سەرنجێک لە سەر بەنداوە پێشنیارکراوەکان وسیستمى (PPP)
وتار/
16/05/2021
467 جار بینراوە
عبدالمطلب رفعت سرحت
سەرنجێک لە سەر بەنداوە پێشنیارکراوەکان وسیستمى (PPP)
عبدالمطلب رفعت سرحت
هەفتەى ڕابردوو هەردوو وەزارەتی کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئاو و وەزارەتی
پلاندانان کۆبونەوەیەکیان ئەنجامدا تایبەت بوو بە بابەتی دروست کردنی بەنداوی
ستراتیژی و پرۆژەی ئاودێری گەورە لە هەرێمی کوردستان لە رێگەی سیستەمی (PPP). وبڕیاردرا کە دەرگای وەزارەتی کشتوکاڵ وسەرچاوەکانی ئاوی حکومەتی هەرێمی
کوردستان واڵابکرێت بەڕووی ئەو کۆمپانیایانەی کە دەیانەوێت لەم بوارەدا پرۆپۆزەلی
تایبەتی خۆیان پێشکەشی وەزارەت بکەن، وبە وتەى وەزارەتى کشتوکاڵ و سەرچاوەکانی ئا,
ئەو کارە بەشێکە لە هەڵمەتی رووبەڕووبونەوەی ووشکەساڵی لەهەرێمی کوردستان.
لە ڕاستیدا به‌نداوه‌كان چه‌ند سوودیان هه‌بێت، ئه‌وه ئه‌وه‌نده‌ش زیانیان
ده‌بێت، به‌ڵام عێراق و هه‌رێمى كوردستان ڕێگه‌چاره‌ى تری گه‌وره‌یان به ده‌سته‌وه
نه‌ماوه، چونكه وڵاتانى سه‌رچاوه (توركیا و ئێران و سوریا له داهاتوودا) هه‌موو
سه‌رچاوه‌كانى ئاویان گرتووه به به‌نداو. ئەگەر باسى بەنداو ستراتیجى بکەین ئەوە
لە (به‌نداوى بێخمه) گرنگتر وستراتیجیتر نییە بۆ هەرێم وعیراقیش, كه پێویسته ده‌ست
به ته‌واوكردنى بكرێته‌وه. پێشبینيده‌كرێت، ئه‌م به‌نداوه لە گەڵ بەنداوەکانى
ترى عیراق به‌س بێت بۆ كۆتاییهێنان به گرفتى ئاو و دواتر به‌ده‌ستهێنانى ئاسایشى
ئاو له عێراق و كوردستان.
حكومه‌‌تى هه‌‌رێم هیچ کات پلان وهیچ ستراتیژیه‌تێكى بۆ چاره‌سه‌ركردنى
گرفتى ئاو و به‌‌دیهێنانى ئاسایشی ئاو نه‌‌بووه بە ئێستاشەوە کە لە سەرەتاى قەیرانداین
هه‌نگاوى جددى بۆ نەنراوە. ولە پێشوو وئێستادا گوێ له شاره‌زایانى ئه‌م هه‌رێمه‌ش
نەگیراوه لە سیکتەرى بەرێوەبردنى ئاو, هه‌روه‌ك چۆن گوێ به شاره‌زایانى ئابوورى
نه‌درا و نه‌وتى كوردستان هه‌رزان فرۆشكرا و خه‌ڵكى ئه‌م هه‌رێمه تووشى قه‌یران و
ده‌رده‌سه‌رێ بوو و حكومه‌ت نه‌یتوانى چاره‌سه‌رى بكات، هه‌روا دواجار مه‌ترسی له‌سه‌ر
ئاسایشى ئاو له‌م هه‌رێمه هه‌یه و مه‌ترسی ئه‌وه هه‌یه به ده‌ردى فرۆشتنى نه‌وتدا
بچێت.
بۆیە دەبوایە وەزراەتى کشتوکاڵ وسەرچاوەکانى ئاو پێش هەموو شتێ کارى لە
سەر چارەسەرکردنى گرفتى وشکەساڵى بکردبایە کە ئەمساڵ زۆرێک لە ناوچەکانى هەرێم
تووشى بوونە, ودواتر پلانى پێشوەختەى دابڕێژایە بۆ چارەسەرکردنى کێشەى وشکەساڵى بۆ
ساڵى داهاتوو لە ئەگەرى دووبارەبوونەوەى. ودواتر دانانى پلانى تایبەت وگشتگیر بۆ بەرێوەبردنى
سەرچاوەکانى ئاو (کە تا ئێستا شتێکمان بەو ناوەوە نییە) ورێکخستنى ئەو لایەنانە کە
بەرپرسن لە بەرێوەبردنى ئاو لە هەرێم.
