11 ی سێبتەمبەرو لێككەوتەكانی ... موسڵمانان بەرەو كوێ

وتار/ 11/09/2019 660 جار بینراوە

هێدی هه‌ولێری

11 ی سێبتەمبەرو لێككەوتەكانی ... موسڵمانان بەرەو كوێ

هێدی هەولێری
پەیدابوونی هێزو بەرەنگاربوونەوەی بەمەبەستی تێكشاندنی لەدنیای ئەمڕۆدا بووەتە پرسێك وڵاتان و تەنانەت لەسەر ئاستی حزب و تاكی ناو كۆمەڵگاكانیش پشتی پێ دەبەستن بەتایبەتی ئەو كۆمەڵگایانەی زۆرترین ململانێ و دووبەرەكی و ئاژاوەی سیاسیی و سەربازیان لەخۆگرتووە، یان ئەو وڵاتانەی لەمیانی زوڵم و ستەمكاریان لەوڵاتانی ژێردەستەو چەوساوەدا زۆر هەستیارانە مامەڵە دەكەن لەبەرئەوەی نەیارەكانیان لەبۆسەدان لەهەركاتێكدا بیانەوێ گورزی سەربازیی و سیاسی خۆیان دەوەشێنن.

ئێستای سەردەمی تەكنەلۆژیای زانیاریی و خێراگەیاندنی هەواڵ و گۆڕانكاریی و لەوێشەوە سەری گرتووە بۆ كاری هەواڵگریی و سەربازی كە پێكەوە بەستراون لەدنیای ئەمڕۆدا بەتایبەتی دەوڵەتانی بەهێز لەناو وڵاتە تازە پێگەیشتووەكان و حزبە گەورەكان لەناو حزبە بچووكەكان هەوڵی كڕین و پەلكێشكردنی بچووك و ژێردەستەكانی خۆیان دەدەن.

ئەمڕۆ لەگەڵ كۆمەڵێك گۆڕانكاری تازەو دروستكردنی پرسە سیاسی و سەربازییەكان لەوڵاتان بەدەسكەلای زلهێزان لەگەڵ دۆزە ئاینی و فیكری و سیاسیەكاندا تێكهەڵكێش كراون و دروستكراون.

هێرشەكانی 11ی ئەیلولی 2001 (11ی سێپتێمبەر) زۆرێك لە هاوكێشەی نێودەوڵەتی و هەرێمایەتی و سیاسیی گۆڕی بە ئەندازەیەك چاوەڕێی ڕووخانی هزرو بیری یەكتریان دەكرد، بەڵام لەڕووخانی ئەم یەكتر شكاندنەدا بوویە پێكدادانی ئایدۆلۆژیاو گەمەكردن لەسەر پەتی بیردۆزەكان و لەوێوە تاوی پیرۆزیەكانی یەكتر دەدەن.


