ئەم سیاسیانە دۆسێی کوردیان لە سیاسیەوە بچوککردەوە بۆ موچە

وتار/ 28/06/2020 669 جار بینراوە

عەلی قەڵادزەیی

ئەم سیاسیانە دۆسێی کوردیان لە سیاسیەوە بچوککردەوە بۆ موچە

عەلی قەڵادزەیی
جیهانبینی  کورد  بۆ  چارەسەری  دۆزەکەی  لە  شۆڕش  و  دانوستانەکان  لەگەڵ  ڕژێمە  داگیرکەرەکانی  کوردستان  هەمیشە  بریتی  بووە  لە  بەیەکەوە  بەستنەوەی  کێشەی (خەڵک  و  خاک) بەیەکەوە ، خاکێکی  داگیرکراو  و  نیشتمانێکی  سوتماککراو  لەگەڵ  خەڵکێکی  کۆیلەکراو  لە  سایەی  عەقڵیەتی  سەرکوتکردنی  ڕژێمەکان  و  لاقەکردنی  ئازادیەکان  و  پڕۆسەی  بەزۆر  بە  عەرەبکردن  (تعریب)ی شەقامی  کوردی ، بەواتا  قەزیەی  کورد  هەمیشە  لەجەوهەردا  هەڵگری  مۆرکێکی  سیاسی  بوون  بووە ، هەر  لەم  سۆنگەشەوە  خەباتی  ڕزگاریخوازی  گەلی  کورد  لە  دیرۆکی  کوردایەتیدا  خەباتێکی  سیاسی  بووە  لە  پێناو  ڕزگاری  بۆ  خاکێک  و  گێڕانەوەی  شوناسی  مرۆڤ  بوون  بۆ  نەتەوەیەک  لە  ڕێگەی  بەرجەستەی  ئازادیەکانەوە ، چونکە  تاکو  دۆزی  کورد  لە  بەرگە  سیاسیەکەیەوە  چارەسەری  حەقیقی  بۆ  نەکرێت  هەر  چارەسەرێکی  تر  ئازار  شکێن  و  کاتیە  و  دۆسێکە  بە  هەڵواسراوی  دەهێڵێتەوە .
گەلی  کورد  لە  دیرۆکی  کۆن  و  نوێباودا  لە  پێناو  بەرجەستەی  مافە  سیاسیەکانی  لە  هەردوو  شۆڕشی  ئەیلول (١٩٦١ - ١٩٧٥) و  شۆڕشی  نوێ  (١٩٧٥ - ١٩٩١)  لە  خەباتی  شۆڕشگێریدا  دونیایەک  قوربانی  و  ڕوبارێک  لە  خوێنی  بەخشی ، لە  دونیای  شاریش  و  لە  دوای  بەهاری  کوردی  (١٩٩١) ەوە  کورد  ناوە  ناوە  بە  ناچاری  مومارەسەی  خیاری  چەکداری  کردوە  و  بەم  هۆیەشەوە  سەرباری  قوربانیدان  کەچی  دەستکەوتی  نەتەوەیی  بەرچاوی  بەدەستهێناوە ، بەڵام  بەداخەوە  ئەوەی  پێشمەرگە  و  خەڵک  ڕۆژێ  لە  ڕۆژان  لە سەحرا  گەرمەکان  بە  خوێن  و  قوربانی  بەدەستیانهێناوە  لە  پڕێکا  هەندێ  لە  بازرگانانی  کوردایەتی  ئەم  دەستکەوتانەیان  بە  سانایی  لەسەر  مێزی  بەناو  دانوستان  و  لە  سەفقەیەکی  بازرگانی  ئاسادا  خەڵاتی  ناحەزانی  دۆزی  کورد  کردۆتەوە .
