میدیای كوردی له‌كوێی گۆڕانكاری و پێشهاته‌كاندایه ؟
وتار/
24/04/2017
582 جار بینراوە
نه‌وزادی موهه‌ندیس
له‌په‌راوێزی یادی 119 ساڵه‌ی ڕۆژنامه‌وانی كوردیدا...
میدیای كوردی له‌كوێی گۆڕانكاری و پێشهاته‌كاندایه ؟
نه‌وزادی موهه‌ندیس
• سه‌ره‌تا ده‌بێت دان به‌و ڕاستیه‌دا بنێین كه دوای ڕاپه‌ڕینی به‌هاری ساڵی 1991ی گه‌له‌كه‌مان و ئازادبوونی هه‌موان له هه‌رێمی كوردستاندا له‌هه‌موو بواره‌كاندا ، هه‌ریه‌كه‌ش ده‌ستی دایه ئه‌و كاره‌ی كه حه‌زیپێده‌كرد و له‌ناویشیاندا كاری ڕۆژنامه‌وانی و ڕۆژنامه‌نوسی بره‌وێكی گه‌وره‌ی هه‌بوو وه‌ك ده‌روازه‌یه‌كی فراوان بۆ خۆناسین به‌خه‌ڵكی و حیزب و سه‌ركرده‌كانیش،هه‌ربۆیه زۆرێك له گه‌نجان و ته‌نانه‌ت ئه‌و كه‌سانه‌ی كه پێشتریش له‌و بواره‌دا كاریان كردبوو ده‌ستیان دایه‌وه قه‌ڵه‌م و نوسین ،هه‌ربۆیه سه‌رده‌می دوای ڕاپه‌ڕین سه‌رده‌می زێڕینی ڕۆژنامه‌وانی كوردی بوو كه تاكو ئێستاش به‌رده‌وامی هه‌یه بۆ ماوه‌ی 26 ساڵ و سه‌رده‌می پێگه‌یاندنی چه‌ندین كادری شاره‌زا و لێهاتووی ئه‌و بواره و كه‌ڵه‌كه‌بوونی ئه‌زموون و شاره‌زایی لای زۆرێكیان.
• هه‌موو ئه‌و ڕۆژنامه‌نوس و میدیاكارانه‌ی ئێستا كه ناو و ناوبانگێكیان هه‌یه و هه‌یانه بۆته سه‌رنوسه‌ری ڕۆژنامه و گۆفاری به متمانه و به‌ناوبانگ و پڕ خوێنه‌ر و هه‌شیانه بۆته به‌ڕێوه‌به‌ری ده‌زگایه‌كی ڕۆژنامه‌وانی و میدیای به‌هه‌موو جوره‌كانی (( نوسراو و بینراو و بیستراو و ئه‌لكترۆنیه‌وه))، هه‌موو ئه‌مانه له‌ژێر پاڵتۆی میدیای حیزبیه‌وه ده‌رچوون و پێگه‌یشتون و پێشكه‌وتون و بونه‌ته كه‌سانی به‌ناوبانگ له دونیای ڕۆژنامه‌وانی كوردیدا.
