چۆن ماست و شیرمەنیەكان غەشیان تێدا دەكرێت
وتار/
17/07/2019
2600 جار بینراوە
جعفر فاضل
( شـــیر وماســت و ...) چۆنیه‌تی ساخته و فێڵ تێدا كران و چاودێری كردنیان
ماست و شیر یه‌كێكه له پێك هاته خۆراكه ئالۆزه‌كان كه‌له‌شی مرۆڤ پێویستی پێیه پێكدێت له پرۆتینی(كازین ــ لاكتۆالبیومین ــ لاكتوجلوبیولین) شه‌كر(لاكتۆز) ڤیتامینه‌كان و خوێكان و كانزاكان وه‌هه‌ندێك پێكهاتی خۆراكی ته‌نیا له( شیر= ماست و تر)هه‌یه(لاكتۆز ـ كازین ـ رۆنی ماست) ... بۆیه گرینگی پێدان بۆ ته‌ندروست مرۆڤ كارێكی گرینگه و پێویسته مرۆڤ به دروستی به‌كاری بهێنێت چونكه به‌كۆمه‌ڵه رێگاێك خراپ (فاسد) ده‌بێت، ماست له‌شیره؛ كه‌له ماستی سروشتی و ماستی ناسروشتی پێكدێت ،ماستی سروشتی ئیعتیادی ماستێكی ئیعتیادی پوخته‌یه له‌خودی خۆیدا، ماستی سروشتی نا ئیعتیادی ماست شیر ژاك و (فرۆ) ـ لبن السرسوب ـ یان هی كۆتا مانگی شیره یان ماستی نه‌خۆشداری ئاژه‌لی (به‌كتری یان فسیولۆجی) به‌لاَم ماستی ناسروشتی ماستی به كه‌موكوری عه‌یبدار هfault _ـ یان ماستی فێڵ تێداكراوه وه هه‌روه‌ها شیریش به‌هه‌مان شت ( اللبن مغشوش) هه‌یه ،بۆیه ده‌زگاپه‌یوه‌ندداره‌كان چاودێرێكی وورد و به‌رده‌وام بن بۆسه‌لامه‌تی و ته‌ندروستی هاولاتی كه سه‌نته‌ره...
ـ شیر زوو تێك ده‌چێت بۆ به‌كارهیبَنان وه‌كو خۆی پێویسته به‌سته‌ره بكرێ به‌كتریا زیان به‌خشه‌كان ده‌كوژێت و مادده سوود به‌خشه‌كانیش له‌ناو ناچن ..
ـ ماست گه‌نینێكه له‌شیر رووده‌دات به‌هۆی خانه‌كانی به‌كتریاوه سوود به‌خشه‌وه گه‌نینی شه‌كری ماست به‌نه‌بوونی ئوكسجین و شیبوونه‌وه كه ده‌بێته ترشی پایرۆفیك دوای وترشی ماست .
شیر و ماست و تر.. پێكهاتیان زوو تێكده‌چن و مرۆڤیش ساخته‌ی تێداده‌كات بۆیه سه‌لامه‌تی خۆراك و ته‌ندروستی بۆمرۆڤ گرینگه كه بایه‌خی پێبدات
ماست و شیریش ئاسای بۆ خواردن ده‌ست بدات ده‌بێت ئه‌م مه‌رجانه‌ی تێدابێت:ـ
1-نابێت فێلی تێداكرابێت به( ده‌رهێنانی رۆن تێیدا یان ئاو زیادكردن تێیدا ) ده‌بێت به پێی پێوه‌ره‌كان بێت ..
2-هیچ ماده‌ێكی حافیزه‌ی :المواد الحافڤه – Preservative تێنه‌كرابێت له ترشی بۆریك ، ماده‌ی تری وه‌كو ئه‌كسیده‌كانی سه‌روی هایدرۆجین،فۆرمالین،كاربۆناتی سۆدیۆم ، بۆ مه‌به‌ستی پاراستن بێت یان هاوكێش كردنی ترشیه‌تی بێت ph ،وه‌كوتفته‌كان بۆ ماست..
