کەی ئەبین بە مرۆڤ؟

وتار/ 24/03/2021 590 جار بینراوە

هوشیار جەمال

کەی ئەبین بە مرۆڤ؟

هۆشیارجەمال
کاتێک دیمەنی یەکێک لەبەرنامە تەلەفزیۆنیەکانم بینی کە کارمەندێکی ژینگە پارێز دەڵێت:"خەڵکی پێمان دەڵێن حەیوان". باش بیرکردنەوەیەکی زۆر لە خۆم پرسی ئەرێ ئێمە کەی ئەبین بە مرۆڤ؟

خۆمان بە خاوەنی شارستانیەت و خاوەنی دەوڵەتی ماد دەزانین و پێمان وایە سفری میژوو شارستانیەت کوردستانەکەی ئێمەیە، بەڵام پاش هەزاران ساڵ نەبوون بە مرۆڤ.

ئەڵین پێغەمبەر زەردەشت کورد بووە ، و ئاینەکەی فەرمان دەکات بە بیری چاک و کرداری چاک و ئێمەی نەکرد بە مرۆڤ.

زیاتر لە هەزار ساڵە مسوڵمانین و خــوای گــەورەش دەفــەرمــووێ :
 (ولقد كرمنا بني ادم و حملناهم في البر و رزقناهم من الطيبات و فضلناهم على كثير ممن خلقنا تفضيلا ) الإسراء  70( سوێند بەخوا بەڕاستی ئـێمە ڕێزمان لە نەوەی ئادەم گرتووە و بەسەر وشکانی و دەریادا (بەجۆرەها هۆکاری گواستنەوە) هەڵمان گرتوون و لە ڕزق و ڕۆزی پوخت و چاکی جۆراوجۆر بەهرەوەرمان کردوون (لە خۆراک و پۆشاک و ماڵ و ناوماڵ ...هتد) بەڕاستی ئێمە ڕێزی زیادەی ئەوانمان داوە بەسەر زۆربەی ئەو بەدی هێنراوانەدا کە دروستمان کردوون (لە هەموو ڕوویەکەوە، تا قەدەر و ڕێزی خۆیان بزانن). بەڵام ئێمە نەبووین مرۆڤ.

سەرۆکی فەرەنسا یەک دێڕ دەڵێت لە بارەی ئیسلام و پێغەمبەرمان (دخ) لێبێت هەموومان دەبینە بەرگری کارو بە باش و بە خراپ هەرچی بەدەماندابێت دەیڵێن لە کاتێکدا و پێغەمبەرمان (دخ) دەفەرموێت:" عن أنسٍ رضي الله عنە قال: قال رسولُ الله صلَّى الله عليە وسلم: (لَيسَ مِنَّا مَن لَم يَرحَم صَغيرَنا، وَيُوَقِّر كَبيرَنا). [صحيح: صحيح الجامع (٢٧٢)، الصحيحة (٢١٩٦)]. ماناكەى: لە ئێمە نییە كەسێك بە ڕەحم و بەزەیی نەبێت بەرامبەر بچوكەكانمان و ڕێز لە گەورەكانمان نەگرێت. لە ئێمە نییە مانای ئەوە نی یە كافر بێت بەڵكو كەسێكی ئیمان لاوازە و گوناهی گەورەی ئەنجامداوە. کەچی ئێمە هەر فێری ڕێزگرتن نەبووین و نەبووین بە مرۆڤ.

سەد ساڵ پێش ئێستا ئەحمەد موختار جافی شاعیر وتی :
لە خەو هەڵسن درەنگە میللەتی کورد خەو زەرەرتانە
هەموو تەئریخی عالەم شاهیدی فەزڵ و هونەرتانە
دەسا تێکۆشن ئەی قەومی نەجیبیی بێکەس و مەزڵووم
بەگورجی بیبڕن ئەو ڕێگە دوورە وا لەبەرتانە
بخوێنن، چونکە خوێندن بۆ دیفاعی تیغی دوشمنتان
هەموو ئان و زەمانێ عەینی قەڵغان و سوپەرتانە

هەستاین لە خەو  و خوێندمان و شار و  وڵات پڕ  بوو لە دکتۆر و مامۆستا و پڕۆفیسۆر و دادوەر، بەڵام هەر نەبووین بە مرۆڤ.

