سەرخانی كۆمەڵگای كوردی و ستراتیژی حیزب و خێڵ

وتار/ 11/10/2020 815 جار بینراوە

دانا مەنمی

سەرخانی كۆمەڵگای كوردی و ستراتیژی حیزب و خێڵ

دانا مەنمی
بە درێژایی مێژوو دەسەڵاتدارێتی لە ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا دەسەڵات بۆ فەرمانڕەوایەكی تاكەكەس بووە ، تەنها یەك كەس  ئازاد و خاوەن دەسەڵات بووە ، ئەو تاكە كەسە كە خاوەنی دەسەڵات و ئازادی بووە  لە سنوری خێزاندا باوك و لە خێڵدا سەرۆكخێڵ و لە عەشیرەت و هۆزیشدا  سەرۆك هۆزو عەشیرەت ،لە دەوڵەتیشدا تەنها سەرۆكی دەوڵەت ئازادو خاوەن دەسەڵات بوون ، زۆرینەی دەوڵەتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەسەر بنەمای خێڵ- بنەماڵەیی دروست بوون و دەسەڵاتەكەشیان لەسەر بنەمای زەبرو زەنگ بنیات ناوە ، كەمتر مومارەسەی دیموكراسیان كردووەو زیاتر هەوڵیان داوە كۆمەڵگا كۆنترۆڵ بكەن .

فەرمانڕەوای كوردی بە درێژایی مێژوو فەرمانڕەوایەتییەكی خێڵایەتی لاوازو بێ توانا بووە ،ئەو دەسەڵاتەیشی كە مۆركیكی خێڵایەتی پێوە بووەوزیاتر لە ڕێگەی زەبرو زەنگەوە هەوڵی سەپاندنی داوە هیچ یاسایەك لە ناو سیستەمی خێڵایەتی كوردیدا بۆ فەرمانڕەوایی نەبووە كە سیستەمی ژیان ڕێكبخات ،سەرۆكخێڵ تەنها فەرمانی كردووە ئەندامانی خێڵیش بە ناچاری قبوڵیان كردووە ،هیگڵ دەڵێت : دەوڵەت رۆحی ڕەهای كۆمەوڵگایە . ئەگەر سەرەنجی زەمینەی كۆمەڵایەتی و مێژووی كۆنەستی تاكی كورد و كۆمەڵگای كوردی بدەین بۆمان دەردەكەوێت كە رۆحی كۆمەڵگای كوردی  نەیتوانیوە بگاتە ئاستی بڵندبوون ، هۆكاری نەگەیشتنی رۆحی كۆمەڵگای كوردی بە بڵندبوون ئەوە بووە كە سەركوتكراوە و ئازادی خۆی لە دەستداوە ،بنەمای سەرەكی باڵابوونی رۆحی كۆمەڵگا بە پێی چەمكی هیگڵی بۆ دروستبوونی دەوڵەت باڵابوونی رۆحە ،ئازادی تاكە حاڵەتە كە رۆحی كۆمەڵگا گوزارشت لە خۆی دەكات و دەوڵەتی تێدا فۆرمۆلە بكات .

بەڵام ماركس بزوێنەری دەوڵەت دەبەستێتەوە بە كێشەی چینایەتی و فاكتەری ئابوری ، لای هیگڵ بزوێنەر دەبەستێتەوە بە باڵابونی رۆحەوە ،ماركس مێژوی مرۆڤایەتی بە مێژوی ململانێی نێوان چینەكان دادەنێت و پێی وایە خەباتی چینایەتی خەباتە لە پێناو گەیشتن بە دەسەڵات ، كە بە پێی فەلسەفەیەك كۆتایی بە زەبرو زەنگ و چەوساندنەوە دەهێنرێت ، لە ڕوانگەی ماركسەوە تەنها چینی پرۆلیتاریا هەڵگری رۆحی ڕەهای كۆمەڵگایە بە دیدە هیگڵییەكە ، لەم ڕوانگەیەوە ئەگەر سەرەنجی كۆمەڵگای كوردی بدەین كێشەی كورد ئەوەیە نەچووەتە ناو ململانێی چینایەتییەوە چینێك بەرامبەر چینێكی تر لە سەنگەردا نییە ،خەباتی  كوردیش لەبری خەباتی چینایەتی خەباتی ڕزگاری نەتەوەییە ،لەلایەكی تر تاوەكو ئێستا سەرخانی كۆمەڵگای كوردی بریتی یە لە ئایدۆلۆژیای پاراستنی بەرژەوەندییەكانی خێڵ و خێڵچێتی .