3-پاكبێت له هه‌موو شتێكی بینراو ( نیشتوو ، مووی ئاژه‌لی،هه‌موو شتێ جگه له ماست)
4- تام و بۆن و ره‌نگی هیچ گۆرانكاری به‌سه‌ر نه‌هاتبێت
5 نابێت ماست و شیر میكرۆب دار بێت به تایبه‌تی میكرۆب و كه‌رووه زیان به‌خشه‌كان
6-نابێ هیچ ئه‌نتیبایۆتیك له ماسته‌كه كرابێت بۆ پاراستنی امسلین ،ستربتۆمایسن ...تر
7-نابێت ماستی شیری خوێندار* یان هه‌ڵگه‌راو یان شیری وه‌شاودار بێت...هتد
8- جیری و خه‌ستی ماست شێوه‌ی تایبه‌تی خۆیه‌تی (تۆپه‌ڵ بوو و به‌خیز بوون نه‌بێ)
9-نابێ هیچ نیشتوو له نیشاسته یان سپێنه‌ی هێلكه یان زه‌ردینه‌یا سمغ (جه‌وی)تێكرابێت له شیرو ماست
10-ماده‌ی تفت به‌كارنه‌هاتبێت بۆ شاردنه‌وه‌ی ترشی ماست وه‌كو بیكاربۆنات
11- له‌ماده‌ی حافیزه به‌دوور بێت ،چونكه له موسه‌رته‌نه‌كانیان شیرپه‌نجه
تێكچوونی شیر و ماست و خراپ بوونی : فساد اللبن : Decomposition of milk
ماست له‌به‌بوونی شه‌كری لاكتۆز و پرۆتین كه‌سه‌رچاوه‌ی لازوته‌وه‌بوونی ڤیتامینه‌كان و خوی َو كانزاكان ژینگه‌ی باشه‌بۆ به‌كتریاكان چ وه‌كو ماست و شیر كه‌هه‌ڵده‌ستێت به گۆرانكاری شیر به بارێكدا،زینده‌وه‌ركان كاریگه‌ریان له‌سه‌ر ماست و پێكهاتی ماست و شیر هه‌یه( به‌كتریا ، هه‌وێن گه‌نینه‌كان، كه‌روو) ) -البكتریا. Bacteria الخمائر. The yeast الفگریات.(The fungi.
هه‌رچه‌نده له‌دروستكردنی (ماست و كه‌ره‌و په‌نیر) ده‌ورێكی گرینگان هه‌یه به‌لام به‌كتریا له‌هه‌مان كاتدا به‌كتریای زیان به‌خش ده‌بێته گۆرینی ره‌نگ و تام و بۆنی ماست وه ترشان و غازكردن و كۆمه‌ڵێك گۆرانكاری نادروستی تر كه به‌های خۆراك له‌ده‌ست ده‌دات و ده‌بێته خۆراكه خراپ بووه‌كان تامی ماستی سروشتی به‌هۆی بوونی لاكتۆز و خوێ له‌ماستیش كاری ده‌بێت بۆیه له‌سه‌ره‌تای وه‌رزی شیرو ماست هه‌م شیرنی و تامی له‌كۆتاوه‌رزی شیر هه‌مان و تام نیه بۆیه بۆ خوێ هه‌روایه وه ماستی سروشتی رێژه‌ێكی كه‌می گازی تواوه‌و ئه‌سیتۆن وترشی بیورتیك و ئه‌سیتالهیدو ئاوێته ئه‌ندامی هه‌یه..
• تامی نه‌خواستراو له ماست شیر
* یه‌كه‌م : تامی تێكه‌لاو بوو بۆ هۆی خواردنه‌وه:
-تامی ماست شیر لكێنراو مژراوه‌وه‌یه كه به‌هۆی خواردنی ئاژه‌ڵ كه گه‌لای سیرو پیاز بخوات تامی ماستی كافوری تامی جیای هه‌یه..