لەكۆی ئەم هێرش و پەلامارانەدا لەكارو كاردانەوەدا سەرلەبەیانی 11 ی سێپتێمبەری 2001 لەهێرشێكی فڕۆكەكاندا پەلاماری تاوەرە بازرگانیەكانی ئەمریكا درا كە بە عەقڵ و سەرچاوەی ئابووریی ئەو وڵاتە دەناسران. هەرچی بوو كراو ڕوودیدا و  بەشكست بۆ ڕۆژئاوا تاڕادەیەكیوزۆر كۆتایی هات، بەڵام ئەگەڵ ئەوەشدا كۆمەڵێك لێككەوت و دەرەنجانی ئەرێنی و نەرێنی لێكەوتەوە بەتایبەت بۆ سەر جیهانی ئیسلامی زۆر نەرێنی و خراپبوون و بیانووی بۆ وڵاتە زلهێزەكان ڕەخستاند بۆ داگیركردن و بردنی سامانی ئەو وڵاتانە و دروستكردنی لۆبی هەواڵگریی و سیاسیی و ئابووری بۆ ڕووخاندنی كایە گرنگەكانی ناو كۆمەڵگە موسڵمانەكان،
ڕووداوەكانی 11 ی ئەیلولی 2009 و هاوكات بەرەیەكی دژ بە ئیسلام وەك ئاین و موسڵمان وەك شوێنكەوتەی ئەو ئاینە دروست بوو لەم سونگەوە قینی دڵی ڕۆژئاواییەكان زیاتر دەركەوتن و پەرەیان سەندو بەبەرنامە كار لەسەر دژایەتی ڕاستەوخۆو ناڕاستەوخۆی ئیسلام دەكرێت و (بیانوو، تۆمەت دروستكردن و ......هتر) بوویە بەرنامەی كاری ڕۆژئاوا بەسەرۆكایەتی ئەمریكا، بەڵام لەگەڵ ئەم هەموو كاردانەوە نەرێنی و خراپانەی لەمیانی ئەم هێرشانەدا بۆ سەر ئەمریكا ڕوویدا ، لەهەمان كاتیشدا لەڕێی كۆمەڵێك ڕێكخراوی ئیسلامی و خێرخوازی و بانگەوازیدا ئیسلام وەك ئاینێكی نوێ لە ئەوروپا بڵاوبوویەوەو تاكی ئەوروپی دڵی بۆی كردەوە، هەر لەو ساڵەدا شەش هەزار كەس موسڵمان بوو بەهۆی ڕووداوەكانی 11ی سێبتەمبەرەوە، پاشان ئەو كاریكاتێرانەی لەسەر پێغمەبەر محمد پێشەوای مرۆڤایەتی  كرا سەدانی تر موسڵمان بوون و دەزگاو ڕێكخراوەكانی دژە ئیسلام و دۆخە متبووەكەی موسڵمانان چووە قۆناغێكی نوێوە لەم ڕێیەوە توانرا دەیان و سەدان ڕێكخراوی بانگەواز لەوڵاتە ئەوروپیەكان دروست بكرێن بەتایبەتی دوای ئەوای ڕوون بوویەوە، كە ئیسلام دوورە لەم جۆرە كارانەو پانتاییەكی فراوانی ڕەوتی كۆمەنیست و ئیلحادیش ڕووبەڕووی فەشەلی سیاسیی و ئابڕووچوون بوونەوە لەگەڵ ئەم كۆمەڵە ڕێكخراوو دەزگا سیخوڕییانەی ئەمریكا كاتێك كاریان لەسەر ناشیرینكردنی ئیسلام و موسڵمانان دەكرد و  دەیانەویست كپی بكەن، بەڵام سەرەنجام لەو شوێن و وڵاتانەی هەوڵی كپكردنی دەدرا لەوێ ئیسلام چەكەرەی كردو سەری دەرهێنا، ئەگەر سەیری ئامارەكان بكەین تەنانەت ئەو سوپایەی ئەمریكا بەسەرۆكایەتی ئەوكاتەی ئەمریكا جۆرج دەبیلۆ بۆش دروستی كردبوو بۆ دژایەتی و داگیركردنی وڵاتانی ئیسلامی، هەر لەوێوە دەیان و سەدان ژەنەڕاڵ و سەربازی ئەمریكی و بەریتانی موسڵمانبوونی خۆیان ڕاگەیاند لەگەڵ سەدان نوسەرو ڕۆژنامەنوس و دبلۆماتكارو سیاسەتوان و كۆنگرێسمان و بالیۆزی وڵاتان كەوتە خوێندنەوەی قورئانی پیرۆزو سوننەت و لەوێوە دەرچەیەك بۆ بەرفراوانبوونی ئیسلام ڕووی لەدڵی ئەوروپادا كردەوە.                                   

ئێستا لەگەڵ ئەو هەڵكشان و داكشانەی دۆخی موسڵمانان هەم لەناوخۆیان و هەم لەڕووی دەرەوەدا خولقاند ئێستا ئەوروپا خۆی بەجوانی دەیەوێ قسە لەسەر ئیسلام بكات لەگەڵ ئەو تەوژمە فكریەی لەوێوە بۆ دژایەتی ئیسلام سەری هەڵدا، چونكە ڕووداوه‌كانی جیهان زۆر بەخێرایی گوزەریان كردو تێپه‌ڕین، وە نەبێت له‌چه‌ند گۆشه‌ نیگایه‌وه‌ ڕوانین و هزری نوێی دەربخات، بەڵكو پانتاییه‌كی فراوانی به‌سه‌ر كۆی وڵاتانی كاریگه‌رو ته‌نانه‌ت جیهانی ئیسلامیشدا هێناوه‌.


ڕووداوه‌ گه‌رم و كاریگه‌ره‌كانی ناوچه‌كه‌ دوای ساڵانی2000 جیهانی به‌ره‌و دووبه‌ره‌دا برد هه‌م له‌ڕووی ئه‌رێنی و هه‌م نه‌رێنی له‌گه‌ڵ ئه‌وه‌شدا ڕووە ئەرێنیەكە زاڵ بوو بەسەر هەموویاندا و ئەو سەنتەرە لێكۆڵینەوانەی ستراتیژی كاتێك ڕاپۆرت و لێكۆڵینەوەیان لەسەر ئەو ڕووداوانە دەكرد، دەیانزانی هەرچەند دژایەتی ئەو دینە (ئیسلام) بكرێت، هێندەی تر بەهێز دەكات و ناتوانرێت لێشاوی ئیسلامخوازی بەری لێ بگیرێت، بەڵام ناوە ناوەش هێز گەلێك و ڕەوت گەلێك دروست دەكرێت بۆ لاوازكردن و لەكەداركردنی شكۆی موسڵمانان لەبواری سیاسیی و ئابووریی  و بەسیستەمی گڵۆبالیزەیشن و هەموو ئەوانەی خەریكی ئەو هێڵە بوون نەیانتوانی شكۆی ئیسلام بشكێنن هەرچەندە هەوڵی زۆر درا.


