با كەركوك بكەینە خاڵی كۆكەرەوە نەك پەرتبوون

وتار/ 01/07/2019 540 جار بینراوە

نه‌وزادی‌ موهه‌ندیس

با كەركوك بكەینە خاڵی كۆكەرەوە نەك پەرتبوون

 نەوادی موهەندیس
[email protected]
•     لەچوارچێوەی ئەم نوسینەمدا دەربارەی كەركوك و گرنگیەكەی وەك بەشێكی دانەبڕاو لە جەستە و لاشەی كوردستانی گەورە،نامەوێت بگەڕێمەوە ڕابووردووی دوور و نزیك و ناشمەوێت برینەكان هەڵبدەمەوە و گەرەكیشم نیە لاپەڕە ڕەش و خوێناویەكان و پڕ لەململانێ‌ ناڕەواكانی نێوان سەركردە و هێزە سیاسیەكانی ڕابووردوو پەڕە پەڕە بكەم،بەڵكو گەرەكمە لە ئێستاوە و لەخاڵی چەقبەستووی نزیكەی 2 ساڵەوە دەستپێبكەم و هەنگاوێكیش بەرەو ئایندەیەكی ڕۆشنتر هەڵنێم.
•     كەركوك شارێكی كوردستانیە و دەكەوێتە چوارچێوەی جوگرافیا مێژووكردەكەی كەی باشوری كوردستانەوە ،بەڵام تەواو كورد نشین نەبوە و نیشە و لە ئایندەشدا نابێت،بۆیە ئەركی كورد و هەموو پێكهاتەكانی تری عەرەب و توركومان و كلدۆ ئاشوریەكانە پێكەوە بگەڕێن بە شێوێن چارەسەرێكی گونجاودا بۆ ئەوەی بەردەوامی بە ژیان و مان و بونی خۆیان بدەن لەو شارەدا،وەكو نمونەیەكی پێكەوەژیانی نەتەوە و ئاین و ئاینزا جیاوازەكان،با هەموان پێكەوە وڵاتێكی وەكو سویسرای ناوجەرگەی ئەوروپا بكەینە نمونە بۆ پێكەوە ژیان كە 5 نەتەوە و زمان و كەلتور و بەرژەوەندی جیاوازی تیادا دەژی،بەڵام بەبێ‌ ئەوەی تائێستا بچوكترین ناكۆكی و ململانێی توند لە نێوانیاندا ڕوویدابێت،نەك هەر ئەوە بەڵكو نمونەیەكی گەشە لەهەموو دونیادا بۆ پێكەوە ژیان و ئاشتی و ئارامیش.
•     جا باكورد وەك نەتەوەیەكی گەورە و زۆر و وەكو ئەوەی كە كەركوك كەوتۆتە جوگرافیای كوردستانەوە و وەك خاوەنی ڕاستەقینەو خەمخۆری شارەكە لەدێر زەمانەوە و وەك ئەوەی كە قوربانیەكی زۆر و گەورەی داوە لە پێناو مانەوەو بەزیندوو هێشتنەوەی شارەكەدا لە 100 ساڵی ڕابووردوودا،با لەخۆیەوە دەستپێبكات،با هێز و سەركردە و پارتە سیاسیەكان ڕابووردوو لەبیر بكەن و بەرەو ئایندە بڕوانن و هەنگاو هەڵنێن،با هەریەكەیان كەمێك دوور بكەونەوە لە بەرژەوەندی تەسكی حیزبی و ئیمتیازاتی پلە و پۆستەكان،با هەمووان گیانی كوردایەتیەكی ڕاستەقینە پاڵنەریان بێت بۆ ڕێككەوتن و لێكنزیكبونەوە و دۆزینەوەی چارەسەری هەموو كێشە و ناكۆكیەكانی كە 2 ساڵە كەركوك و كەركوكیەكان بونەتە قوربانی سەرەكی.با هیچ لایەك ئەوی تر تاوانبار نەكات بە خیانەت و وڵاتفرۆشی و دەستێكەڵكردن لەگەڵ دوژمناندا،چونكە بەداخەوە مێژوو و ڕابووردووی كەم هێز و سەركردەی سیاسی هەیە بەدوور بێت لەو كارانە،بۆیە گەر دەتانەوێت كەركوك بگەڕێتەوە باوەشی دایكی كوردستانی نیشتیمان و كەركوك ببێتەوە بە دڵ و قودسەكەی كوردستان،دەی لە بەیانی زووتر نیە كە هەردوو لایەنی سیاسی یەكێتی و پارتی ڕێكبكەون و كێشەی دانانی فەرمانبەرێك بەناویشانی((پارێزگار))مەكەنە خاڵی چەقبەستن و لێكدوركەوتنەوە و دڕدۆنگی و لێكدابڕانی زیاتر،دەی حیزبە سیاسیەكانی تری كوردستانی لەكەركوك ئێوەش پاڵپشت و پشتیوان بن لەدۆزینەوەی ڕێگا چارەسەرێكدا،نەك وەك ئێستا تەنها تەماشاكەر و دوورە پەرێز بن،چونكە كەركوك بۆ هەموانە و بەشی هەموانی پێوەیە و هەموانیش بە ڕاست بێت یان نا لەقۆناغی خەباتەكانتاندا كەركوك و جێگەكانی تری ناوچە دابڕاوەكانتان كردۆتە دروشمی هەڵمەتی هەڵبژاردنەكان و دەنگتان پێوە كۆكردۆتەوە،جا باهەریەكەتان بەهێندەی قەوارە و قورسایی و جەماوەری خۆی لەكەركوكدا هەوڵ و هیمەتی چارەسەریش بدات.