دواى ئەو هەنگاوانە دەبوایە باسى بەنداوەکانى بکردبایە چونکە
دروستکردنى بەنداو لە چوارچێوەى پلانى درێژخایەنە بۆ رووبەرووبوونەوەى وشکەساڵى وکەم
ئاوى وبە یەک ڕۆژو دوو ڕۆژ تەواو نابێت. ئەمە سەرەڕاى ئەوەى چەندین بەنداو هەیە ئیشى
تێداکراوە لە پێشووداو تا ئێستا تەواو نەبووە.
كاراكردنى مافی دابینكردنى ئاو به‌مه‌به‌ستى فه‌راهه‌مكرنى ئاسایشى ئاو
پێویستى به لایه‌نى سه‌ره‌كى جێبه‌جێكردنه (کە حکومەتە)، كه پێویسته نیازێكى
پاك و ڕاسته‌قینه‌ى هه‌بێت له دابینكردن و پاراستنى ئاسایشى ئاو بۆ وڵات. ئه‌م
كاره ئاسان نییه و به هه‌موو كه‌س و لایه‌نێك ناكرێت، چونكه ئه‌ركى سه‌ره‌كى
دابینكردنى ئاسایشى ئاوى له سه‌ر ئه‌و لایه‌نه ده‌كه‌وێت، كه ده‌بێت به‌بێ ئه‌وه‌ى
جیاوازى و جیاكارى له كۆمه‌ڵانى خه‌ڵك بكات و سیاسه‌تى ئاویش نه‌كاته قوربانى مه‌رامه
تایبه‌ته‌كانى بۆ به‌رژه‌وه‌نديى لایه‌نێك ئه‌نجامى بدات.
لایه‌نه‌كانى جێبه‌جێكردنى مافى ئاو بریتین له (حکومەت, تاک(هاوڵاتى),
کەرتى تایبەت ورێکخراوەکانى کۆمەڵگاى مەدەنى) ولە بەر ئەوەى حکومەت بە نیازە ئەو بەنداوانە
بە سیستمى (Public Private Partnership) تەواو بکات کەواتا کەرتى تایبەت دەبێتە شەریکى حکومەت بەڵام
چ کەرتى تایبەتێک؟! دەبێ بزانین ئەو کەرتە تایبەتە کێییە؟؟ بێ لایەنە؟ یا هەر لە پێشوودا
شەریکى حکومەت بووەو پارەو موڵکى میللەتى خواردووە؟! چ پرۆژەیەکى ستراتیجى لە
کوردستاندا سەرکەوتوو بووە کە کەرتى تایبەت ئەنجامى داوە؟! ئەو بەنداوانە کە لە چەند
ساڵى ڕابردوو دروستکران وشکستیان هێنا نمونەى لاوازى وبێ توانایى کەرتى تایبەت دەخاتە
ڕوو.
کەرتى تایبەت (لە سیکتەرى ئاو)دا له زۆربه‌ى وڵاتان له ڕووى زانستییه‌وه
پێى ده‌گوترێت (لایه‌نى سێهه‌م/Third party)، ئه‌م لایه‌نه ئه‌توانێ ڕۆڵى زۆر گرنگ له دابینكردنى ئاو و فه‌راهه‌مكردنى
ئاسایشى ئاو له وڵاتدا له ڕێى كۆمپانیاكانى تایبه‌ت به پاڵاوتن و دابه‌شكردنى
ئاو ببینێت. و ئه‌توانن پرۆسه‌ى به‌ڕێوه‌بردنى سه‌رچاوه‌كانى ئاو له وڵاتدا بگرنه
ئه‌ستۆ، به‌ڵام ده‌بێت له‌ژێر چاودێرى حكومه‌تدا بێت و نابێت ئه‌م لایه‌نه شه‌ریكى
حكومه‌ت یا موڵكى كه‌سایه‌تییه‌كانى حوكمڕانى وڵات بن، واتا به‌ته‌واوى بێلایه‌ن بێت,
ودەبێت ئەو حکومەتە کە چاودێرى کەرتى تایبەت دەکات حکومەتێکى (ڕەشید) بێت.
