یاسا ڕێكخەرەكانی هەڵبژاردنەكانی كوردستان

وتار/ 22/04/2018 1389 جار بینراوە

دانا دارا

یاسا ڕێكخەرەكانی هەڵبژاردنەكانی كوردستان
دانا دارا حسین
ڕاوێژكاری پەرلەمانی كوردستان
بەشداری سیاسی هاوڵاتیان لە پڕۆسەی سیاسی و دیاریكردنی نوێنەرەكانیان بە شێوەی سیستمی نوێنەرایەتی , و وەستاندنی ئیرادەی خۆیان لەسەر قەوارەیەك یان كاندیدێك دەوترێت هەڵبژاردن .
هەندێك بەشداری لە هەڵبژاردنەكاندا بە ئەرك دەزانن , لەبەرامبەردا هەندێكی دیكە بە مافێكی سیاسی دەناسێنن و وەك یەكێك لە مافەكان دەیبینن .
هەڵبژاردن وەك مافێكی سیاسی لە زۆربەی وڵاتانی جیهاندا پەیڕەو دەكرێت و بە یاسا ڕێك خراوە , وە كراوەتە سەرچاوەی شەرعیەتی گەیشتن بە دەسەڵات و مانەوەشی ,هەروەها مومارەسەی ئەم مافە یەكێكە لە پایەكانی دیموكراسی و ناسینەوەی دەوڵەتی مۆدێرن .