هەڵتۆقینی  ڕێکخراوی  تیرۆرستی  داعش  لەڕێگەی  کارابوونی  پێگەی  سەربازی  و  فراوانبونی  سنوری  قەڵەمڕەویە  ئیداریەکەی  لە  ناوەڕاستی  عێڕاق  دەرگای  بۆ  کورد  واڵاکرد  بە  هاوکاری  هاوپەیمانان  تخوبەکانی  ناوچە  دابڕاوەکان  لە  سنوری  کەرکوک  و  موسڵ  و  دیالە  ئاوێتەی  کوردستان  بکاتەوە ، بەڵام  ئەوەی  خەڵکی  دڵسۆز  و  پێشمەرگە  بە  خوێن  و  شەونخونی  چەند  ساڵێک  ڕزگاریانکرد  هەندێ  لە  بازرگانانی  کورد  لە  جیاتی  پارێزگاری  لێکردنی  و  خستنەسەر  سنوری  سیاسی  ئەو  دەوڵەتەی  کە بەڵێن  بوو  بۆمانی  دروست  بکەن ، کەچی  بە  عەکسەوە  تەنیا  لەماوەی  شەو  و  ڕۆژێکدا  هەموو  ئەو  ناوچانەیان  لە  کەرکوک  و  شەنگال  هەرزانفرۆشکرد  و  لەسەر  سینیەکی  زێڕین  تەسلیمی  (عبدالمهد) و  حەشدی  شەعبیان  کردەوە .
ڕەشتر  لەم  دۆسیەش  هەر  لە  دوای  ساڵی  (٢٠١٨) ەوە  سیاسیەکانمان  دۆزی  کوردیان  بەجۆرێک  شێواند  و  بچوکیان  کردەوە  لە  دۆسێیەکی  سیاسیەوە  کردیان  بە  قەزیەیەکی  مرۆیی ، بیرمە  ئەندام  پەرلەمانێکی  کورد  لە  پەرلەمانی  عێڕاق  دوای  چونی  شاندی  کورد  بۆ  بەغدا  گوتی : (ئەمڕۆ  شتێ  نەماوە  بەناوی  کێشەی  سیاسی  کورد  لە  بەغدا) ، بەڕاستی  ئەوەی  ئەمڕۆ  لە  هەگبەی  سیاسیەکانی  کوردا  هەیە  لە  سەردان  و  دانوستانی  شاندەکان  لە  بەغدا  بە  هەموو  پێوەرێک  خاڵیە  لە  دیالۆگ  لەپێناو  جێبەجێکردنی  دەستوری  عێڕاقی  بەمەبەستی  جێبەجێکردنی  ماددەی  (١٤٠) و  ئەنجامدانی  ڕاپرسی  و  گێڕانەوەی  ناوچە  کوردستانیەکانی  دەرەوەی  هەرێم  کە  ئەم  ناوچانە  لە  شۆڕشی  ئەیلول  و  نوێ  و  عێڕاقی  نوێشدا  هەمیشە  بریتی  بوون  لە  خاڵی  خیلاف  و  بەیەکنەگەیشتنمان  لەگەڵ  ناوەنددا ، بەڵکو  ئەوەی  لە  هەگبەی  شاندەکاندایە  تەنیا  بریتیە  لە  وەرگرتنەوەی  وەزارەتی  دەرەوە  بۆ  پارتی  و  تەنیا  بۆ (فوئاد  حوسێن) و  وەزارەتی  دادیش  بۆ  یەکێتی ، بێگومان  لەم  پێناوەشدا  هەردوو  حزب  خوا  هەڵناگرێت  قوربانی  زۆریانداوە ، قوربانیدان  بە  لاڵانەوە  و  پاڕانەوە  لە  بەردەم  هێزە  مەزهەبی  و  نەتەوەپەرستەکان  و  لە  دەرگادانی  ئەم  هێزو  ئەو  حزبی  عەرەبی  خۆیان  گوتەنی  کۆنەپەرست  و  مەزهەبچی  و  تا  دەگات  بە  دەست  ماچکردنێکی  (عەلاوی  و  عبدالمهدی  و  سەدر  و  مالکی  و  ئەلحەکیم) لە  عێڕاقی  هاوسێ  و  تەڵاقدراودا .
