بەهاری عەرەبیش هەر لە دوانەی (برسیکردن و بێهیواکردنەوە) دەستی پێکرد

وتار/ 22/06/2020 790 جار بینراوە

عەلی قەڵادزەیی

بەهاری عەرەبیش هەر لە دوانەی (برسیکردن و بێهیواکردنەوە) دەستی پێکرد

عەلی قەڵادزەیی
خەڵکی  کوردستان  ئەو  ساڵەی  بزوتنەوەی  گۆڕان  لە  (٢٠٠٩) دا  ئیعلانکرا  لە  قۆناغی  بێهیواییەکی  سڕکەردا  دەژیا  بەرامبەر  بەپڕۆسەی  سیاسی  لە  کوردستان ، بەڵام  ئیعلانکردنی  گۆڕان  بووە  فریادڕەسێک  و  شەقامی  کوردی  لەدونیای  بێهیوابونەوە  گواستەوە  بۆ  قۆناغی  ئاشتکردنەوەی  مرۆڤی  کورد  لەگەڵ  حزب  و  سیاسەت  و  هەڵبژاردن ، بەسەر  سوڕمانەوە  ئەو  ساڵە  هەندێ  کەسم  بینی  چاودێری  گۆڕانبون  لەسەر  سندوق  پێشتر  گەر  لەگەڵ  ئەوانە  باسی  بەشداری  سیاسەت  و  هەڵبژاردنت  لا  بکردبونایە  ئەوا  (نەورەسی) ئاسا  دەیانگوت  (أعوذ  بالله  من  الشيطان  والسياسة) ، ئەم  دیدە  فریادڕەسەش  بەرئەنجام  بوە  چانسێکی  سیاسی  بۆ  گۆڕان  کە  خەڵک  بەکۆمەڵ  بچنە  بەردەم  سندوقەکانی  دەنگدان  و  ئەم  بزوتنەوەیە  بە (٢٥)  کورسی  پەرلەمانی  سەربخەن .                                                    ئەم  خەیاڵە  فەنتازیایەی  شەقامی  کوردی  بۆ  بە  فریادڕەس  کردنی  گۆڕان  ئەفسوس  هەر  چەند  ساڵێکی  کورتی  قۆناغی  ئۆپۆزسیۆن  بوونی  بڕکردو  دواتر  لەپڕ  بووە  سەڕابێکی  ناوبیابان  و  شەوەزەنگی  بێ  هیوایی  جارێکی  تر  بۆ  ناو  دڵی  شەقامی  کوردی  گێڕایەوە ، چونکە  ئەوکاتەی  گۆڕان  بریاریدا  پارتی  گوتەنی  (عاقڵ  بێت) و  بەشداری  لە  کێکی  هەردوو  کابینەی  (٨ و ٩) دا  بکات ، بەم  شێوەیە  گۆڕان  مێژوی  سیاسی  خۆی  ئاوێتەی  مێژووی  ڕەشی  حکومڕانێتی  هەردوو  حزبی  دەسەڵاتخواز  کردو  بڕیاریدا  ئەویش  ببێ  بەبەشێک  لە  جێبەجێکارانی  سیاسەت  و  ئەو  پڕۆژە  سیاسیەی  کە  ساڵانێکە  خەون  بە  بیناکردنی  دەسەڵاتێکی  ڕەهای  سوڵتانیزمەوە  دەبینێت  لە  کوردستانیش  لە هەردوو  ئاقاری  (وراسیەت  و  ڕەفاهیەت) دا  بۆ  ستڕاکچەری  ماڵباتەکان  هاوشێوەی  دەسەڵاتدارە  شێخەکانی  کوەیت  و  سعودیە  و  قەتەڕ  و  ئیماڕات .