كۆماری ئەفلاتون باس لە جۆرێك لە سیستەمی بەڕێوەبردن دەكات كە بە پێی یاسایەكی تایبەت بۆ كۆمارەكەی لە سەدەی چواری پێش زاییندا پێ لەسەر عەدالەتی كۆمەڵایەتی دادەگرێت و دەیكاتە پێوەری سەرەكی بۆ سەركەوتن ، فارابیش وەكو بیرمەندێكی ئیسلامی بنەمای كۆمەڵایەتی دەكاتە بزوێنەری دروستبوونی دەوڵەت ،باس لە جۆرێك هاریكاری دەستەجەمعی لە نێوان تاك – كۆمەڵگا دەكات كە مرۆڤ بۆ ئەوە دروست بووە پێكەوە بژی و دەوڵەتیش كاری ئیداریی و سیاسییەكانی كۆمەڵگا بەرێوە دەبات ، ئیمامی غەزالیش هەمان دیدو تێڕوانینی فارابی هەیە و لای وایە هاریكاری و پەیوەندی كۆمەڵایەتی بەهێز پێویستە و ئەم كاریكارییە دەكاتە پێوەر بۆ باڵابونی رۆحی كۆمەڵگا ،بەلام دەوڵةت وەكو پێكهاتەیەكی ئۆرگانی سەیردەكات .

لە كۆمەڵگای كوردیدا ستراتیژی خێڵ و ستراتیژی حیزب كار بۆ مانەوەی یەكتر دەكەن و لە زۆر رووەوە لە یەكتر دەچن هەر ئەوەش هۆكارە كە زیاتر سیاسەت وەك چەمكێكی زانستی سیفەتی خێڵایەتی وەربگرێت و حیزبیش ببیتە ماڵێك بۆ كۆكردنەوەی ئەندامانی خێڵ كە لە سنوری خێزانەوە بۆ سنوری بنەماڵە وخێڵ بكشێت ،بیگومان حیزبە كوردییەكان لە ڕاستەوە بۆ چەپ لە عەلمانییەوە بۆ ئیسلامی هەڵگری هەمان عەقڵ و ستراتیژو ئایدۆلۆژیاو فیكرەی خێڵایەتییە ، هێشتا قسەو بریاری ئاغاو شێخ و بەگ شان بە شانی بریاری حیزب دەوریان هەیە و لەسنوری خۆیاندا یاساو ڕیساو بریاری گرنگن بۆ ئەندامانی خێڵ .
خۆ ئەگەر بمانەوێت دیدو روانینی بیرمەندو فەیلەسوف و كۆمەڵناسان وەربگرین ،ئەوە گەلێك دیدو روانینی جیاوازو لێكچومان بە دەست دەكەویت ،دەشێ كورد نەیتوانی بێت هۆیەكانی زاتی خۆی ڕێكبخات و بونیادی كۆمەڵایەتی و كلتوری خۆی بنێت ،كورد وەكو كۆمەڵگایەكی ڕۆژهەڵاتی نەیتوانیوە لە كۆنەستی خۆیدا سیستەمی خێڵ تێپەڕێنێت  پەیوەندییەكانی خوێن و خزمایەتی و نەسەب و دابونەریتەكان رەنگدانەوەی نەرێنی یان لەسەر ژیانی كۆمەڵایەتی و سیاسی و ئیداری بەجێهێشتووە ، كۆمەڵگای كوردی نە بەپێی چەمكی هیگڵی  و نە شێوازو چەمكی ماركسی وە نە لە ڕیگەی پەیامی ئایین و تیۆرەكانی فارابی و غەزالی و ئیبن خەلدون نەیتوانیووە دەروازەیەكی نوێ بۆ گەیشتن بە ئاستی دەوڵەت بدۆزێتەوە ، دواجار بە پیی تێۆری هێگل ئەگەر مێژوو نیشاندانی رۆح بیت ،ئەوا گەوهەری رۆحیش ئازادی و سەربەستی یە و بەبێ هەبوون و بەرەو پێشچونی ئازادی مرۆڤەكان و گەشەی كۆمەڵایەتی ئامانجە مێژووییەكان ناگاتە ئەنجام ، بەگشتی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لە جوغزێكی دارخراودایە لە ڕووی بەرەو پێشچوون و گۆڕینی ژیانی كۆمەڵایەتی كۆمەڵگا ، كۆمەڵگای كوردیش ئەو پانتاییە جوگرافییە فراوانەیە كە پێكهاتووە لە مێژووی خێڵ و خێڵی بێ مێژوو كۆمەڵگایەكی تێكەڵ و پێكەڵە و یاسایی هەر من هەم و كەسی تر نییە ! بۆ ئەوەی  من هەبم پێویستە كەسی تر نەبێت ! كاردەكات .

نوێترین نوسینەکانی دانا مەنمی