر ده‌بێ ئه‌و
رێكه‌وتنه چیی بێت كه ده‌بێته هۆی كردنه‌وه‌ی په‌رله‌مان ؟ ئایا قه‌یرانی هه‌رێم
قووڵتر ناكاته‌وه ؟ ئایا هه‌رێم له‌م كاته‌دا كه كه‌س حه‌سوودی به حاڵی نابات
قه‌یرانی كه‌م بوو تا زیاتری بكه‌ن ؟ ئایا په‌رله‌مان جگه له پیرۆزبایی له بڕیاره‌كه‌ی
دیوه‌خانی مه‌كته‌بی سیاســــیی چ به‌رنامه‌یه‌كی تری بۆ شه‌فافیه‌ت و چاره‌ســــه‌ری
قه‌یرانی دارایی و بژێوی هاوڵاتیان و كێشــــه‌ی ســـــه‌رۆكایه‌تی هه‌رێم هه‌یه
؟
كه‌س نیه ســـه‌ربه‌خۆیی كوردســــتان ره‌تبكاته‌وه ،
كه‌س نیه له‌گه‌ڵ كردنه‌وه‌ی په‌رله‌مانی كوردستاندا نه‌بێت ، به‌ڵام نه یاســــای
ریفراندۆم له ته‌لاری په‌رله‌مانه‌وه ده‌رچووه ، نه په‌رله‌مانی كوردستان به
سه‌روه‌ریی و ده‌سه‌ڵاتی خۆیه‌وه ده‌كرێته‌وه ، نه رێگه‌ش ده‌درێت په‌رله‌مان
چاودێری راسته‌قینه‌ی حكومه‌ت بكات و یاساكان هه‌موار بكاته‌وه كه حیزب پێی ناڕازیی
بێت ، نه ئه‌و هه‌نگاوه‌ش له یه‌كڕیزیمان نزیك ده‌كاته‌وه ، به‌ڵكو به پێچه‌وانه‌وه
دابڕان و قه‌یرانه‌كان له كاتێكدا قووڵ ده‌كاته‌وه ، كه ناحه‌زانی كورد خۆشحاڵن
به‌م پاشاگه‌ردانییه حیزبیه‌ی كوردستان ، كه ده‌زانن كورد ناگه‌یه‌نێته ئه‌نجام
، چونكه هه‌ندێ حیزب ریفراندۆم و سه‌ربه‌خۆیی به ئه‌نجام و ئامانج ده‌زانن ، له
كاتێكدا ده‌بێ ده‌وڵه‌تی سه‌ربه‌خۆ بۆ كه‌رامه‌ت و رێزی مرۆڤه‌كان دروست بكرێت ،
كه چاره‌كه سه‌ده‌یه‌كه ئه‌م ده‌سه‌ڵاتدارانه بێڕێزیی به‌رانبه‌ر ده‌كه‌ن ، ئایا
له دوای ریفراندۆم – ئه‌گه‌ر سه‌ربه‌خۆییشی به‌دوادا بێت - هه‌ر ئه‌مانه نین كه
ده‌یانه‌وێت كوردستان به هه‌مان سیستمی حیزبیی به‌ڕێوه ببه‌ن ؟ ئه‌مانه له
باشترین حاڵه‌تدا مۆدێلێكی وه‌كو ئه‌وه‌ی باشووری سودان به‌رپا ده‌كه‌ن !!
نوێترین نوسینەکانی شوان هه‌ورامی
-
شوان هه‌ورامی
14/03/2021
-
شوان هه‌ورامی
27/02/2021
-
شوان هه‌ورامی
02/08/2018
-
شوان هه‌ورامی
25/07/2018
-
شوان هه‌ورامی
16/07/2018
-
شوان هه‌ورامی
23/06/2018