ئەم  عاقڵبونەی  گۆڕان  بەقەولی  پارتی  بووە  فاکتەرێکی  نێگەتیڤ  لەدیدی  شەقامی  کوردی  بۆ  ئەوەی  چۆن  متمانە  بەهەردوو  حزبی  دەسەڵاتخواز  بونی  نەما  هەمدیسان  ئەم  دۆخە  کارێکی  کرد  کە  گوتاری  گۆڕانیش  لەناو  خەڵک  بێ  مسداقیەت  بێ ، بەواتا  ئەوەی  ئەم  بزوتنەوەیە  بەساڵانێک  لە  کایەی  ئۆپۆزسیۆن  بووندا  لە  مسداقیەتی  خەڵک  بۆ  خۆی  بینایکرد ، ئەوا  لە  پڕێکا  و  لە  بڕیاری (عاقڵبونێکدا)  هەمووی  بەسەر  یەکتردا  ڕماندەوە ، ئەم  حەقیقەتی  ڕماندنەش  لە  هەڵبژاردنی  (٢٠١٨) دا  لە  دابەزینی  کێرڤی  کورسیەکانی  ئەم  بزوتنەوەیەدا  بۆ  (١٢)  کورسی  بەتەواوی  خۆی  نمایش  دەکات ،  بێگومان  گەر  گۆڕان  لە  ئایندەشدا  بەردەوام  بێت  لە  مومارەسەی  ئەم  ئاقارەی  سیاسەتکردن  بە  عاقڵی  و  دور  لە  ژاوەژاوکردنی  سیاسی  ئەوا  لە  هەڵبژاردنی  داهاتوودا  با  چاوەڕوانی  ڕیسکی  گەورەتر  بکات  بە  لاوازتر  بوونی  زیاتری  پێگەی  کورسی  پەرلەمانی .
پەرلەمانی  کوردستان  لەم  خولەیدا  هەر  لەڕێگاوە  بەڵێنی  قەبەیدا  بە  گوێی  شەقامی  کوردیدا ، بەڵێنی  دەستبردن  بۆ  پڕۆسەی  بڤەی  گۆڕانکاری  و  چاکسازی  ڕیشەیی  لە  کوردستان ، بەڵام  بەداخەوە  هەموو  بەڵێنی  پەرلەمان  لە  دەرکردنی  پڕۆژە  یاسایەک  بۆ  نەهێشنی  موچەی  خانەنشینی  بندیواری  حزبی  خۆی  کورتکردەوە ، لە  کاتێکدا  ئەم  یاسایە  تاکو  ئەمرۆش  هەر  مەرەکەبی  سەر  کاغەزەو  نەچۆتە  واری  پڕاکتیزەکردنەوە ، چونکە  هەردوو  جوتحزب  ئەم  پڕۆژەیە  بە  تەڵەزگەیەکی  سیاسی  دەبینن  بۆ  لێدان  لە  نفوزی  خۆیان  لە  ڕێگەی  نەهێشتنی  موچە  خۆرانی  بندیواریانەوە ، لە  باری  واقعدا  هەردوو  جوتحزب  تەواو  دڕدۆنگن  لە  جێبەجێکردنی  وەها  یاسایەک ، چونکە  جێبەجێکردنی  بەمانای  نەمانی  بندیواری  حزب  دێت ، نەمانی  بندیواریش  لە  ڕاستیدا  بەمانای  کۆتایی  سیاسەتی  بەبارمتەگرتنی  هەزاران  لە  خەڵک  دێت  لەلایەن  حزب  و  ماڵباتەوە  بۆ  ڕۆژانی  هەڵبژاردن  و  لەگەڵ  بەکارهێنانیان  لە  جەنگە  دەرونیەکانی  حزبدا  لەهەردوو  ئاقاری  (جوانکردنی  حزب  و  ماڵباتی  زۆنێک  و  بەدێوکردنی  ماڵباتی  زۆنەکەی  تر)  دا ، کۆتایی  ئەم  پرسەش  بەمانای  ڕوخانی  دیواری  دەسەڵاتی  هەردوو  حزب  دەگەیەنێت ، لە  سۆنگەی  ئەم  ڕاستیەوە  لاموایە  ئەمڕۆ  هیچکام   لەجوت  حزب  ئامادە  نەبن  کوڕی  خۆیان  بکەن  بە  قوربانی  کچی  گۆڕان  و  بە  چاکسازی  دیواری  خۆیان  بڕمێنن .
