کێ عێراقی لە هەرەس پاراست؟

وتار/ 25/02/2020 544 جار بینراوە

بـــەختیار محمود

کێ عێراقی لە  هەرەس  پاراست؟


بێگومان  دەسەڵات و سیستەمی سیاسی هەر  کۆمەڵگەیەک  لەگەڵ ئەوەی تریان جیاوازە له ڕووی مێژوویی و ئابوری وکۆمەڵایەتی و هوشیاری سیاسییەوەی .،هەر بۆیە
دۆخی سیاسی و ئابوری و کۆمەڵاتی عێرق پێویستی  بە دووبارە  بنیاد نانەوە هەیە ، لەسە ر بنەمایی پەیمانی نوێی سێ لایەنە لە نێوان  کورد و شیعە و سونەی عێراق ، چونکە  دوای حەڤدە ساڵ لە حکومڕانی تازەی عێراق نە  کورد لە حکومی شیعە و سونە  ڕازییە  نە  ئەوانیش  لە کورد  ڕازین ، کەواتە  درێژەدان  بەم حکومڕانییە ، نە گەلی عێراق سودمەند دەبێت نە  ئەم  سێ  لایەنە خۆیان ، ئەزموونی  ڕابردوو پێمان دەڵێت کە  دەبێت  بیر لە چارەسەر و بژاردەی نوێ بکرێتەوە بۆ  بەڕێوەبردنی عێراق ، جا  دابەش بوونی  عێراق بێت  بەسەر سێ هەرێم دا  یا  دابەشکردنی  عێراق بێت بۆ  سێ دەوڵەت یا خود بژەردەیەک  کە عێراق و گەلەکەی لەم  دۆخە  نا جێگیری و فرە  چەشنە  ڕزگار بکات ، بێ  گومان  هیچ کام لەم  هەنگاوانەش  ئاسان  نابێت ، بەڵام  مانەوە و  درێژەدانیش  بەم دۆخە ، بە قازانجی  خودی عێراقییەکان نیە.

لە پاش ساڵی (۲۰۰۳) وە ، خەڵکی عێراق دڵخۆش بوون بەوەی کە  حکومی دیکتاتۆری و بەعسچێتی لە عێراق‌ کۆتایی هاتووە ، لە ئێستا  بەدواوە  سەردەمێکی نوێ دەست پێ دەکات ، کورد پێی وابوو  هەمان ئەو تاڵ و سوێرییەی کە بینیوێتی  شیعەش  چێشتووێتی ، بەهەمان شێوە  شیعەش  هەمان بیرکردنەوەیان  هەبوو  ،  لەسەرەتای  دامەزراندنی حکومەتی کاتییەوە کە  بۆ عێراق دامەزرا  و  تا  نوسینەوەی دەستورو  دواتریش  کورد و  شیعە  گەورەترین  هاوپەیمانی یەکتربوون ، لە زۆر بابەت و مەلەفی جیادا کاری پێکەوەییان دەکرد ، هەم وەفدی  باڵای شیعەکان  لەبەغداوە  زوو زوو  داهاتنە  هەرێم ، هەمیشە  کاروانی  وەفدی کوردی  بەڕێگاوە بوون  بۆ  بەغدا و نەجەف و کەربەلا ، بەڵام  ئەم نزیکبوونەوەیە  ئەوەندەی  نەبرد ، هەمان  مێژووی  عەرەبی سونی  بەرامبەر کورد  دووبار  بوەوە،  مامەڵەی  عەرەب  بە  شیعە و سونە  لە گەڵ کورد  بە  درێژایی دروست بوونی  دەوڵەتی عێراق  وا بووە  کە  لەسەرەتایی  دامەزراندن  و ئاڵوگۆڕی هەر حکومەتێکدا  کە  زانی بێتیان کورد  لە  پێگەیەکی  لەوان  بە هێز تردایە  ئەوا  ملکەچی  بەشێک  لە  خواستەکانی بوون  تا  خۆیان  گرتووە و  ئەوانیش  بە هێزبوون ، دواتر  هەڵوێستێکی تریان  نواندووە ،  بەڵام  ئەوەی کە  مایەی  تێڕامانە  کورد  بۆ  ئەزموونی  لەو  مێژووە  دوور و  درێژە  وەرنەگرت؟  

