کشانەوە لە پرۆسەی سیاسی و هەڵوێستەیەک

وتار/ 25/11/2020 467 جار بینراوە

د.ئیبراهیم محه‌ممه‌د عه‌زیز

کشانەوە لە پرۆسەی سیاسی وهەڵوێستەیەک
د.ئیبراهیم محه‌ممه‌د
زۆر جار لە سەرو بەندی پرسێکی سیاسی یان گەرم بوونی ململانێکان پرسی کشانەوە لە پەرلەمانی کوردستان وپرۆسەی سیاسی و چۆڵکردنی ئەومەیدانە بۆ پارتەکانی دەستەڵات دەبێتە باس وخواسی هاووڵاتیان. بەئامانجی ئەوەی گوایە دەستەڵات بەخۆیدا بچێتەوەو گۆرانکاری ڕیشەیی بکات وکۆمەڵگای سیاسی بگۆردرێت.
ئەوەی گرنگە بزانرێت ئەوەیە کە حزبی سیاسی لە سروشتی خۆیدا بۆ بەشداری وپشکداری وهاوبەشیە لەدەستەڵاتی سیاسیدا ، تاوەکو بتوانێت بەشدار بێت لە پرۆسەی سیاسی و ئەو بەرنامەیەیشی کە هەیەتی بیخاتە بواری پراکتیکیەوە. ئەو بەشدارییەش چەند ناوەند و ئاستیکی هەیە لەوانە بەشداری لە حکومەت وبوون لە پەرلەمان و بەشداری لە پرسە سیاسیەکان و خۆپیشاندان، بەشداری کردن لە هەڵبژاردنەکان ...هتد.
ئەگەر بێتوپارتێکی سیاسی لەکۆی پرۆسەی سیاسی بکشێتەوە ئەوا ئەو 'پارتە' سیاسی بوونی خۆی لەدەستدەدات ودەچیتە خانەو چوارچێوەی دامەزراوەکانی کۆمەڵگای مەدەنی کە سروشتی سیاسیان نیە. واتە ئامانجی سیاسی لەبەشداری کردن لە پرۆسەی سیاسی جێگەی گرنگ وبایەخی ئەوان نیە بەڵکو بەپێی سروشتی هەر یەک لە ودامەزراوە ورێکخراوانە دەگۆرێت وەک پردێک لەنێوان دەستەلات و کۆمەڵگا بۆ گەیاندنی خواست وداواکارییەکانی هاوولاتیان بەدەر لەبەشداری کردن لە پرۆسەی سیاسی وەک کیانیکی سیاسی.
پرسیار ئەوەیە ئایا لەچ بارودۆخیکی بایکۆت وکشانەوە لە دامەزراوە سیاسیەکان پارتی سیاسی سروشتی سیاسی بوونی خۆی لەدەست نادات؟
لەراستیدا هاتنەدەر و بەشداری نەکردن لە کابینەی حکومی سروشتی ئۆپۆزسیۆن بوون دەدات بەپارتی سیاسی وبەڵام لەهەمان کاتدا کشانەوە لە پەرلەمان سروشتی سیاسی بوون لە پارتیی سیاسی دا نامینێت.
بۆیە پێویستە ئەوە بزانرێت دەکرێت پارتی سیاسی بەشدار نەبێت لە حکومەت یان بکشێتەوە لەو بەشداری وپشکدارییەی کەهەیەتی لە کابینەی حکومەتدا وبەدەوامی بدات بەکاری پەرلەمانی. چونکە سەرەڕای ئەوەی پەرلەمانتار نوێنەرایەتی دەنگدەرانی دەکات و بەهەڵبژاردن هاتۆتە ناوپەرلەمان کاری بریتی یە لە دروست کردنی فشار لەڕێگەی چاودێری و لێپێچینەوە لە کارەکانی حکومەت وهەوڵدان بۆ ریگری لەو یاسایانەی کە دەستەڵات دەیەوێت لەبەرژەوەندی خۆی لەپەرلەمان دەری بکات ...هتد، تاوەکو نوێنەرایەتی ئە وچینە بکات لە کۆمەڵگا کە لەگەڵ سیاسەتەکان و هەنگاوە نادروستەکانی حکومەتدا نین.