زیاتر لە نیو سەدە پێش  ئێستا ڕەحیمی قازی و ابراهیم ئەحمەد و جەمیل سایب ڕۆمان و چیرۆکیان بۆ کوردنووسی و لە بواری ئەدەبدا خزمەتیان کردین بناغەی ڕۆمان و چیرۆکیان بۆ داناین  و بەڵام نەمانتوانی بە ئەدەبین و  مرۆڤبین .

بازاڕ  پڕە لە کتێبی فەلسەفی و فکری وەک دەڵێن گەنجی پڕ جوڵە و فکر جیاوازمان زۆرە و لە سفری فەلسەفەی یونانیەوە بۆت شرۆڤە دەکات تا ئێستا فەلسەفی ئەفلاتون و ئەرستۆ و سوقرات تا نیچە شیدەکاتەوە  و نەبووین بەمرۆڤ.

هەرچی فکری شیوعی و مارکس و علمانیەت و  لیبراڵ و نا ئایدۆلۆژی و چەندانی ترمان هێنایە ئەم کوردستانە و نەمان توانی مرۆڤ بین.

شەجەریان لە ئەمریکا و نەوال سەعداوی لە مسر دەمرن و ئێمە بۆیان ئەگرین و پێمان وایە شەڕیان لە پێناو مرۆڤایەتی کردوە بۆ یەکەمیان ئەلێین هونەر سنوری نیە و بۆ دووەمیان خەمی دۆزی ژنی بووە کەچی خۆمان نەبووین بە مرۆڤ.

زیاتر لە بیست ساڵ پێش ئێستا شێرزاد حەسەن لە یەکێک لە چیرۆکەکانیدا لە دیالۆگی باوک و منداڵێکدا کە باوکەکە کرێکاری شارەوانیە و شار پاک دەکاتەوە منداڵەکەش هەست بەشکان و سوکایەتی کردن دەکات بەوەی باوکی ئەو کارەدەکات و گاڵتەی پێدەکەن لە کۆمەڵگادا، باوکەکە دەڵێت "ڕۆڵە من نەبم هەر بۆگەنی خۆیان دەیان کوژێ شار دەبێتە وێرانە لە پیسی مرۆڤدا، کەچی ئێمە لە شێرزاد تێنەگەیشتین و هەرنەبووین بە مرۆڤ."

هێندە شارەزا و بەتواناین دادوەرمان ناردە بەغداد و  دادگای دیکتاتۆرێکی وەک سەدام حوسێنی کرد ، بەڵام خۆمان دژی یاساین و هەر لە سێبەری یاساشەوە نەبووین  بە مرۆڤ.

شار پڕە لە کتێبی پەروەردەی و  چاپخانەکان بەردەوامن لە چاپ و  سەد ساڵە مامۆستایان دەڵێن پەروەردە کردنیان پێش فێرکردنتانە، بەڵام هەر نەبووین بە مرۆڤ.

لە یەکەم ڕۆژی نەورۆزدا کوشتنی بەرازێک هەمووان دەکاتە بەرگری کار لە مافی ئاژەڵ ، بەڵام خۆمان نەبووین بە مرۆڤ.

هەموو هەفتەیەک زیاتر لە هەزاران مزگەوت  و چەندین کلێسا و حوسێنیە هاوار دەکەن و باسی پێکەوه ژیان دەکەن و ئێمە نەبووین بەمرۆڤ.

وتمان دەنگمان ناگات بە جیهان و  مافەکانمان پێشێل ئەکرێت، و ئاگامان لە ئازارەکانی گەلان نیە بە ڕۆژنامەی کوردستان لە ساڵی ١٨٩٨ دەستمان بە ڕاگەیاندن کرد  و ئێستا هەزاران میدیای بیستراو ، بینراو ، خوێندراو، ئەلکترۆنی مان هەیە و کەوتووین بەسەر پێشکەوتووترین ئامێرەکانی مۆبایل و تۆڕە کۆمەڵایەتیەکانی  دونیادا و نەبووین بە مرۆڤ.

لە کۆتایدا وەک  مەحوی دەڵێت :
لە ناکەس کاریا خاکم بەسەر ڕۆیی بەبا عومرم
خودا تۆ بمژێنە تا لەبەر قاپی کەسێ دەمرم

ئەرێ بەراست کەی ئەبین بە مرۆڤ؟

نوێترین نوسینەکانی هوشیار جەمال