• ئه‌رێ ڕۆژنامه‌وانی حیزبی زیانی هه‌بوه یان سوود؟
گه‌ر ئێستا ئه‌م پرسیاره له زۆرێك له ڕۆژنامه‌نوسان بكه‌ین،ڕاسته‌وخۆ ده‌ڵێت میدیای حیزبی كارێكی نه‌گریس و خراپه و ده‌بێت نه‌مێنێت و لێیدووربكه‌وینه‌وه،چونكه ئازادی ڕه‌خنه‌گرتن و نوسینی تیادا نیه،و ناتوانرێت به ئاره‌زووی دڵی خۆت تیایدا بنوسیت و له‌به‌ر زۆری چاودێری و هێڵی سوور.به‌لاَم ئه‌م وه‌لاَمه ناهه‌قیه‌كی زۆری تیادایه،چونكه هه‌ر میدیای حیزبی بوو كه سه‌رچاوه‌ی پێگه‌یاندنی ڕۆژنامه‌نوسه‌كان بوه به‌گه‌نج و به‌ته‌مه‌نه‌كانیشه‌وه و هه‌ر ئه‌ویش بوه ده‌ست والاَو یارمه‌تی و كۆمه‌كی مادی كردوون و تواناكانی پێشخستون،ڕاسته حیزب ده‌سه‌لاَتداره و له‌سه‌ره‌تاوه هه‌ر ئه‌و توانیویه‌تی كاری ده‌رچوونی ڕۆژنامه و گۆڤاره‌كان بكات،به‌لاَم له‌وبواره‌شدا زۆرێك له ڕۆژنامه‌نوسانی پێگه‌یاندوه و به‌خه‌ڵكی ناساندوون، ده‌بێت ئه‌و ڕاستیه بزانین كه میدیای حیزبی میدیایه‌كی ئاڕاسته‌كراو و قه‌تیسكراوه له چوارچێوه‌ی سیاسه‌ت و به‌رژه‌وه‌ندی حیزبه‌كه‌دا و ئه‌م كاره‌ش نامۆ نیه و كارێكی زۆر ئاساییه،به‌لاَم هێنده‌ش به‌رته‌سك و داخراو نه‌بوون كه ڕێگه به‌هیچ ڕه‌خنه‌یه‌كی بونیاتنه‌ر نه‌ده‌ن و كه‌موكوڕی حیزب و حكومه‌تیش ده‌رنه‌خه‌ن،به‌ڵكو له‌هه‌ندێك كاتدا به‌هۆی ئه‌وه‌ی كه ڕۆژنامه‌كه حیزبی بوه باشتر و بوێرانه‌تر ده‌ستی خستۆته سه‌ر كه‌موكوڕیه‌كان و پیشانیداون و جه‌ماوه‌ری لێبه‌ئاگاهێناونه‌ته‌وه و ڕای گشتیشی له‌سه‌ر بزواندون.
• ئه‌ی ڕۆژنامه‌ی به‌ناو ئازاد و بێلایه‌ن چیان كردوه؟
به‌داخه‌وه له هه‌رێمی كوردستاندا ئه‌وه‌ی پێی ده‌ڵێن ڕۆژنامه‌ی ئازاد به ڕۆژنامه و گۆڤار و ته‌له‌فزیۆن و ڕادیۆ و سایته ئه‌لكترۆنیه‌كانیشه‌وه هیچكامیان بێلایه‌ن و ئازاد نین و ناشبن،چونكه له‌لایه‌ك ستاف و به‌ڕێوه‌به‌ر و سه‌رنوسه‌ره‌كانیان بۆخۆیان كه‌سانی سه‌ر به حیزب و لایه‌ن و ئاڕاسته‌یه‌كی سیاسی دیاریكراون یاخود لایه‌نگری سه‌رمایه‌دارێكن و له‌به‌رژه‌وه‌ندی سه‌رمایه‌دار و خاوه‌ن ئیمتیازه‌كه‌دا ده‌نوسن هه‌ربۆیه چاوپۆشی زۆریش ده‌كه‌ن له گه‌نده‌ڵی و كه‌موكوڕی له پڕۆژه و كارو و سه‌رمایه‌گوزاریه‌كه‌یدا، ئه‌وان له پێناو به‌رده‌وامبوونی ڕۆژنامه‌كه یان گۆڤار و سایته‌كه‌یاندا و ده‌ستخستنی پاڵپشتی مادی بۆی هه‌نگاو به‌سه‌ر هه‌موو ئیتیكێكی ڕۆژنامه‌وانیدا ده‌نێن و له‌پێناو بلاَوكردنه‌وه‌ی چه‌ند ڕیكلامێكدا هه‌نگاو به‌سه‌ر سه‌دان وتار و ڕه‌خنه‌ی جدیدا ده‌نێن، ئه‌و ڕۆژنامه‌و گۆڤار و سایتانه ئه‌و وتارانه بڵاوناكه‌نه‌وه كه‌له‌گه‌ڵ بیروڕاو تێڕوانین و سیاسه‌تی خۆیاندا ناگونجێن، هه‌ربۆیه زۆربه‌یان ڕه‌نگێكی دیاریكراوی بۆخۆی هه‌ڵبژاردوه و له میدیا حیزبیه‌كان زیاتر داخراوترن و ئازادیه‌كانیان به‌رته‌سك كردۆته‌وه.