لە هەرێمی كوردستاندا ئەو دامەزراوانەی كە هەڵبژاردنیان بۆ دەكرێت و بە یاسای تایبەت بەخۆیان ڕێك خراون بریتین لە :
پەرلەمانی كوردستان    بەیاسای ژمارە 1ی ساڵی 1992ی هەمواركراو .
سەرۆكایەتی هەرێم      بەیاسای ژمارە 1ی ساڵی 2005ی هەمواركراو .
ئەنجومەنی پارێزگاكان   بەیاسای ژمارە 4ی ساڵی 2009ی هەموار كراو
ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق   بەیاسای ژمارە 45 ی ساڵی 2013
كۆمسیۆنی هەڵبژاردنی كوردستان   بەیاسای ژمارە 4ی ساڵی 2014
كۆمسیۆنی هەڵبژاردنی عێراق        بەیاسای ژمارە 11ی ساڵی 2007
دەتوانین بڵێین كە ئەو كەس و ئەنجومەنە هەڵبژێردراوانە سەرجەمیان پەیڕەویان لە كۆمەڵێك پڕەنسیپی هەڵبژاردن و هونەرەكانی كردوە , كە زۆربەیان ئیلهامیان لە یاسای ژمارە 1 ەوە وەرگرتوە , كە تاكە یاسایە لە پەڕلەمانی كوردستان دەرنەچوە .
لە خوارەوە شیكارێكی خێرای هەریەك لەو یاسایانە دەكەین :
یاسای ژمارە 1ی ساڵی 1992ی هەموار كراو :
ئەم یاسایە لەلایەن سەركردایەتی بەرەی كوردستانیەوە لەبەرواری 8/4/1992 دەرچوێنرا , وە هەربە پێی ئەم یاسایە یەكەم هەڵبژاردنی گشتی بۆ پەرلەمانی كوردستان ئەنجامدرا لە بەرواری 19/5/1992 .
وەبە پێی هەمواری چوارەمی یاساكە بە یاسای ژمارە 4 ی ساڵی 2009 ناوی ئەنجومەنی نیشتمانی گۆڕدرا بە پەڕلەمانی كوردستان .
كۆی یاساكە پێك دێت لە 65 ماددە و هۆكاری دەرچون .
یاساكە 7 جار هەموار كراوەتەوە , لە كاتێكدا ئێمە لە هەرێم بۆ هەردوو ( هەڵبژاردنەكان و خودی پەرلەمانیش ) یەك یاسامان هەیە .
یاساكە هەڵبژاردنی بۆ پەرلەمانی كوردستان بە ( دەنگدانی نهێنی , ڕاستەوخۆ , لیستی نیمچە كراوە ) بۆ پڕ كردنەوەی ئەنجومەنە 111 كەسیەكە پەیڕەو كردوە , كە 3 یان دەستەی سەرۆكایەتین و 11 یان كۆتای كەمایەتیە ئاینی و نەتەوەییەكانن , و ڕێژەی 30% ی كۆتا بۆ ڕەگەزی ئافرەتان دانراوە .
پێویستە ئەندامی پەرلەمان وەك لە ماددەكانی چوارەم و پێنجەم دا هاتوە پابەند بێت بە :
نابێت لە یەك كاتدا دوو ئیش كۆبكاتەوە .
لە ڕۆژی سوێند خواردنیەوە بە وازهێنەر لە پیشەی فەرمانبەریەكەی دادەنرێت .
هەموو ئەندامانی پەرلەمان دەبێت خۆیان تەرخان بكەن بۆ كارەكانی پەرلەمان .
یاساك لە ماددەی شەشەم تا هەشتەم باس لە ڕێكخستنی یاسایی پڕۆسەی هەڵبژاردن دەكات بۆ پەڕلەمانی كوردستان بە بێ‌ باس كردن لە ئەركی دامەزراوەكە وەك هاتوە :
كۆمسیۆنی سەربەخۆی هەڵبژاردنەكان سەرپەرشتی و بەڕێوەبردنی كارەكانی هەڵبژاردن لە هەرێم دا دەكات .
دەستەیەكی دادوەری ناتەرخان پێك دێت بۆ تەماشا كردن و بڕیاردان لەو تانانەی كە لە هەڵبژاردنەكان دەدرێت .
بازنەكانی دەنگدان وەك لە ماددە نۆیەمی یاساكەدا هاتوە سەرجەم هەرێمی كوردستان بە یەك بازنەی دەنگدان دانراوە , كە دابەش دەبن بەسەر چەند ناوەندێك دا .
وادەی دەنگدان بە بڕیاری سەرۆكی هەرێم 15 ڕۆژی میانەی كۆتایی خولی پەرلەمان مەرسوم دەردەكات (ماددەی 12 ) .
دەنگدان لە هەموو كوردستاندا لە یەك ڕۆژدا دەكرێت (مادە 13 )
تۆمارێك لە هەرێم دا بۆ دەنگدەران دروست دەكرێت و پێویستە بە شێوەی ئەبجەدی ڕێك خرابێت و زانیاریەكانی ( ناو , پیشە , ناونیشان , بەرواری لە دایك بون ) لەخۆ بگرێت (ماددەی 15) .
مەجەكانی دەنگدەر لە یاساكەدا بریتیە لە :
هاوڵاتی كوردستان بێت (نێر یاخود مێ‌ )
18 ساڵی تەمەنی تەواو كردبێت . (ماددەكانی 19 و 20 )

مەرجەكانی پاڵێوراو بۆ دامەزراوەكە بەپێی ماددەی 21 بریتیە لە :
هاوڵاتی كوردستان و نیشتەجێی هەرێم بێت .
تەمەنی 25 ساڵ بێت و شیاوێتی هەبێت .
خوێندن و نوسین بزانێت .
بەتاوانی ئابڕوبەرانە حوكم نەدرابێت .
حوكم نەدرابێت بە سجن لەسەر كوشتنی بە ئەنقەست .
بەشداری تاوانەكانی ڕژێمی سەركوتكاری بەعسی نەكردبێت .
دەبێت بەشداربوانی پڕۆسەكە /
قەوارەی سیاسی بن نەك لیستی فەردی
قەوارەكە لیستی تایبەت پێشكەش دەكات بە مەرجی پاراستنی ڕێژەی ئافرەت 30%
هەر لیستێك نابێت لە 3 كەس كەمتر بێت .
تەواوی بەڵگەنامەكان پێوەی بلكێنرێت
دەستەی باڵای كۆمسیۆن سەیریان دەكات لە ماوەی 24 كاتژمێردا یەكلاییان دەكاتەوە .