-هه‌بوونی بۆنی ئاژه‌لی و بێزاركه‌ر له‌ماست به‌هۆی خواردنی گه‌نیوووی و كه‌رو دار یان خراپ بووه له‌ئالیك ، یان به‌هۆی نه‌خۆشیه‌وه‌یه‌وه فسیولوجیه‌وه‌ویه الفسیولوجیه :الكتوزس
* دووه‌م گۆرانی ماست به‌هۆی مایكرۆبایۆلوجیه‌وه:
-تامی به‌ره‌و تاڵی له‌شیر و له‌ماست به‌هۆی به‌كتریاێكه‌وه كه برۆتین و رۆنی شی ده‌كاته‌و :STREPTOCOCCOUS..هی تر
-تامی زنخی ئه‌مه‌ش به‌هۆی (ئه‌نزیمی لیبزوه) ده‌بێت كه كارده‌كاته سه‌ر ترشه‌چه‌وریه‌كان و به‌هه‌وداچوونی ( بایوتریك وكابرویك و كابریلك) كه‌مه‌ش گرفتێكه بۆ ماست له‌كه‌شێكی پله‌ی گه‌رمی نزمی رووده‌دات به‌هۆی به‌كتریای ACHROMOBACTER LIPOLYTICUM , GEOTRICUM CANDIDUMوه كه‌روه‌كانی جۆری ACHROMOBACTER LIPOLYTICUM , GEOTRICUM CANDIDUM
-تامی ماستی و سوتاو یا كرملی :-به هۆی به‌كتریای S.LACTIS VAR MALTIGENES كه‌به جوانی هه‌ڵنه‌گیرابێت له‌شوێنی سارد
-بۆن و تامی ماستی له په‌تاته‌چوو به‌هۆی یه‌كگرتنی ئامۆنیاو ترشه چه‌وریه‌كانه‌وه ده‌بێت به‌كاری گه‌ری به‌كتریای P.GRAVEOLENS , P.MUCIDOLENS
چۆن ماست و شیرمه‌نیه‌كان غه‌شیان تێدا ده‌كرێت: -
* گۆرانی ره‌نگی شیر وه شین باوی (زرق) نیشانه‌ی وایه ئاوی تێكراوه
*ماستی ره‌نگ مه‌یلی سوور یان شیر نیشانه‌یه كه ئاژه‌له‌كه خوێن له گواندێن و شیر هه‌بووه به‌لام سه‌رتوێكه‌ی نا چونكه سه‌رتوێ زه‌رد باوه و سروشتیه لێك جیاكردنه‌و گرنگه
*شیر به‌ده‌فری و ناوپۆش نانوسێت به‌لام غه‌شدار پێچه‌وانه‌وه‌یه ئه‌گه‌ر بۆی زیاد كرابێت وه ماست قاپی ده‌فره‌كه وه‌رده‌گرێت و خه‌ستی و لینجی خۆی هه‌یه
*هه‌ركاتێ تامی ئاردت لێیكرد نیشانه‌ی ئه‌وه‌یه كه نیشاسته یان هاراوه‌ی تری سپی هاوشێوه‌ی ئه‌و تێیكراوه ماست بێ یان شیر
*بۆنی ترشی زۆر و بۆنی بێزاركه‌ر نیشانه‌یه بۆئه‌وه‌ی كه ماسته‌كه ترشاوه و به‌های خۆراكی له‌ده‌ست داوه
*بۆنی گه‌نین و په‌تاته و زنخ نیشانه‌یه كه به‌كتریاو كه‌روو زیان به‌خش له ماستدا هه‌یه
*ره‌نگی سه‌وز باو یان ره‌ش نیشانه‌ی كۆنی ماست و خراپ بوونیه‌تی
*بلق كردن و غاز كردنی كون بونی ماست له سه‌رتوێو ناوه‌وه‌ی سه‌ره‌تایه بۆ خراپ بوون یان شوێنی دانانی گه‌رم و گونجاونیه
*ماستی زۆر سپی نیشانه‌یه یا رۆنی لێ جیاكراوه‌ته‌وه یان ماسته له شیری ووشككراو دروستكراوه..
*ماستی تام سووتاو ( ده‌گمه‌ن یان كه‌مێكیان) كه‌میك شیری سوتاو یان ده‌زوێكی سووره‌كراو له‌شیر سارد كراوه‌ته‌وه به‌لام بۆ دلنیای ئامیری لاكتۆمیته‌ر ده‌ی سه‌لمینێ یان دلنیای شیكاری كیمیای ده‌سه‌لمێنێ .