پڕۆسێسی  هەڵبژاردن  لە  دونیای  هاوچەرخدا  بەمانای  ئامرازێک  بۆ  گۆڕانکاری  و  چاکسازی  لە  پایەکانی  حکومڕانێتیدا ، بەڵام  هەڵبژاردن  لەم  مەملەکەتەدا  ساڵانێکە  بڕیاری  لەسەر  دراوە  کە  نابێ  ئامرازێک  بێ  بۆ  گۆڕانکاری  لە  دەم  و  چاوەکان  و  جیهانبینیەکان  و  لە  داهاتوشدا  بەم  پێکهاتەی  کۆمسیۆنی  هەڵبژاردنەکان   و  بەم  میکانیزمەی  ساڵانێکە  هەڵبژاردنەکانی  پێبەڕێوە  دەچێت  و  بەم  تۆماری  دەنگدەرانەوە  ئەوا  بێشک  هیچ  زەمانێک  نیە  کە  گۆڕانکاری  دروست  بکات ، هەموو  ئەم  سەرنجانە  وایانکردوە  ساڵانێکە  هەڵبژاردنەکان  متمانەی  خەڵکیان  دۆڕاندوە ، سەرئەنجام  ئەم  کایە  وایکرد  لە  پڕۆسەی  هەڵبژاردنی  (٢٠١٨) دا  بەتەواوی  ئەم  بێمتمانەییەی  خەڵک  تەرجەمەی  واقع  بکرێت  بە  چەشنێک  شەقامی  کوردی  لە  خوار  (٪٥٠) ەوە  چونە  سەر  سندوقەکانی  دەنگدان  و  ڕێژەی  زیاتر  بایکۆتیانکرد ، لەکاتێکدا  سەوزبونی  ئەم  تۆوی  بێهیوابونەی  خەڵک  لە  هەڵبژاردنەکان  کارەساتە  بە  جۆرێک  دەسەڵات  ساڵ  دوای  ساڵ  بەهۆی  تەزویر  و  بندیوارەکانیەوە  دەنگ  و  کورسیەکانی  قەبەتر  دەبێت  و  حزبەکانی  تریش  ساڵ  دوای  ساڵ  بە  هۆی  بایکۆتی  دەنگە  ناڕازیەکانەوە  دەچنەوە  ناو  قاوغی  بچوککراوەی  خۆیان .
ئەمڕۆ  هەموو  دەلاقە  یاسایی  و  دیموکراتیزەکراوەکان  بۆ  پرسی  گۆڕانکاری  و  چاکسازی  لە  کوردستان  لەسەر  خەڵک  داخراون ، سەرئەنجام  ئەم  داخرانەش  دوبارە  کایەی  بێهیوابوونی  لەسەر  دڵی  تاکی  کورد  بیناکردەوە  ئەمەیان  لەلایەک ، لەولاشەوە  بەهۆی  ئەوەی  ڕۆژ  دوای  ڕۆژ  ئاڵانگاریەکان  لە  کوردستان  کێرڤیان  هەڵدەکشێت  و  دەسەڵات  لە  جێی  ئەندازیاری  بیناکردن  بێ  دەبێ  بە  ئەندازیاری  نیوەموچە  و  دوو  مانگ  موچەیەک  و  خراپتریش  لەمانە  حکومەت  لەدەرەوەی  پەرلەمان  جورئەتی  ئەوە  دەکات  کە  دەست  بۆ  بڕیاری  کەمکردنەوەی  موچەی  فەرمانبەرانی  ڕاستەقینەی  هەرێم  ببات  بە  ڕێژەی  (٪٢١) لە  جێگەی  دەستبردن  بۆ  جێبەجێکردنی  بڕیاری  چاکسازیەکەی  پەرلەمان  بە  بڕینی  موچەی  بندیوار  و  خانەنشینەکانی  حزب ، هاوکات  لەگەڵ  نەمانی  خزمەتگوزاری  