پڕوپاگەندەی هەڵبژاردن
ماددەكانی 24 و 25 بە بڕگەكانیەوە ئەم بابەتە دەكۆڵێتەوە كە :
پڕوپاگەندە دەبێ لە سنوری یاسا و سیستمی گشتیدا بێت .
پڕوپاگەندە ڕۆژێك پاش ڕاگەیاندنی لیست تا 48 سعات پێش ڕۆژی دەنگدان دەبێت .
كۆمسیۆن بە سیستمێك شوێنەكان , قەدەغ و ڕێپێدراوی تەواوی پڕوپاگەندە دیاری دەكات .
دەبێت قەوارەكان دوای دەنگدان پڕوپاگەندەكان كۆبكەنەوە .
بینای وەزارەتەكان , فەرمانگەكان قەدەغەیە بۆ ڕیكلام .
نابێت فەرمانبەران پێگەی خۆیان بۆ رشیكلام بەكار بهێنن .
نابێ ڕۆژی دەنگدان ڕیكلام بكرێت .
قەدەغەیە كە پاڵێوراوان دەنگدەر هەڵبخەڵەتێنن بەهۆی چەند ڕیكلامێكەوە بە بریندار كردنی هەست یان جوێن دان .
قەدەغەیە ماڵی گشتی بۆ پشتیوانی و ڕیكلام خەرج بكرێت
قەدەغەیە لە ڕیكلام تەكفیر , ترساندن , فشار یان خائین زانین لەخۆ بگرێت .
بە پێی ماددەی 28 كارتی دەنگدان و سندوقەكان و كارە لۆجستیەكان بۆ پڕۆسەكە ئامادە دەكرێت .


قۆناغەكانی دەنگدان بە پێی یاساكە بریتیە لە :
دڵنیابون لە ناو و لێهاتویی دەنگدەر
دەنگدەر هێما بۆ قەوارەكە پاشان پاڵێوراوێك دەكات .
ئەگەر دەنگدەر خوێندەواری نەبوو ئەوا داوای پشتیوانی دەكات .
نوێنەرایەتی كردن لە دەنگداندا قەدەغەیە .
هێزی چەكدار بۆی نییە بچێتە ناو بنكەی دەنگدانەوە .
دەنگدان لە 8ی بەیانی تا 8ی ئێوارە دەخایەنێت
كارتی دەنگدان كە مۆر نەكرابێت یان سپی بێت بە پوچەڵ ئەژمار دەكرێت .
لیژنەكان و وێستگەی دەنگدانەكە ڕێكخستنی كۆنوس و فۆڕمەكان و تۆماری زانیاریەكان دەكات , وە كۆنوسی كۆتایی دەبێت نویچنەری قەوارەكە واژوی بكات .
ماددەی 36ی یاساكە چۆنیەتی تێكڕای هەڵبژاردن و پڕۆسەی گۆڕینی دەنگ بۆ كورسی باس دەكات , كە بریتیە لە كۆی دەنگی دروستی قەوارەكان دابەشی ژمارەی كورسیەكان دەكرێت .
ژمارەی كورسی بۆ قەوارەیەكی دیاریكراو بە پێی هەمان ماددە بڕگەی دووەم بەم شێوەیە دەبێت :دەنگی دروستی قەوارەكە , دابەشی تێكڕای هەڵبژاردن یەكسانە بە ژمارەی كورسیەكانی قەوارەكە .
چارەنوسی ئەو قەوارانەی كە دەنگی كورسیەكیان نییە , ئەوا دەدرێت بەو لیستانەی كە زۆرترین ماوەی دەنگیان بەدەست هێناوە بە شێوەی یەك لە دوای یەك .
كۆتاكان
لە پەڕلەمانی كوردستان كۆتاكان 11 كورسیان هەیە  , بەم شێوەیە :
5 كورسی بۆ كلدان , سریان ئاسوری
5 كورسی بۆ توركمانەكان
1 كورسی بۆ ئەرمەن
ماددەی 37 ی یاساكە هاتوە كە ناوی پاڵێوراوانی قەوارەكە بە پێی ڕیزبەندی دەنگەكانیان ڕێك دەخرێتەوە , بەتەرخان كردنی كورسی پێویست بۆ ئافرەتان .
لەحاڵەتی بەتاڵ بونی كورسیەك دا , بەڕیزبەندی ئەوەی دوای ئەو جێی دەگرێتەوە .
حەصانە (پارێزبەندی ) ئەندامی پەرلەمان بە یاسا ڕێكخراوە كە لە ماددەی 39 و 40 دا باس كراوە :
نابێت ئەندام پەرلەمان لەسەر ڕاو بۆچونێك كە دەری دەبڕێت بەرپرسیار بێت .
ئەندام بە بێ‌ ڕەزامەندی پەرلەمان ناگیرێت , مەگەر لە تاوانی مەشهودەدا .