• ئایا ڕۆژزنامه‌وانی كوردی له ئێستادا چی خستۆته سه‌ر بنه و بارگه و خه‌رمانی ڕۆژنامه‌وانی دێرین و ڕابووروومان؟
به‌ڕاستی گه‌ر به‌چاوێكی دیقه‌ت و به‌ویژدانه‌وه بڕوانینه ئه‌و بواره‌ی كه له ئێستادا جمه‌ی دێت و سیخناخ بوه له جۆره‌ها ڕۆژنامه و ته‌له‌فزیۆن و ڕادیۆ و گۆڤار و سایته‌كان،كه هه‌موانیان یان سه‌ر به‌حیزبێكن یان سه‌ر به ده‌زگایه‌كی ئه‌منی و كه‌سایه‌تیه‌كی سیاسین یان سه‌ر به سه‌رمایه‌دارێكی به‌ده‌سه‌لاَتن یان سێبه‌ر و پاشكۆی ئاڕاسته‌یه‌كی دیاریكراون، هیچ كامیان نه‌یاتوانیوه ببنه جێگه‌ی متمانه‌ی زۆرینه‌ی خوێنه‌ر و ڕۆشنبیران و به‌ده‌لیلی ئه‌وه‌ی زۆرترین ژماره‌ی ده‌رچوونیان له 5000 هه‌زار ژماره تێپه‌ڕ ناكه‌ن ((گه‌ر كه‌متریش نه‌بن)) كه ئێستاش نه‌گه‌یشتونه‌ته ئاستی ڕۆژنامه‌یه‌كی حیزبی كه ڕۆژانه ده‌رده‌چێت، ئه‌مه‌ش هۆكاری خۆی هه‌یه له‌وانه:
• ئه‌و ڕۆژنامه و گۆڤارانه له‌لایه‌ن كه‌سانێكه‌وه به‌ڕێوه ده‌برێن سه‌ره‌تا خۆیان ئه‌هلی قه‌ڵه‌م و نوسین نین و ئه‌زمون و شاره‌زاییه‌ك و پسپۆڕیه‌كیان نیه.
• ئه‌وكاره‌یان كردۆته سه‌رچاوه‌ی ژیان و گوزه‌رانیان نه‌ك حه‌ز و ئاره‌زوو و داهێنان و پسپۆڕبوون.
• میدیای ئێستا و میدیاكارانیش له‌ژێر سایه و ناوی میدیای ئازاد و ئۆپۆزسیۆن و دژ به‌ده‌سه‌لاَتدا ئه‌وه‌نده‌ی هه‌وڵی ناوزڕاندن و شكاندن و له‌كه‌داركردنی لێپرسراوه حیزبی و سه‌ركرده و ئه‌وموون و ده‌سه‌لاَته‌كه‌ی ئه‌م هه‌رێمه ده‌ده‌ن به‌نیه‌تی ته‌شهیركردن و ناوزڕاندیان نیوهێنده به‌ته‌نگ گه‌شه‌كردنی ئه‌زموون و ئازدیه‌كان و ڕه‌خنه‌گرتن و پێگه‌یاندنی كادری پڕۆفیشناڵه‌وه نین.
• ئه‌م قه‌یرانه داراییه‌ی كه‌ماوه‌ی 3 ساڵه به‌رده‌وامه ڕووی ڕاسته‌قینه و توانای مادی و مه‌عنه‌وی زۆرێك له‌و ڕۆژنامه و گۆڤار وسایتانه‌ی ده‌رخست كه ته‌نها وه‌ك بوكه‌ڵه‌یه‌ك وابون به‌ده‌ست ئه‌و لایه‌ن و كه‌سایه‌تیانه‌ی كه پشتگیریان ده‌كردن و خۆشبه‌ختانه ڕه‌سه‌ن و ناڕه‌سه‌نه‌كانی لێك جودا كردنه‌وه و به‌هێز و جێگیره‌كانی هێشته‌وه و ئه‌وانی تریشی ڕووبه‌ڕووی ده‌رگا داخستن و كڵۆمكردنی كردنه‌وه و تاڕاده‌یه‌ك بازاڕی ڕۆژنامه‌وانی كوردی پاككرده‌وه، هێشتاش ماوه ئه‌و كاره ته‌واو بكرێت و بگاته ئامانجی كۆتایی.