*نیشاسته بۆ زیادكردن یان سمغ جه‌وی و شه‌ب و هاراوی تر ره‌نگ و خه‌ستی ده‌گۆرێ
ماست و شیرو به‌كتریای سوود به‌خش و به‌ها خۆراكیه‌كه‌ی پله‌ی ترشیه‌تی:
وه‌كو ئاماژه‌مان پێدا به‌هۆی بوونی شه‌كری لاكتۆز و خوێكان و ڤیتامینه‌كان سوودو كه‌لكی زۆری بۆ مرۆڤ هه‌یه ، وه له‌كرداری گۆرانی شیر بۆ ماست و په‌نیر به‌تایبه‌تی دروست بوونی بیرۆتیك و ترشی لاكتیك و نیوكوتینكك سوودی بۆ سیسته‌می به‌رگری باشه به‌هۆی به‌كتریا سوود به‌خشه‌وه ده‌بێت ،شیر پله‌ی ترشیه‌تی له‌نێوان( 6.5ـــ6.7 ) به‌لام به‌كتریای لاكتۆباسیلس* كار ده‌كاته‌سه‌ری به‌تێپه‌ر بوونی كات ، بۆیه به‌زووی به‌سته‌ره بكرێ 20ده‌قه بۆ ئه‌وه‌ی له تێكچوون بپارێزرێ ، به‌كتریاكان له‌ناو ده‌چن ، بۆ دروستكردنی ماست و په‌نیریش به‌سته‌ره و دوای به‌كارهێنانی هه‌وێن له‌ده‌فری خاوێن و شوێنی خاوێن و پله‌ی گه‌رمی گونجاو گواسته‌وه‌و هه‌لگیرانی به ته‌ندروستی، ماست و شیر و شیره‌مه‌نیه‌كان له‌و به‌ها خۆراكیانه‌ن زوو تێك ده‌چن بۆیه (چاودێری ووردی...) ده‌وێت ، هه‌رچه‌نده ماستی (خۆماڵی) له‌شوێنی گونجاوساردكه‌روه دابێت له‌مالدا، واباشه به‌كارهێنانی زیاتر نه‌بێ له هه‌فته‌ێك نه‌مێنێه‌وه(1ــ6) رۆژ به‌لام هی كارگه به‌رواری له‌سه‌ره،خواردنه زوو گۆراوه‌كانه‌فسد Perishable Food Sem
چۆنیه‌تی چاودێری كردنی شیره‌مه‌نیه‌كان ( شیر، ماست، به‌نیر ، كه‌ره، لۆر، دۆ.. ) له‌خراپ بوون و ساخته‌كردن تێاندا:ـ
*پاوك و خاوێنی به‌رهه‌می شیرو شیرمه‌نیه‌كان و چاودێری كردنیان
* اختیبارو تاقی كردنه‌وه‌ی هه‌ستیه‌كیه‌كان SANSONY EVALANATION
* اختیبارو تاقی كردنه‌وه‌ی كیمیای CHEMICAL EVALANATION
* اختیبارو تاقی كردنه‌وه‌ی به‌كتریۆلۆجی BACTRILOGICAI EVALANATION
ــ له‌پێشه‌وه كه‌مێك ئاماژه‌مان به پشكنین و به‌هه‌سته‌وه‌ركان كردوه بۆزانینی ساخته‌كردن له شیره‌مه‌نیه‌كاندا ( شیر كه به‌زۆری ئاوی تێده‌كرێ یان سه‌رتوێی لێ لاده‌برێ یان ـ نزع ـ فرزـ له‌گه‌ل ده‌كرێ بۆ ماست و دۆ ...و هه‌روه‌ها)
ـــ بۆزانین و دلنیای زیاتر پێویسته ئامیری (لاكتۆمیتر) بۆ زانین و پێوانی رێژه‌ی چه‌وری و چڕی و پێكهاتی له‌پله‌ی 60 فه‌هری نیهایه‌تی بپێورێت و وه ئامیرتری دلنیای تر له قیاس و پێكهات....
جهاز لاكتۆمیتر
ــ پشكنینی ماست و شیربۆ زانینی ئایا نیشاسته نشویات و هاراووجه‌وی تێكراوه پێنج سی سی له‌شیره‌مه‌نیه‌كه ئایۆدین پۆتاسیوم به‌سه‌ر داده‌كرێ ئه‌گه‌ر ره‌نگی گۆرا بۆ بنفسه‌جی‌و ره‌شباو ئه‌وه ساخته‌یه.
ساخته‌لیكراو كوردستان
سروشتی و سه‌لامه‌ت كوردستان
ــ پشكنینی ماست بۆ زانینی ئاخۆ فۆرمالدیهایتی تێكراوه كه زۆر زیان به خشه پێنج سی سی له‌ماست و شیرترشی كبریتیك و ترشی سه‌نه‌وبه‌ر به‌سه‌رداده‌كرێت ئه‌ویش ئه‌گه‌ر ره‌نگی گۆرا بۆ بنفسه‌جی ئه‌وه ساخته‌یه..