سەردەمی  بەرهەم سالح بۆ  کورد  قۆناغێکی نوێ بوو  بەو پێیەی کە  بەرهەم ساڵح  ئەزموونێکی دەوڵەتداری باشی  هەبوو ، خۆشی  هاوشێوەی مام جلال خاوەنی  کارێزما و  پێگەی  کەسێتی بوو لەسەر ئاستی  عێراق ، ئەزموونی  ڕابردووی  هەبوو  لە ناو حکومەتی  تازەی  عێراق ، پەیوەندییەکی  فراوانیشی لەگەڵ  لایەنە شیعی و سونەکان و  کەسایەتییە سیاسی و  ئاینییەکانیش  هەبوو ،  ڕێز  لە  پێگە و  قسەکانی  دەگیرا  ، کۆشکی سەلام لە سایەی  پیادە کردنی  دەسەڵاتی هاوسەنگی ئەودا  چ لە نێوان کورد و شیعە و سونە  یا خود  مامەڵەکردنی لە گەڵ وڵاتانی  ناوچەکە و جیهان بەو هاوسەنگییە ، ئێستا ڕۆڵی بەرهەم ساڵح  بۆتە ناوەندێک  بۆ  یەکلاکردنەوەی  چەقی  ئەو ململانییە  سیاسییانەی کە لە عێراق  ڕوودەدەن ، لە لایەکی دیکەوە  لە ناو شەقامی عێراقیش خاوەنی سەنگ و پێگەیەکی کاریگەرە  .

کورد  دەتوانێ   ڕۆڵی ئەم کەسایەتییە  سیاسییە  بقۆزێتەوە  بۆ جێگیر کردن و ڕێکخستنەوەی  هەڵەکانی ڕابردووی ، یەکێک لەو  هەڵانەی  ڕیفراندۆم بوو بەو چەشنە ،  هەموو  گەلی  کورد  خوازیاری  مافی‌ چارەی خۆ  نوسین بوو  بە  ئێستاشەوە  بەڵام  ئەنجامدانی  ڕیفراندۆم  لەو  زەمەنە  سیاسییە  نا جێگیرەدا ، پاشەکشەی  سیاسی و ئابوری  کۆمەڵایەتی و جوگرافی و نەتەوایەتیش بوو  بۆ  کورد ،  چونکە  پێداویستی و ئامادەکارییەکانی   ڕیفراندۆمی  سەرکەوتوو  بەر دەست  نەبوو،  ئەوەی کرا   تەحەدایەکی سیاسی بوو  ، زیاتر  کاردانەوەی  حزبی بوو ، نەک بۆ  بە  دەستهێنانی مافی نەتەوەیەک ، ئەسڵی بابەتەکە  شتێکی دیکەبوو ،  هەر بۆیە  دەکرێ  سود لە  ڕۆڵی  میحوەری بەرهەم سالح  ببینرێت وەک  کەسێک  کە هەڵگری  قەزییەی گەورەی  نەتەوەکەی  خۆیەتی و  ئامانجی  مەزنی نشتیمانی  دادەڕێژێ  لە پێناو  بنیادنانەوە و  سەقامگیری عێراق بەگشتی ، تا  ئێستا  بە ئەندازەیەکی باش سەرکەوتوو بووە  لەوەی  کە عێراق  ببێتە  گۆڕەپانی  ململانییە هەرێمایەتی و نێودەوڵەتییەکان  سەرەڕای  ئاڵۆزی و کێشمەکێشمە سیاسییە جۆراو جۆرەکان ،بەڵام  توانی  ڕابەرایەتی  مەلەفی  دەوڵەتی عێراق  لە  دەستی خۆیدا  بهێڵێتەوە و چارەنوسی  ئەم  دەوڵەتە  بپارێزێ  لە  هەرەس و  داڕمانی یەکجارەکی ، هیچ  سەرکردەیەک  لە دوای  ڕووخانی  ڕژێمی بەعسەوە  نەیتونیوە  بەو  ڕوونییە  لە  پێگەیەکی ئاوا   باڵادا  لە پێناو پارێزگاری لە  وڵاتەکەی ، پەیامی  ڕاستەو خۆ  بدات  بەو  دەوڵەتانەی  کە  دەیانەوێت  سەروەری  عێراق  پێشێل بکەن و دەست  وەربدەنە  دامەزراوە شەرعییەکانەوە  ،  ئەمە  جگە  لەوەی  تەحەدایەکی  گەورە بوو ‌بۆ  بەرهەم ساڵح  خۆیی کە کردی  و  ڕووبەڕوبوونەوەیەکی  مێژوویی بوو  بۆ دەوڵەتی  عێراق  ،سەلماندی کە سەرۆکایەتی کردنی وڵاتێک بە  تەنها  ناوێک نیە  بەڵکو  لە  پاڵیدا  بوێری و  ئازایەتی  پێویستە.


بەختیار محمود

نوێترین نوسینەکانی بـــەختیار محمود