بۆیە بەردەوام دەستەڵات لەگەل ئەو چینەدا لە ململانێدایە وزۆریش پێی خۆشە وبەسەرکەوتنی گەورەی دەزانێت ئەگەر ئەو پەرلەمانەیان بۆچۆڵ بکرێت، سەرەرای ئەوەی کە دەستەڵات باش دەزانێت لە رێگەی ئەو زۆرینەیەی کەدروستی کردوە دەتوانێت یاساکان بەدڵی خۆی و بەرنامەی پەرلەمان لەبەرژەوەندی خۆی بەکاربهینێت و بەڵام لەهەمان کاتدا حەز بەبوونی ئۆپۆزسیۆنێک ناکات کە تەنانەتەت نە توانای درکردنی یاسای هەیە ونە دەتوانێت بەرنامەی پەرلەمان دابنێت و نەهاوسنەگی زۆرینەکەی ئەو تێکدەدات.
لەم بارودۆخەدا کە پارتە ئۆپۆزسیۆنەکان سیاسی بوونی خۆیان لەدەست بدەن ئەوا کارەکەیان وهەنگاوێکی لەو چەشنە بەنیاز و دڵی دەستەلاتە، چۆڵکردنی مەیدانەکە بۆ دەستەڵات وکشانەوە لەپەرلەمان هەڵەیەکی سیاسی وستراتیجیە بۆ هەرپارتێکی سیاسی کە بیریشی لیبکاتەوە، لەهەمان کاتدا داخستنی دەرگای هەڵبژاردن و ململانێی سیاسیە بۆ بەرژەوەندی دەستەیەکی گەندەڵ کە میللەتیان بەم ئاستەگەیاندووە.
ئەزموونی رابردووی جەند ساڵەش لە هەرێمی کوردستان پێمان دەڵیت کە کشانەوە لە بەرژەوەندی دەستەڵاتە. لەخولی پەرلەمانی رابردوو بینیمان چۆن دەرگای پەرلەمان داخراو دوابەدوای ئەویش لە کابینە حکومەیەکەشدا کە هەرسێ هێزی سیاسی بەشدارپێکراو لە کۆی پینج هێز لە کابینەکە کشانەوە سەرەرای ئەوەی کە فشارێک بوو بۆ کابینەکە بەڵام بێ باک بوون لەبەرامبەر ئەو هەنگاوە و لەهەمان کاتدا بەردەوامی درا بە پرۆسەی سیاسی. لەلایەکی تریشەوە هێزیکی گەورەی وەک وولاتەیەکگرتوەکانی ئەمریکا زۆر بەڕوونی رایگەیاند کە پشتگیری حکومەتەکەی نێچیرەڤان بارزانی و قوباد تالەبانی دەکات. بۆیە ئەو فشارانەی ناو خۆ لەسەر ئاستی دەوڵەتانی درواسێ و هەرێمایەتی و نێودەڵەتی کاریگەر نەبوو یان بابڵێین نەیان ویست وەک خۆی مامەلەی لەگەڵ بکەن یان بیانەوێت کاریگەری لەسەر دەستەڵات دروست بکەن سلوکی سیاسی و بەرنامەی حکومەتە گۆرانکاری تیدا بکرێت بەئاراستەی چاکسازی و شەفافیەت و...هتد.
لەراستیدا ئەم دەستەڵاتە توانای بەردەوامی نیە بەشێوەیەکی تەندروست چونکە گەندەڵی وناشەفافی و نادادی گەیشتۆتەئاستێک کۆی دەستەلاتەکەی گرتۆتەوە، بۆیەدەبێت فۆرمی پێکهاتە ،کارکردن وئەدای لەچوارچێوەی فۆرمێکی نوێدا بگۆردڕێت، بەردەوامی بەم شێوازە گەندەڵی زیاتر و بەردەوامی ناشەفاف بوون و سەروەرنەبوونی یاسای زیاتر وزۆرتری لێدەکەویتەوە. لێکەوتە نێگەتیڤەکانیشیان تەنها خەڵکی ئاسایی باجەکەی دەدات. ئەوان بێ باکن بەرامبەر بە خواست و داواکانی هاووڵاتیان لە دابین کردن بژێوی ژیانی رۆژانەیان لەبەرامبەریشدا خۆیان تەخشان وپەخشان بە داهاتی گشتیەوەدەکەن. دەنگە ناڕازییەکانیش لەپەرلەمان دەبێت جددی تر و موکوڕتر بن لە داکۆکی کردن لەسەر داوا رەواکانی هاوڵآتیان وئەوانیش بەجۆرێکی تر نەبن بەبار بەسەر هاووڵاتیانەوە.