چاكسازی وادەكرێت..؟

وتار/ 16/02/2017 1349 جار بینراوە

محەممەد رەئوف

چاكسازی وادەكرێت..؟
محەمەد رەئوف
دیسان دەهۆڵی چاكسازی لە ناو هەرێمی كوردستاندا دەنگدەداتەوە، هەرێمێكی گەنیو بە گەندەڵی، بە خوێیەك كە خۆی گەنیو بێت چاكناكرێتەوە، گەندەڵی لە هەرەمی سەرەوە چڵە پۆپەی كردووە ئەمان دامێنی تیمار دەكەن، هەرێمێكی داروخاو چۆن بەدەستی روخێنەرەكانی بونیاد دەنێرێتەو، كۆمەڵگەیەكی شێواو چۆن بەدەستی شێوەنەرەكانی درووست دەكرێتەوە، میلەتێكی پڕ لەنا ئومێد چۆن بەدەستی ئومێد بڕەكانی ئومێدی بۆ دەگەرێتەوە.
بریاری چاكسازی لە رێگری لە مافیاكانی نەوت و زەویو زارو قۆرغكاری سیاسی و بردنی پارەی میللەت دەكرێت، نەك لەبرینی موچەی كەمئەندام و نابیناو شاردنەوەی داهاتی كەسو كاری شەهیدان و ئەنفالكراوان، هاوشێوەی ئەمجارە، بارزانی لە ساڵی 2011 ەوە تا ئێستا دەیان بریاری چاكسازی دەركردووە، نە هیچ لە بریارەكانی جێبەجێكردووەو نە هیچ بریارێكیشی بەرپرسان و سەری رمی گەندەڵكارانی گرتۆتەوە، لەدوایین بریاریدا بەناوی هەنگاوەكانی چاكسازی سەرۆكایەتی هەرێم چەند هەنگاوێكی كرچ و كاڵ و دوور لە چاكسازی خستۆتە روو، بەو پێیەی هیچ یەك لە هەنگاوەكانی دەستی نەبردووە بۆ جەوهەری كێشەكان و گەندەڵیەكان، بارزانی لە كۆبوونەوەی سەركردایەتی حیزبەكەیدا لە شوباتی 2016 رایگەیاندبوو( چاكسازی لە خۆمەوە دەست پێدەكەم) فەرمو دەست پێبكە، سەرەتا لەخۆتەوە دەست پێبكەو سەرەتاش لە كورسیەكەتەوە كە لە ئێستادا هیچ بنەمایەكی یاسایی و شەرعی نەماوە، لەخۆتەوە دەست پێكە كە پەرلەمان گەورەترین دامەزراوەی شەرعیە پەكتخستووە، حكومەتت روبەرووی شەلەل كردۆتەوە، رێكەوتنی پەنجا ساڵەت لەسەر چارەنووسی هەرێم كردووە لەگەل توركیا، پەلكێشی سوپای بێگانەت كردووە بۆناو خاكی هەرێم، خۆت و نەوەكانت گەورترین مافیا و بازرگانی بەنەوتەوە دەكەن، زۆرینەی خانەوادەكەت قۆرخی سەرمایەو بازرگانی و بازارو زەویو زاری هەولێرو دهۆك و زاخۆیان كردووە، خۆشت گەورەترین هاوینەهەوارو مولكی گشتیت داگیركردووەو كەس ناتوانێت بە دوربینیش سەیری بكات، فەرموون لە خۆتان و دەوروبەرەكەتەوەدەستپێبكەو لە خۆتان بپرسن ( من این لك هژا )، دەتەوێت بە زیادكردنی باج لەسەر هاوڵاتیانی موچە براو و زیادكردنی داهات لەسەر خەڵكی رەشو و روت و كەمكردنەوەی خەرجی لەسەر هاوڵاتیانی داماوی ئەم هەرێمە بریاری چاكسازی دەركەیت.