مافەكانی ئەندامی پەرلەمان :
ئەندامێتی لە پەرلەمان (وەزیفە ) نییە وەك لە یاسای خزمەتی مەدەنیدا هاتوە , تەنانەت ئەندامی پەرلەمان لە وەزیر گەورەترە .
ئەندام پاداشتێكی مانگانە وەردەگرێت .
ئەندام پاش تەواو بونی خول یان مردنی لە كاتی كاردا , ئەوا خانەنشین دەبێت .
ڕەوشی كار لە پەڕلەماندا وەك لە یاساكەدا ڕێك خراوە لە ماددەكانی 43 تا 53 دەگرێتەوە , كە تایبەتە بە پەرلەمان و بۆ ئێرە پێویست نییە .
ئەرك و دەسەڵاتەكانی پەڕلەمان لە ماددەكانی 54 تا 56 هاتوە كە بریتین لە :
یاسادانان
بڕیاردان لەسەر ڕیكەوتننامەكان .
یەكلاكردنەوەی كێشە چارەنوس سازەكان .
دیاریكردنی پەیوەندی یاسایی لەگەڵ دەسەڵاتی ناوەند
 دەست نیشان كردنی سەرۆكی حكومەت
متمانە دان بە كابینەی حكومەت
 چاودێری دەسەڵاتی جێبەجی كردن
بڕیاردان لەسەر بودجەی گشتی
ئاڕاستە كردنی پرسیار
پرساندن
لێ‌ سەندنەوەی متمانە
پێك هێنانی لیژنە هەمیشەیی یەكانی پەرلەمان كە 22 لیژنەن
زەبتی دانیشتن لەلایەن سەرۆكەوە
پێك هێنانی لیژنە بۆ لێكۆڵینەوە
یەكلاكردنەوەی تانەكان لەسەر پەرلەمان , هەروەها دروستی ئەندامێتی .