• ئایا میدیاكان به‌حیزبی و ناحیزبیه‌وه توانیویانه ببنه مینبه‌رێك بۆ ڕه‌خنه‌ی ئازاد و جدی له‌هه‌موو بواره‌كانی ژیاندا؟.
به‌داخه‌وه كاری ڕه‌خنه‌گرتن نه‌بۆته پیشه‌یه‌كی سه‌ره‌كی لای زۆرێك له نوسه‌ران و ڕۆژنامه‌وانان،له‌سه‌رجه‌م بواره‌كانی ژیانی كۆمه‌ڵگای كورده‌واریدا، ئه‌وه‌ی هه‌موان ڕوویانتێكردوه بریتیه له نوسینی وتاری ئاگرین دژی ده‌سه‌لاَت و سیاسی و سه‌ركرده‌كان بۆ ئه‌وه‌ی به زووترین كات ببنه پاڵه‌وانی سه‌ر ڕووی ڕۆژنامه و گۆڤاره‌كان و ته‌له‌فزیۆن و سایت و ڕادیۆكان،نا له‌به‌رئه‌وه‌ی كه ڕه‌خنه و دیدو بۆچونێكی زۆر جیاوازیان داهێناوه به‌ڵكو ته‌نها له‌به‌ر ناوزڕاندن و شكاندن و خۆده‌رخستنی خۆ بوونه،چونكه باش ده‌زانن ئه‌و بازاڕه گه‌رمیه‌كی زۆری هه‌یه له‌لایه‌ن زۆرینه‌ی جه‌ماوه‌ره‌وه، ئه‌گینا كوان ئه‌و ڕۆژنامه‌نوسانه كه له بواری ڕه‌خنه‌ی ئه‌ده‌بی و كۆمه‌لاَیه‌تی و فه‌رهه‌نگی وژینگه‌یی و پزیشكی و ئه‌ندازیاری و یاسایی و ..هتد. ده‌ركه‌وتون و قه‌ڵه‌میان خستۆته كار.
ڕاسته كاری ڕه‌خنه‌گرتن ئاسان نیه و كاری هه‌موو كه‌س نیه، به‌لاَم خۆ ده‌كرێت له‌ماوه‌ی 26 ساڵی ئه‌م ئه‌زمونه‌دا به‌نیوهێنده‌ی نوسه‌ری سیاسی و ڕه‌خنه‌گری سیاسی ڕه‌خنه‌گرانی بواره‌كانی تریش ده‌ربكه‌وتنایه.كه‌من ئه‌و كه‌سانه‌ی كه خۆ خه‌ریك ده‌كه‌ن به ده‌ستخستنه سه‌ر دیارده دزێوه‌كانی گه‌نده‌ڵی و مه‌حسوبیه‌ت و مه‌نسوبیه‌ت و ناوچه‌گه‌رێتی و زیندووكردنه‌وه‌ی عه‌شره‌تچێتی و بره‌ودان به‌دیارده ئاینی و خورافیه‌كان و دیارده كۆمه‌لاَیه‌تیه‌كان، كه‌من ئه‌و كه‌سانه‌ی كه گرنگی ده‌ده‌ن به‌بواره‌كانی ژیان و ژیاندۆستی و ژینگه و ئه‌ندازیاری و په‌روه‌رده و پێگه‌یاندنی نه‌وه‌كانی ئاینده.