•     با پێكەوە پارتی و یەكێتی كەركوك و كێشە و گرفتەكانی بكەنە خاڵی كۆكردنەوە و لێكتێگەیشتنی زیاتر لە نێوانیاندا نەك بیكەنە خاڵی زیاتری پەرتەوازەبوون و لێكدابڕان.چونكە كەركوك زۆری هەیە بەسەر هەمووانەوە و هەموانیش ئەركیانە تا دەتوانن پارێزگاری لێبكەن.
•     پرسیار لێرەدا ئەوەیە ،بۆچی كەركوك بۆ كورد و كوردستان گرنگە؟ بۆچی لەم قۆناغەدا لەهەموو كات گرنگتر و هەستیارترە؟ئایا دەكرێت بەسانایی واز لەكەركوك بهێنرێت؟یان دروشمە دێرینەكەی خەباتی شاخ و دوای ڕاپەڕینی ساڵی 1991 بڵێینەوە ((یا كەركوك و خانەقین یا تاماوین دەجەنگین))؟
•     كەركوك هەر لەمێژەوە گرنگی جوگرافیایی و مێژوویی هەبوە و تا ئێستاش هەر ماویەتی، لەڕووی سیاسی و ئابوری و ئەمنیەوە گەلێك گرنگە،بەگەڕانەوەی كەركوك بۆ سەر هەرێمی كوردستان و تەواوی ناوچە دابڕێنراوەكانی تری كوردستانی باشوور لەڕووی ڕووبەری زەویەوە  فراوانتر و پانتر دەبێت و دەگاتە نزیكەی 90 هەزار كیلۆمەتری چوارگۆشە كە ئەمە بۆخۆی دەبێتە لەمپەڕێكی ئەمنی بۆ تەواوی باشوری كوردستان و لەڕووی سیاسی و ئابوریشەوە كوردستان بەهێزتر دەبێت نەك وەك ئێستا  ڕووبەری هەرێم تەنها دەگاتە نزیكەی 45 هەزار كیلۆمەتری چوارگۆشە،لەم قۆناغەدا گرنگی و كاریگەری كەركوك زیاتر وەدەركەوتوە بۆ هەموان لە كورد و عەرەب و توركومان و مەسیحیەكانیش،چونكە :
1.     كەركوك شارێكی گەورە و گرنگە لە ڕووی سیاسی و ئابوریەوە،بەهۆی ئەوەی كە لە ڕووی سیاسیەوە پێكهاتەی جیاوازی نەتەوەیی و ئاینی و مەزهەبی جیاوازی تیادایە و هەر لایەك زۆرینە بێت و باڵادەست بێت ئەوا وەكو ئەوە وایە كە عێراقێكی بچوككراوەی لە ژێر دەستدا بێت. و لەڕووی ئابوریشەوە دەوڵەمەندی خاكی كەركوك لە سەرزەوی و ژێر زەویەكەی بەنەوت و غازی سروشتی و كانزای گرانبەهای تر لە هیچ لایەك شاراوە نیەوە و كەركوك لای هەر لایەك  بێت دەتوانێت بناغەی ئابوریەكی بەهێز و خۆشگوزەرانی و گەشەو پێشكەوتن وەدیبهێنێت.
2.     لەڕووی ئەمنیەوە،كەركوك زۆر بایەخدارە،چ بۆ هەرێمی كوردستان چ بۆ عێراق وەكو دەوڵەتی مەركەزی،چونكە ئەمن و ئاسایشی هیچ لایەكیان مسۆگەر نابێت بەبێ‌ كۆنتڕۆڵكردنی شاری كەركوك،بۆیە هەر لایەك هەوڵدەدات كەركوك لەلای خۆی بهێڵیێتەوە.
3.     كەركوك بۆتە جێگەی تەماع و چاوتێبڕینی دەوڵەتی عێراق و هەرێمی كوردستان لەناوخۆ و دواتر توركیا و ئێران لەناوچەكە و دورتریش بۆ زلهێزەكانی ڕوسیا و ئەمریكا و بەریتانیشـ ،كە هەموان گەرەكیانە بەشێك یان جێپێیەكیان هەبێت لەكەركوكدا و بتوانن كۆنتڕۆڵی بكەن و بەرژەوەندیە سیاسی و ئابوریەكانیشیان بپارێزن.