تاوانەكانی هەڵبژاردن
ماددەی 57 لە یاساكەدا بە هەر دوانزە بڕگەكەیەوە باس لەو تاوانانە دەكات كە بە تاوانی كاروباری هەڵبژاردن دانراون و سزای بۆ هەر یەكەیان بڕیار داوە .
لەخوارەوە هەریەك لە تاوانەكان و سزاكان لەبەرامبەریان ئاماژە پێ‌ دەدەین :
تاوانەكان                                                                      سزاكانیان
هەڵواسینی ڕیكلام لەدەرەوەی
جێگای دیاری كراو                                         حەپس لەیەك مانگ زیاتر نەبێت
ب-
ڕیكلام لە بینای حكومی
بەكار هێنانی دارایی گشتی و پێگەی وەزیفی           
بڵاوكردنەوە لە ڕۆژی دەنگدان دا                              حەپس لەیەك مانگ كەمتر   نەبێت,ولە شەش مانگ زیاتر نەبێت ,
و غەرامەیەك لەیەك ملیۆن كەمتر نەبێت
, و لە پێنج ملیۆن زیاتر نەبێت
هەڵخەڵەتاندنی دەنگدەران
خەرج كردنی دارایی گشتی و پشتیوانی دەرەكی
ج-
بە ئەنقەست ناوێكی درۆ یان
 خەسڵەتێكی درۆ لەهەڵبژاردن دانێ‌
ناوی پاڵێوراوێك نەنوسێت
دەنگ بدات و بشزانێت كە ناوی
 هەڵە هاتۆتەوە لە تۆماری دەنگدەراندا
بە ئەنقەست بە ناوی كەسێكی ترەوە دەنگ بدات
نهێنی دەنگدەرێك ئاشكرا بكات              حەپس كەلە شەش مانگ كەمتر نەبێت و غەرامەیەك لە 100,000 دینار
 كەمتر و 500,000 دینار زیاتر نەبێت            
لەجارێك زیاتر دەنگ بدات
ئارەزوی دەنگدەرێكی نەخوێندەوار بگۆڕێت
لە زیاتر لە بازنەیەك خۆی بپاڵێوێت
لەكاتی جیاكردنەوە گزی بكات
د-
دەست درێژی بۆسەر ڕیكلامی پاڵێوراوان
ڕایبگەیەنێت كە پاڵێوراوێك كشاوەتەوە,
وە دەشزانێت كە درۆ دەكات .                 حەپس لە مانگێك كەمتر و لە ساڵێك زیاتر نەبێت
دەستكاری ئامرازەكانی دەنگدان
ه-
هێز یان هەڕەشە بەكار بهێنێت
بۆ ڕێگە گرتن لە دەنگدان          
بەڵێنی درۆ بە دەنگدەرێك بدات
سودێك قەبوڵ بكات یان داوای بكات
دەنگ و باسی درۆ لەبارەی ڕەوشی
پاڵێوراوێكەوە بڵاوبكاتەوە             حەپس بۆ ماوەیەك كەلە یەك ساڵ كەمتر نەبێت
بە چەكەوە بچێتە ناو بنكەكانی دەنگدانەوە
جوێن بە لیژنەی هەڵبژاردن بدات
سندوق یان هەر بەڵگەنامەیەكی دەنگدان خراپ بكات
دروشمەكانی ئاین یان ماڵەكانی خواپەرستی بۆ پڕوپاگەندە بەكاربهێنێت .


و-
شاردنەوەی سندوق یان كەلەپەلی دەنگدان
دەستكاری ئەنجامەكانی دەنگدان وەك
(خراپ كردن, تێك دان,دزین ).        حەپس لەیەك ساڵ كەمتر نەبێت , و غەرامەیەك لە 100,000كەمتر و لە 500,000 دینار زیاتر نەبێت .      
بەهێز یان هەڕەشە ئازادی هەڵبژاردن بخاتە مەترسیەوە .
سزای قەوارەی سیاسی
ئەگەر قەوارەیەكی سیاسی لەسەری سەلمێنرا كە یەكێك لەو تاوانانەی باسكرا تێوەگلا , ئەوا سزا دەدرێت بە 50 ملیۆن دینار
بێ‌ بەش كردنی لە دەنگەكانی لە بنكەی دەنگدانەكە كە تاوانەكەی ئەنجامداوە .
بێ‌ بەش كردنی قەوارەكە لە هەڵبژاردن ئەگەر میلیشیای هەبێت .
هەر كەس و لایەنێك شروع بكات لەم تاوانانەدا ئەوا سزای تەواو دەدرێت .
كۆتایی یاساكە بە بە حوكمە كۆتاییەكان و هۆكاری دەرچون دێت كە دیارترینیان ئەمانەن :
هاوڵاتیانی دەرەوەی هەرێم بەشداری هەڵبژاردن دەكەن .
هێزە چەكدارەكان , هێزەكانی ئاسایشی ناوخۆ ,سوپا, كارمەندانی نەخۆشخانە , بەندیخانەكان ,بەندیەكان ,بەدەنگدانی تایبەت دەنگ دەدەن دوو ڕۆژ پێش ڕۆژی دەنگدان .