هه‌ربۆیه به‌داخه‌وه ڕۆژنامه‌وانی كوردی له‌گه‌ڵ هه‌بوونی ئازادیه‌كی تاڕاده‌یه‌ك باش له‌م هه‌رێمه‌داو له‌م سه‌رده‌می جیهانگیری و تۆڕه كۆمه‌لاَیه‌تیه‌كاندا كه‌بونه‌ته مینبه‌رێكی باش و چالاك بۆ هه‌موان بۆ ده‌ربڕینی ڕاوبۆچونه‌كان و ده‌رخستنی زۆرێك له دیارده نه‌شازه‌كانی ناو كۆمه‌ڵگاو به‌خێرایی بلاَوبونه‌وه‌یان و كۆكردنه‌وه‌ی ڕای زۆرینه‌یه‌ك له‌سه‌ریان و گه‌یشتنه به‌رده‌م ده‌سه‌لاَتدارانیش به خێرایی و بێ ڕتووش ،سه‌ره‌ڕای زیان و لێكه‌وته خراپه‌كانیشیان، به‌لاَم ڕۆژنامه‌وانی كوردی هێشتا له‌ئاست ئه‌و گۆڕانكاری و پێشهاته نوێیانه‌دا نین كه كۆمه‌ڵگای مرۆڤایه‌تی به‌گشتی و كورده‌واریش به‌تایبه‌تی چاواڕوانین و و هێشتا به‌شكڵ و مۆدێله كۆنه‌كه‌ی جارانه‌وه كارده‌كه‌ن و هێشتا ده‌زگا و دامه‌زراوه‌یه‌كی گه‌وره و گرنگ و پڕۆفیشناڵی نیشتیمانی په‌یدا نه‌بوه كه كار بكات له‌سه‌ر ڕێكخستن و ئاڕاسته‌كردنی ڕۆژنامه‌وانی كوردی به ئاڕاسته‌یه‌كی پڕۆفیشناڵی و مۆدێرن و سه‌رده‌میانه و ئازاد و لیبڕالاَنه تا بتوانێت میدیای ئازد و بێلایه‌ن بره‌و پێبدات و پاشه‌كشه به‌میدیای حیزبی بكات، هێشتا حیزبایه‌تی و كایه‌ی سیاسی هێنده بره و گرنگیان هه‌یه كه هێشتا كایه‌كانی ئابوری و كۆمه‌لاَیه‌تی و ئه‌منی و فه‌رهه‌نگی له‌چاویاندا له‌ئاستێكی نزمدان، هێشتا حیزبایه‌تی ته‌سك بیر و ئه‌ندێشه‌ی زۆرێك له ڕۆژنامه‌وانانی داگیركردوه،هێشتا وه‌لائو ئینتیما بۆ حیزب و سه‌ركرده و بنه‌ماڵه له پێش ئینتیمای نه‌ته‌وه و نیشتیماندان،جا تا ئه‌و كاته‌ی ئه‌م هه‌موو ئینتیما نه‌زۆكانه كاڵ ده‌بنه‌وه هیوایه‌ك به ڕۆژنامه‌وانی كوردی په‌یدا نابێت،بۆیه هه‌موان له‌به‌رده‌م ئه‌رك و چاره‌نوسێكی مێژوویداین بۆ ئه‌وه‌ی ڕ‌وژنامه‌وانی كوردی ڕزگاربكرێت له و فۆرمه كۆن و ڕزیوه‌ی جاران و ده‌ستبكرێت به هه‌نگاوی نوێ و له‌یادی 120 ساڵه‌ی ڕۆژنامه‌وانی كوردیدا هه‌ق وایه هه‌موان خۆ ڕزگاربكه‌ین و به‌بیروڕاو تێڕوانینێكی نوێوه كایه‌كه بره‌و پێبده‌ینه‌وه و بتوانینرێت ڕۆژنامه‌وانی كوردی بگه‌یه‌نرێته ئاستێكی بالاَتر و پێگه‌یشتووتر كه له ئاست متمانه‌ی كۆمه‌ڵگه‌ی كوردی و ڕووبه‌ڕووبونه‌وه‌ی گۆڕانكاری و پێشهاته نوێكاندا بێت.
[email protected]
نوێترین نوسینەکانی نه‌وزادی موهه‌ندیس
-
نه‌وزادی موهه‌ندیس
17/09/2021
-
نه‌وزادی موهه‌ندیس
07/09/2021
-
نه‌وزادی موهه‌ندیس
29/08/2021
-
نه‌وزادی موهه‌ندیس
21/08/2021
-
نه‌وزادی موهه‌ندیس
12/08/2021
-
نه‌وزادی موهه‌ندیس
04/07/2021