 بەداخەوە  دۆسێی  کورد  ئەمڕۆ  بە  چەشنێک  بە  مرۆییکراوە  خراوەتە  ناو  دونیای  لەقاڵبدان  و  بچوککردنەوە  بەدەستی  ئەم  سیاسیانە  لەڕێگەی  بچوککردنەوەی  خواستەکانمان  لە  بەغدا  کەئەم  بچوککردنەوەش  هەر  تەنیا  نەیارەکانمان  پێی  دڵخۆشن ، چونکە  لەدوای  (٢٠٠٣)ەوە  گەر  کورد  لە  ڕوە  داراییەکەیەوە  شەڕی  بۆ  جێبەجێکردنی  پشکی  (٪١٧)  ی  بودجەی  هەرێم  کردبێت ، ئەوا  لەدوای  (٢٠١٨)ەوە  شەڕی  ئەم  وەفدانە  شەڕە  تەنیا  بۆ  وەرگرتنی  پشکێکی  زۆر  بچکۆلانە  کە  بریتیە  لە (٤٠٠)  ملیار  دینارەکە  بۆ  دابینکردنی  موچەی  مانگانەی  فەرمانبەرانی  هەرێم  بەو  مەرجەی  دابەشکردنەکەش  تەنیا  ڕێگەی  حکومەتی  هەرێمەوە  بێ .
بەداخەوە  ئەم  سیاسیانە  لەگەڵ  ئەوەی  ئەزمونی  ڕابردویان  سەلماندی  کە  خاوەن  عەقڵێکی  بەڕێوەبردنی  مەعقول  و  ئەجێندەی  حکومڕانێتیەکی  ڕەشید  نین  و  کوردستان  لەسەر  دەستی  ئەمانە  بە  ئاقاری  بچوکبونەوەی  قەوارەکەی  ڕۆیشتوەو  نیشتمانیش  غەرقی  تاڵانی  و  کاولکردن  بوەو  سامانی  نەتەوەیشمان  کە  نەوتە  و  موڵکی  نەوەکانی  داهاتوە  کەچی  ساڵانێکە  شین  درو  و  هەرزانفرۆش  دەکرێت .
سەرباری  بردنی  دۆزی  کورد  بە  ئاقاری  بچوککردنەوەی  بەجۆرێک  لە  دۆسێی  کەرکوک  و  شەنگال  و  ماددەی  (١٤٠)  و  پشکی  (٪١٧) و  بەڕەسمیکردنی  زمانی  کوردیەوە  کردیان  بە  موچەی  ڕووتی  فەرمانبەران ، لە  کاتێکدا  عێڕاقی  عەرەبی  تەڵاقدراو  ئامادەیی  تیانیە  ئەمڕۆ  تەنیا  ئەم  داخوازیە  بچوککراوە  مرۆییەی  ئەمانە  قبوڵبکات ، خۆ  ناحەقیشی  نیە  چونکە  بەردەوامی  پیسخۆری  و  دەستپیسی  ئەم  سیاسیانە  بەتایبەت  دوای  نۆشکردنی  (٤٠٠) ملیار  دینارەکەی  موچەی  فەرمانبەرانی  هەرێم  پێدەچێت  بەغداش  تۆبەی  لە  ڕابردو  کردبێت ، تۆبەیەک  کەوا  بەسانایی  و  بەمتمانە  پێبونەوە  جارێکی  تر  بێبەرامبەر  پارەی  فەرمانبەرانی  برسیکراوی  هەرێم  تەسلیم  بەم  سیاسیانە  بکاتەوە .

نوێترین نوسینەکانی عەلی قەڵادزەیی