جیهان بەگشتی و ئەوروپا بەتایبەتی ترسێكی زۆری لێ نیشتووە بەهۆی موسڵمانبوونی هاوڵاتیانی ئەو ناوچانە وەك باسمان كرد كاتێك ئیسلام خزیە ناو سوپاو دەزگا هەستیارە ئەمنیەكانی وڵات و تەنانەت گەیشتووەتە قەشەو كارەكتەرە جۆراوجۆرەكانی تری سینەمایی و سیاسیی و كۆمەڵناس و دبلۆماتكاران و چەندین چین و توێژی تری ناو كۆمەڵگە ئەوروپاییەكان، كە جاران ئیسلامیان بەشێوازی جۆراوجۆر تۆمەتبار دەكرد، بەڵام دوای چەند مانگێك نوسەرێكی گەورەی ئەوروپی بەناوی مراف دۆفمان سەفیر لەولاتی مەغریب لەپەرتووكەكەیدا بەناوی الاسلام هو البدیل هێمای بۆ ئەوە كردووە كە بەڵێ ئەمڕۆ ئیسلام بەدیلە بۆ ئەو دیموكراسیەتەی ئەوروپا بانگەشەی بۆ دەكات.                                                                  

ئێستا ئەوروپا ڕووبەڕووی كۆمەڵێك كێشە دەبێتەوە بەبۆچوونی خۆی ئەویش نزیكی 30 ملیۆن موسڵمان لەبەشێكی زۆری ئەوروپا دەژیت و ئەوروپیەكانیش مامەڵەیەكی تەندروستی لەگەڵ دەكەن لەكاتێكدا دام و دەزگا ئەمنیەكان ئەو كێشانە بۆ هاوڵاتیانی خۆیان دروست دەكەن و دڵەڕاوكێ لەناو تاكی ئەوروپی دێننە ئاراوە.

دوای 18 ساڵ لەڕووداوەكانی 11ی سێپتێمبەر2001 كۆمەڵێك لێككەوتی خراپی بەدوای خۆیدا هێنا بەتایبەتی دروستكردنی گروپ گەلێك بەناوی ئیسلام و هەوڵی شێواندنی ڕووی ڕاستەقینەی ئیسلام و كاریكاتێر دروستكردن دژ بە پیرۆزیەكانی ئیسلام و موسڵمانان پێویستیشە بڵێین هەموو ئەمانە بوارێكی گونجاوی ڕەخستاند بۆ كۆمەڵێك گروپ و دەزگای ڕاهێنراوی سیخوڕی و حزبی كلكایەتی ناوخۆیی و هەرێمی زۆرێك لەوڵاتان بۆ دەستگرتنی هێزە داگیركەرەكان بۆ ناوخۆی وڵاتان هەر لەم ڕووەشەوە كۆمەڵێك بەرهەڵستكارو ئۆپۆزسیۆنی چەكداری وەك پەرچەكردان دروست بوون، كە نەیانتوانی ڕێ لەو لێشاوە داگیركارییە سەربازیی و هزریی و ئابووریەی وڵاتانی ئیسلامی بكەن بەتایبەتی ئەوروپا بەسەركردایەتی ئەمریكا بەدوای ڕەگی ئاریووری وڵاتە بێهێزەكاندا دەگەڕا و بیانووەكانیشی هیچ نەبوون و ڕاست دەرنەچوون وەك پەلاماردانی عێراق و ئەفغانستان و كۆمەڵێك وڵاتی هەرێمی و ناوچەیی، لەگەڵ ئەمەشدا ئیسلام وەك پشكۆیەك بەڕووی جیهاندا دەگەشێتەوەو بیانووەكانی پوچەڵكردنەوەو تەحەدای هەموو بیروبیردۆزە دروستكراوەكانی كۆنگرێس و مەدرەسە فیكریەكانی چوار گۆشەی دنیای كرد.

ئێستا ئیسلام جارێكی تر كەوتووەتە بەر هەڕەشەی نەیارانی و دەیانەوێ ئەو پشكۆ گەشە بكوژێننەوە بەڵام پاڵنەرو هۆكارەكانی دژایەتی ئیسلام جێی بایەخی كەسانی پسپۆڕو ئەكادیمی و ڕۆشنبیری هەندێ لەدانیشتوانی وڵاتە زلهێزەكانی دنیا نین و هەڵگرانی هەرچەند بەرەو نائاسوودەیی بڕۆن و لەمپەر لەبەردەمیاندا دروست بكرێت ناتوانن باوەڕ بەكەسێك بهێنن بۆ ساردبوونەوە و پاشگەشبوونەوەی هەڵگرانی ئیسلام مەگەر ئەو كەسە ئیمانی لاواز بێت و بە ماڵی دنیا هەڵخلیسا بێت ئیتر ئەوەش ڕوویداوە و خوای باڵادەست جێگیرو خۆڕاگرمان بكات لەسەر دینەكەی خۆی یارب.....ئامین.

نوێترین نوسینەکانی هێدی هه‌ولێری