ئێوە لە راپۆرتەكەتاندا باس لە شەفافیەتی داهاتی نەوت دەكەن و خۆشتان دەیان رێكەوتنی نهێنی و شەخسی دەكەن لەسەر نەوت و غازی كوردستان، نە پەرلەمان و نە هیچ دەزگایەكی كوردستان ئاگای لە رێكەوتنی پەنجا ساڵە نیە لەگەڵ توركیا، رۆژانە 600 هەزار بەرمیل نەوت رەوانە دەكرێت، پێشتر نرخی بەرمیلیك نەوت تەنها 26 دۆلار بوو موچەتان كردە چارەك و بە 40 رۆژ جارێك دەدەینە وچە خۆران، ئێستا نرخی بەرمیلیك نەوت نزیكە لە 58 دۆلار كە دوقات زیادی كردووە ئیوە هەر بەردەوامن لەسەر سیاسەتی خۆتان كە مانگانە دەكاتە زیاتر لە ( یەك ملیار دۆلار ) بەلام نە كەس ئەتوانێت چاودێری داهاتی نەوت بكات و پارەكەشی خۆتان وخوای خۆتان، مانگانە لە بەغداوە ( 1 ترلیۆن و 200 ملیار دینار ) دەهات بۆ هەرێمی كوردستان بەڵام ئیوە بە بیانووی سەربەخۆیی لە كەرتی نەوت داهاتەكەی بەغداشتان بڕی و خۆشتان داهاتی نەوتان شاردەوە.
ئێوە باس لە كەمكردنەوەی خەرجیە گشتیەكان دەكەن دەڵین خەرجیەكانتان كەمكردۆتەوە، ئایا ئەو خەرجیانە خۆشتانی گرتۆتەوە یان تەنها بیناو دامەزراوە لاوەكیەكانی گشتی بووە، ئێوە دەڵێن %40ی خەرجی ئۆتۆمبیلتان كەمكردۆتەوە، لەكاتێكدا زیاتر لە 10 هەزار ئۆتۆمبیلی حكومی وفەرمانگەكان لای بەرپرسانن و لەدوای دەوام لەگەل خۆیانی دەبەنەوە بە دامەزراوەی سەرۆكایەتی هەرێمیشەوە، كەمكردنەوەی ئەو خەرجیانە تەنها بۆ فەرمانبەران و هەرەمی خوارەوەیە یان لەخۆشتانەوە دەستان پێكردووە. ئیوە دەنوسن لە خەرجیە گشتیەكاندا لە 2013 دا ( 18 ترلین و 700 ملیار دینار ) بووەو كەمبۆتە لە 2016 بۆ ( 5 ترلیۆن و 34 ملیار دینار )، ئەمە ناونارێ كەمكردنەوەی خەرجی لەبەر ئەوەی ئیوە موچەو بودجەی دامەزراوە گشتیەكانتان بریوە نەك بودجەی سەفەرو ئاهەنگ و مەراسیمەكانی خۆتان چونكە لە 2013 دا بری ( 10 ملیارو 416 ملیار دینار ) تەنها بۆ موچە بووە، بەڵام ئیوە لە 2016 دا تەنها ( 5 ترلیۆن و 500 ملیار دینار)تان داوە بە موچە واتا ئیوە زیاتر لە ( 5 ترلیۆن ) دینارتان لە موچەخۆران بریوەو بەناوی پاشەكەوتەوە شاردوتانەتەوە، ئەوە كەمكردنەوەی خەرجی نیە ئەوە برینی موچەو قوتی خەڵكیە.
ئێوە دەنوسن خەرجیەكانی كارەباو كرینی گازوایل بۆ وێستگەكانی كارەباتانكردوە بە (سفر )لە كاتێكدا ساڵانی پێشوو لە نێوان ( 2 بۆ 3 ) ملیار دۆلار بووە، بەروونی ئەوە كەمكردنەوەی خەرجی كارەبانیە؟ بەلكو كەمكردنەوەی بڕی كارەبایە، ئەو كات ( 16 بۆ 20 )سەعات كارەبا هەبوو، ئێستا 4-6 سەعات كارەبا هەیە، ئەوە كەی چاكسازیە تۆ كارەبا ببڕیت و نەیهێڵی بڵێی خەرجیم كەمكردۆتەوە، چونكە چاكسازی ئەوەیە تۆ خەرجی لە كەرتی كارەبا كەمكەیتەوەو بڕی پێدانی كارەبا زیاد بكەیت، نەك خەرجی كەمكەیتەوەو كارەباش ببڕیت.