4.     كەركوك بۆ كورد لەهەموان گرنگترە،چ لەڕووی سیاسی یان ئابوری ، یان ئەمنیەوە بێت یان لەڕووی مێژوو و جوگرافیاشەوە بێت،بۆیە باڵادەستبوونی كورد لەكەركوك خەون و خەیاڵەكانی كورد لەسەر زەمینەی واقع دەچەسپێنێت و مافە ڕەوا مێژوویەكانی بۆ دەگەڕێنێتەوە.
5.     لەساڵی 2020دا لەكەركوك و تەواوی عێراقدا هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان سازدەدرێت و لەهەمان ساڵیشدا سەرژمێری گشتی دانیشتوانیش ئەنجام دەدرێت،كە هەردوو پڕۆسەكە دەهێنێت كە كورد لەنێوخۆی خۆیدا تەبا و برا و یەكگرتوو بن بۆ ئەوەی پارێزگارێكی كورد هەڵببژێرن و دیاریبكەن و خزمەت بەتەواوی كەركوك كەركوكیەكان و كوردستانیش بكات و نمایندەی تایبەتی هیچ حیزب و سەركردەیەكیش نەبێت.بۆیە گەرەكە پارتی و یەكێتی چۆن لەبەغداد كێشەی وەزیری دادیان بەبێدەنگی و هێمنی و دوور لە گرژی و دەمارگیری و بیری تەسكی حیزبایەتی چارەسەركرد و بوە مایەی دڵخۆشی هەموان ئاوهاش دەتوانن بەڕێكەوتنی نێوانیان و لەگەڵیشیدا پێكهاتەكانی تر كێشەی پارێزگاری كەركوكیش چارەسەر بكەن و لەكۆتایشدا هەموان براوە و دوژمن دۆڕاو دەبێت.
•     بۆیە لەبەر ئەم هۆكارانە ناكرێت بەسانایی دەست لەكەركوك هەڵبگرین و پشتی تێبكەین و بیخەینە دەستی قەدەر و چارەنوسێكی نادیارەوە و بیكەینە قوربانی ململانێ‌ ناڕەواكانمان، ولەسەر سینیەكی زێڕین پێشكەشی نەیارانی كورد و كوردستانی بكەین و دواتریش فرمێسكی پەشیمانی بۆ هەڵڕێژین و دروشمە دێرینەكە بڵێینەوە و تادوا تنۆكی خۆێنی نەوەكانیشمان هەر لە خەباتی خوێناویدا بین،لەكاتێكدا لەئێستادا زۆر بەسانایی دەتوانین دوور لە جەنگ و خوێنڕشتن كەركوك و تەواوی ناوچەكانی تریش وەدەستبێنینەوە گەر:
1.     دەستور بكەینە بنەما و هەوڵی جدی بدەین بۆ جێبەجێكردنی مادەی 140ی دەستور  ئەوەش بە یەك و یەكگرتوویی و بەهێزی و تەبایی دەبێت لە نێوان هەموو هێزە سیاسیەكان چ لەكوردستان و چ لە بەغداش.
2.     یەك و یەكگرتووی و هاوپەیمانی نێوان هەموو لایەنە سیاسیە كوردیەكان و بەتایبەتیش حیزبە دەسەڵاتدارەكانی كوردستان كە خۆی لە پارتی و یەكێتیدا دەبینێتەوە وەك دوو حیزبی خاوەن هێز و نفوز و ئابوری و جەماوەری گەورە دەتوانرێت زۆرێك لە كێشەكان چارەسەر بكرێن بەقازانجی كورد و كوردستان.
3.     دەسەڵاتدارانی كوردستان بگەڕێنەوە بۆلای جەماوەر و متمانەی گەلەكەمان وەدەستبێنەوە و حكومەت و دەسەڵاتێكی شەفاف و بەهێز و یەكگرتوو پێكەوەبنێن .
4.     هەوڵی خۆشگوزەرانی و دابینكردنی هەلی كار و یەكسانی و وەكیەكی و دادپەروەری بدەن لەهەموو بوارەكاندا .
5.     دوور بكەونەوە لەگەندەڵی و پاوانخوازی دەسەڵات.و هەوڵی پێكەوەنانی دەسەڵاتێك و هێزێكی چەكداری نیشتیمانی و دامودەزگا نیشتیمانیەكان بدەن دوور لە مۆركی تەسكی حیزبایەتی و ناوچەگەری.
تەنها بەم كارە دەكرێت كەركوك و تەواوی ناوچە دابڕێنراوەكان بگەڕێنرێنەوە سەر هەرێمی كوردستان،بەپێچەوانەشەوە دەبێت تاماوین وەكو عەرەبەكان چۆن بەبێ‌ دەسەڵاتی لە دوورەوە فرمێسك بۆ ئەندەلوسی لەدەستچوویان هەڵدەرێژن ئێمەش وەكو كورد فرمێسكی پەشیمانی وبێدەسەڵاتی بۆ كەركوك هەڵبڕێژین.

نوێترین نوسینەکانی نه‌وزادی‌ موهه‌ندیس