لە  کەرتە  کۆکتێلەکانی  هەرێم  بۆ  هاوڵاتیان  و لەگەڵ  بڵاوبونەوەی  زیاتری  هەژاری  بەهۆی  سیاسەتی  برسیکردنی  حکومەتەوە ، کەواتە  دەکرێت  پاش  هەموو  ئەمانە  بپرسین  ئەرێ  شیمانەکانی  بەردەم  خەڵک  چین  بۆ  دەرچون  لەم  ئاڵانگاری  و  دۆخە  نالەبار  و  فەرزکراوە  بەسەریاندا ؟
نامەئلوف  نیە  کە  هەموو  شۆڕشەکانی  بەهاری  عەرەبی  لە (تونس  و  میسر  و  سوریا  و  لیبیا)  لە  سیاسەتی  ناعەقڵانی  ڕژێمەکانەوە  گڕیانگرت ، سیاسەتێک  کە  خۆی  دەبینێتەوە  لە  دوانەی  بێ  هیواکردنی  خەڵک  لە  گۆڕانکاری  و  سیاسەتی  بەزۆر  برسیکردنی  شەقام ، (بوعزیزی) لە  تونس  بە  عەرەبانە  دەستگێرەکەیەوە  ئاگری  لە  جەستەی  خۆی  بەردا ، کە  ئاگری  عەرەبانەکەی  ئاماژەیە  بۆ  برسێتی  و  ئاگری  جەستەشی  ئاماژەیە  بۆ  بێهیوابوون  لە  گۆڕانی  دۆخەکە ، سیاسەتێک  لەکۆتایدا  لەناو  دونیایەک  لە  ئاگرو  ئاسن  و  عەقڵیەتی  داپڵۆسینی  ڕژێمە  پۆلیسیەکاندا  خەڵک  جورئەتی  ئەوەی  بەخۆیدا  لە  بێهیوایی  و  بە  سکی  برسیەوە  دروشمی  (إرحل  إرحل)  بە  ڕوی  موبارەک  و  بن  عەلی  و  قەزافی  و  ئەسەدی  کوڕدا  بەرز  بکاتەوە .
 ئەم  مێژوە  دەبێ  ئەوە  فێری  کورد  بکات  کە  هەرگیز  دەسەڵاتی  مەعقول  و  سیاسی  عاقڵ  لای  مەعقول  نیە  کە  لەژێر  دەمامکی  تێپەڕاندنی  قۆناغێکی  سەخت  و  هەندێ  جار  بۆ  بە  مێگەلکردن  و  خەساندنی  کۆمەڵگەیەکی  زیندوو  مومارەسەی  سیاسەتی  برسیکردن  و  بێهیواکردنی  خەڵک  بکات ، بەڵام  لەولاشەوە  خۆیی  و  موریدەکانی  غەرقی  نازو  نیعمەت  بووبن   و  ژیانێکی  شاهانەی  هاوشێوەی بن  عەلی  و  قەزافیەکان  بژین ، چونکە  لە  ڕۆژگاری  عەولەمە  (گلۆبالیزەیشن) دا  جیهان  بوە  بە  گوندێکی  شوشەیی  بچوککراوەو  خەڵک  وردو  درشتی  پرسەکانی  ناوی  بەسانایی  دەبینێ ، ئەم  دوو  جیهانە  ناهاوسەنگەش  لە  نێوان  خەڵک  و  نوخبەیەک  بێگومان  لە  کۆتایدا  بەهۆی  عەقڵی  بەراوردکاریەوە  گەردەلولی  توڕەیی  خەڵک  بەدوای  خۆیدا  دەهێنێت  و  وا  دەکات  کە  بەهارەکان  ببنە  موڵکی  هەموان  و  چیتر  تەنیا  بە  بەهاری  عەرەبی  بانگیان  نەکرێ .

نوێترین نوسینەکانی عەلی قەڵادزەیی