ئێوە باس لە نەهێشتنی زیادە رۆیی دەكەن، لە كاتێكدا كەسە نزیكەكانی خۆت زۆرینەی مولكی گشتی هەولێریان داگیركردووەو بەرپرسەكانی حیزبەكەت كەوتونەتە دابەشكردنی و دەستبەسەراگرتنی زۆرینەی زەویەكانی دهۆك و زاخۆ و ئاكری و هەولێر، خۆشت گەورەترین هاوینەهەوارت داگیركردووە، هیچت لەسەر ئەمانە نەدركاندووە، ئیوە نەچونە بەلای ئەو هاوارەی سەرۆكی شارەوانی سلێمانی كە لەسەر شاشەی تەلەفزیۆنەكانەوە هاواری كرد كە گرووپێكی مافیا لە سلێمانی دروست بووە و ئەوان مامەڵە بە زەویوزاری هاووڵاتییان و حكوومەت دەكەن، ئیتر ئیوە نازانرێت دەستان بۆچی كەیسێكی موڵكی گشتی بردووە.؟؟
سەبارەت بە چاكسازی لە بواری پێشمەرگە، نازانرێت چۆن ئێوە باسی چاكسازی دەكەین لەو سلكەدا لە كاتێكدا ئیوە وەزیری پێشمەرگەتان دوور خستۆتەوە، ئیتر چۆن باسی چاكسازی دەكەن لەو سلكەدا، بەهەزاران كەسی بندیوارو ناوی وەهمیتان لەو وەزارەتەدا جێكردۆتەوە، بەپێی وتەی ئەندامێكی لێژنەی پێشمەرگەی پەرلەمانی كوردستان ( 432 هەزار ) كەس كە موچە لەسەر وەزارەتی پێشمەرگە وەردەگرن تەنها ( 42 هەزار) پێشمەرگەی فیعلی لەسەر وەزارەتی پێشمەرگەن، ئەو وەزارەتە سەرەرای هاوكاری مادی و لۆجستی و سەربازی نێودەوڵەتی ئێستا 80 ملیار دینار قەرزارە، ئەویش دۆخی خراپی پێشمەرگەیە كە رۆژانە دەیبینین، ئەویش دۆخی پاسەوان و یەكەكانی سەربە خۆتانە لەچی نازو نیعمەتێكدا دەژین و موچەی تەواوەتی وەردەگرن و زۆرینەی لیوای پاسەوانی بەرپرسان لەسەر میلاكی بەغدان و موچەیان كەمنەكراوەتەوەو لەكاتی خۆشیدا دەدرێت.
ئێوە باس لە چاكسازی لە بواری دەرمان دەكەن كە بە وتەی شارەزایانی پزیشكی ئەوەی لە بازاردایە دەرمان نیە بەڵكو ژەهرەو دەدرێت بە هاوڵاتیان، خۆشت زۆرباش دەزانیت بازرگانی دەرمان لە هەرێمی كوردستان لەلایەن دوو بەرپرسی باڵاوە قۆرخ كراوە ئەوانیش هەردوكیان دوو بەرپرسی گەورەی حیزبین و لەدەوروبەری خۆتن، بەبێ لێپێچینەوە لەوان هیچ چاكسازیەك لەبواری دەرماندا ناكرێت، كە تۆ بەلایدا نەچووی.
بەم بریارتەوە تا ئێستا ئەمە پێنجەم هەنگاوی چاكسازیە كە لەلایەن سەرۆكایەتی هەرێمەوە بلاو دەكرێتەوە، رۆژ لەدوای رۆژیش گەندەلی فراونتر دەبێت،كە پەیوەندی بە یەك خاڵی زۆر سادەوە هەیە، ئەویش ئەوەیە، هەر هەنگاوێكی بارزانی بەبێ ئەوەی لەخۆیی و نەوەكانی و دەست و دایرەكانیەوە دەست پێ نەكات، هیچ هەنگاوێك سەرناگرێ و ئامانج لێی چاكسازی نیە بەڵكو تەنها بۆ چاوبەستی هاوڵاتیانەو هیچی تر.

نوێترین نوسینەکانی محەممەد رەئوف