دابینكردنی ئاو یه‌كێكه له كێشه گه‌وره‌كانی ئه‌م سه‌رده‌مه، كه
تووشی زۆربه‌ی وڵاتانی جیهان بووه به‌تایبه‌تی عێراق و كوردستان. دیارە دوو بۆچوونی
جیاواز له شێوازی به‌ڕێوه‌بردنی سه‌رچاوه‌كانی ئاو وجێبەجێ کردنى پرۆژەکانى ئاو
له هه‌موو وڵاتانی جیهاندا هه‌یه:
بۆچوونی یه‌كه‌م: له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یه كه كه‌رتی تایبه‌ت له پرۆژه‌كانی
ئاو و ئاوه‌ڕۆ و دابه‌شكردنى ئاو ئه‌بێته هۆكارێك بۆ به‌ده‌ستهێنانی خزمه‌تێكی زۆر،
چونكه كه‌رتی تایبه‌ت به شێوه‌یه‌كی كارا توانای دابینكردنی ئاوی هه‌یه و توانای
به‌ده‌ستهێنانی سه‌رچاوه‌ى (Funding) به شێوه‌یه‌كی چاكتر و ڕووبه‌ڕووی لێپرسینه‌وه ده‌بێته‌وه.
بۆچوونی دووه‌م: له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌یه كه حكومه‌ت ئه‌و ئه‌ركه بگرێته
ئه‌ستۆ، چونكه توانای به‌ڕێوه‌بردنی سه‌رچاوه‌كانی ئاوی كاراتره به به‌راورد له
گه‌ڵ كه‌رتی تایبه‌ت، به‌تایبه‌تی له‌‌و وڵاتانه‌ی كه ڕێژه‌ی هه‌ژاری تیاندا به‌رزه.
سه‌ره‌ڕاى ئه‌وه‌ى به‌ڕێوه‌بردنى سه‌رچاوه‌كانى ئاو له لایه‌ن كه‌رتى
تایبه‌ته‌وه له وڵاته پێشکەوتووەکان تا ئێستا زۆر سه‌ركه‌وتوو بووه، به‌ڵام له
ڕۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست سه‌ركه‌وتوو نابێت به‌تایبه‌تى له عێراق و كوردستاندا،
چونكه حکومەت دەبێتە خزمەتکارى کۆمپانیا حیزبیەکان, ودوور نییە لە داهاتوویەکى نزیکدا
سیکتەرى ئاویش بە تەواوەتى تەسلیمى کەرتى تایبەت بکرێت وزەرەرمەندى یەکەم هاوڵاتیان
بن. بۆیە ئەمەى حکومەت دەیکات پێشینەیەکى زۆر خراپە دەبێ تێپەڕنەبێت بە ئاسانى ئەگینا
قەیرانى ئاو زۆر مەترسیدارتر دەبێت لە بڕینى قووت وموچە. لە ڕاستیدا پێویستە پسپۆرانى
بوارى کشتوکاڵ وسەرچاوەکانى ئاو ڕاى خۆیان لە ڕووى زانستیەوە پێشکەشى حکومەتى بکەن
بۆ ئەوەى هەڵەکانى پێشووتر لە ڕووى بەرێوەبردنى کشتوکاڵ وئاو دووبارە نەبێتەوەو چیتر
ئەو سیکتەرە وێرانتر نەکرێت لەمە زیاتر وپێویستە بوژانەوە بە خۆیەوە ببینێ وڕێگرى
بکرێت لە تەسلیمکردنى سیکتەرى ئاو بە کەرتى تایبەت.
نوێترین نوسینەکانی عبدالمطلب رفعت سرحت
-
عبدالمطلب رفعت سرحت
16/05/2021
-
عبدالمطلب رفعت سرحت
07/08/2020
-
عبدالمطلب رفعت سرحت
28/07/2020
-
عبدالمطلب رفعت سرحت
26/07/2020
-
عبدالمطلب رفعت سرحت
08/07/2020
-
عبدالمطلب رفعت سرحت
15/06/2020