ــ دانانی ماست و په‌نیر به‌بێ سه‌ر پۆش بۆماوه‌ی چه‌ند سه‌عاتی ئه‌گه‌ری ژه‌هراوی بوون و فاسید بوون له100% ده‌كات .
ـ پشكنینی بۆ تێكرانی سۆداكاوی یان بیكاربۆنات ئه‌وه ئیسایل95% له‌گه‌ل ترشی روزیلیك تێده‌كری ره‌نگی بۆ گولی گۆرا ساخته‌یه
ــ كرین و فرۆشتنی له‌ناو سارد كه‌ره‌وه و له‌پله‌ی گه‌رم(3-5) * بۆ ماست كه‌میك زیاترنه‌بێت خراپ ده‌بێت
ــ به‌كارهێنان و هه‌وێنكردنی ماست به‌گه‌رمی له‌ستڵی نایلون ره‌نگاو ره‌نگ كه ستلی خاشاكن دروستكراوه‌ن كه‌پۆریمه‌لی كانی مسه‌رته‌نن خراپترین جۆری تێكه‌ل كراوی هه‌یه باوترین و دیاره‌یه لێره
ـ دۆ دوای له‌ده‌ستدانی به‌های خۆراكی food spoilageو ترشانی زیاندار له ده‌فری زیان به‌خش به‌بێ سارد كه‌ره عه‌رز كراوه ئه‌مه‌ش هۆكارێك تری نه‌خۆشیه‌كانه ...
ـ هێنان و بردنی ماست و شیر كه‌ره و دۆ به‌بێ مه‌رجی ته‌ندروستی و دروستكردنیان له‌مالاَن به‌بێ مه‌رجی ته‌ندروستی و كاره‌ساتێكی تره
مه‌رجی ته‌ندروستی له‌دانان وشوین ..ساردی نیه بۆیه زوو خراپ ده‌بێت.
ئاماده‌كردنی : جعفر فازیل امین
كارمه‌ندی ته‌ندروستی :ـ نه‌خۆشخانه‌ی منالان ومنالبوون رانیه ـ
رێكخه‌ری رێكخراوی شنه‌ی ته‌ندروستی n.g.o shna organizatio
به‌مه‌به‌ستی سه‌لامه‌تی و ته‌ندروستی هاولاتیانی كوردستان له خۆراكی خراپ و بوو غه‌ش و فێل تێدا كرانی و بۆ نمونه( ماست و شیر و په‌نیر و ...هتد) وه( ماده و كه‌لو په‌لی پلاستیكی) كه ده‌بنه هۆی كۆمه‌لێك نه‌خۆشی بۆ سه‌ر هاولاتی و گرفتار بوونیان و به‌كار هێنانی پاره‌ێكی زۆر بۆچاره‌سه‌ر وتێكدانی ته‌ندروستی هاولاتیان و به‌فیرۆدانی داهات هه‌ندێك كه‌س به‌زانای یان نه‌زانی ئه‌نجامی ده‌ده‌ن ئه‌مه‌ش هه‌ره‌شه‌یه له‌سه‌ر (ئه‌منی قه‌ومی و ئاسایشی خۆراك)هیچی كه‌متر نیه له‌سه‌ر مادده‌ی هۆشبه‌ر و كاری تیرۆرستی و تێكدانی كۆمه‌لگا ...
سه‌رچاوه‌كان :
المصدر: عبد العڤیم خلف الله یحیی ماجستیر الإنتاج الحیوانی [email protected]
طرق كشف غش اللبن منزلیا... طرق غش... - VETmasrawy"طب ... - ...
https://ar-ar.facebook.com/...غش-اللبن...غش-اللبن1...بنزع.../221...
٢٠١١ کانونی یەکەم ١٤ - گرق كشف غش اللبن منزلیا... گرق غش اللبن.
غش اللبن - ویكیبیدیا، الموسوعه الحره
https://ar.wikipedia.org/wiki/غش_اللب
له‌گه‌ل رێزدا
نوێترین نوسینەکانی جعفر فاضل
-
جعفر فاضل
12/10/2020
-
جعفر فاضل
21/09/2020
-
جعفر فاضل
13/09/2020
-
جعفر فاضل
26/03/2020
-
جعفر فاضل
03/10/2019
-
جعفر فاضل
17/07/2019