سەرنجە گشتیەكان :
ئەمڕۆ لە جیهاندا زیاتر لە یەك ملیار مافی دەنگدانیان هەیە .
21 ڕێگە و شێوازی گزی كردن هەیە لە پڕۆسەی هەڵبژاردن دا , كە یاساكە بەشێكیانی باس كردوە .
ئەم یاسایە پێویستی زۆری بە هەموار كردنەوەیە
لیستی هەڵبژاردن , بازنەكانی دەنگدان , دەنگ دانی تایبەت , پێویستە پێداچونەوەی بۆ بكرێت .
دیاریكردنی ڕۆژێك لە ساڵێك دا بۆ هەڵبژاردن .
هێزە چەكدارەكان دەنگ نەدەن .


یاسای كۆمسیۆنی باڵای هەڵبژاردن و ڕاپرسی هەرێم
  ژمارە 4ی ساڵی 2014
یاساكە لە دانیشتنی ژ 18 ی 23/7/2014 پەسەند كراوە و پێك دێت لە 22 ماددە .
كۆمسیۆن دەسەڵاتی حصری ئەنجامدان و سەرپەرشتی ڕێكاری هەموو هەڵبژاردن و ڕاپرسیەكان دەكات لە هەرێم دا .
كۆمسیۆن ملكەچی پەرلەمانە و بەرپرسیارە بەرامبەری
كۆمسیۆن ڕێسای كارپێكراوی نێودەوڵەتی بۆ هەڵبژاردن و ڕاپرسیەكان دەردەكات .
ئەنجومەنی كۆمسیاران 9 ئەندامن و بۆ ماوەی 5 ساڵ بەدەنگدانی زۆرینەی پەڕلەمان هەڵدەبژێردرێت .
دەسەڵاتەكانی ئەنجومەن لە ماددەی شەشەمی یاساكەدا ڕێك خراوە .



یاسای سەرۆكایەتی هەرێم ژمارە 1ی ساڵی 2005ی هەموار كراو
یاساكە لە دانیشتنی ژمارە 3ی 7/6/2005 پەسەندراوە و لە 20 ماددە پێك دێت .
یاساكە پێناسەی سەرۆكی هەرێمی كردوە ( هەرێمی كوردستان سەرۆكێكی دەبێت و سەرۆكی باڵای دەسەڵاتی جێبەجێكردنە و فەرماندەی هێزی پێشمەرگەی كوردستانە ).
جێگرێكی دەبێت و موچەیەكی مانگانەی بەبڕی 15 ملیۆن دینار و دەرماڵەیەك كە لە 50% ی موچەكەی كەمتر نەبێت , دەدرێتێ‌ .
بەدەنگدانی گشتی , نهێنی , ڕاستەوخۆ , لەگەڵ هەڵبژاردنی پەرلەماندا  هەڵدەبژێردرێت .
ولایەتەكەی بۆ 4 ساڵە و دەكرێت بۆ جاری دوەمیش هەڵبژێردرێت .
مەرجەكانی پاڵێوراو بۆ ئەم پۆستە بریتیە لە :
تەمەنی لە 40 ساڵ كەمتر نەبێت .
هاوڵاتی و نیشتەجێی هەرێم بێت .
لەهەموو مافە مەدەنی و سیاسیەكان بەهرەمەند بێت .
دەسەڵاتەكانی لە ماددەی دەیەم بە 18 دەسەڵات ڕیز كراوە .
لە ماددەی 15 دا پرسی چۆڵ بونی پایەی سەرۆكی هەرێم باس كراوە , كە ‌وەگەر ‌وەم پۆستە چۆڵ بوو و ئەوا سەرۆكی پەرلەمان  بە ئەركەكانی هەڵدەستێت تا لە 60 ڕۆژدا هەڵبژاردن دەكرێت .
لە ماددەی 16 دا باس لە لێپرسینەی وەی سیاسی سەرۆك دەكات لەلایەن پەڕلەمانەوە و كۆتایی هێنان بە ولایەتەكەی :
ئەگەر سەرۆكی هەرێم خۆی داوای كرد
ئەگەر نەیتوانی كارەكانی هەڵسوڕێنێ‌
3/4 ی ئەندامانی پەرلەمان بەدەنگدانی نهێنی لە متمانەی بخەن .


یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان و قەزا و ناحیەكان
 ژمارە 4ی ساڵی 2009
یاساكە پێك دێت لە 35 ماددە و هۆیەكانی دەرچون .
مەرجەكانی دەنگدەر هەمان مەرجەكانی دەنگدانە بۆ پەرلەمانی كوردستان ,هەروەها مەرجە دەنگدەر ناوی لە تۆماری دەنگدەرانی پارێزگاكەدا هەبێت .
لیستی نیمچە كراوە پەیڕەو دەكرێت , وبەشێوەی بازنەیی دەبێت , مەرجە كاندید دانیشتوی پارێزگاكە بێت .
ئەندامی ئەنجومەن هاوكاریەكی دارایی دەبێت , بەڵام خانەنشین نابێت .
تا ئێستا تەنها هەڵبژاردن بۆ پارێزگا كراوە و بۆ قەزا و ناحیە نەكراوە .
پارێزگا لەلایەن ئەنجومەن هەڵدەبژێردرێت و هەر ئەویش لای دەبات .


یاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق ژمارە 45 ی ساڵی 2013
یاساكە لە (  48 ) ماددە پێك دێت , و هەڵبژاردنەكانی خولی سێیەمی ساڵی 2014 بەم یاسایە كراوە .
یاساكە پەیڕەوی 0قائمە مفتوحە)ی كردوە , و دەكرێت لیستی تاكەكەسی هەبێت .
پێویستە هەڵبژاردن پێش 45 ڕۆژی كۆتایی هاتنی خولەكە ئەنجام بدرێت ز
مەرجەكانی دەنگدەر بریتیە لە :
عێراقی بێت
18 ساڵی تەمەنی تەواو كردبێت
ناوی تۆمار كرابێت لە تۆماری دەنگدەراندا .
مەرجەكانی پاڵوراو بەپێی ماددە 8ی یاساكە بریتیە لە :
تەمەنی لە 30 ساڵ كەمتر نەبێت
یاسای دەستەی لێپرسینەوە و دادپەروەری نەیگرێتەوە .
ڕەوشت و ژیانی جوان و پاك بێت .
لانی كەم هەڵگری بڕوانامەی ئامادەیی بێت .
دەبێت بەشێوەیەكی نادروست لەسەر ماڵی گشتی دەوڵەمەند نەبوبێت .
ئەندامی هێزە چەكدارەكان و دامەزراوە ئەمنیەكان نەبێت .
پێویستە ژمارەی پاڵێوراوان دوو ئەوەندەی ژمارەی كورسیە تەرخان كراوەكان بۆ بازنەی پارێزگاكە زیاتر نەبێت .
ژمارەی كورسیەكان بۆ ئەنجومەنەكە بریتیە لە 328 كورسی كە 8 كورسیان بۆ كۆتاكانە و ڕێژەی ئافرەت لە ئەنجومەنەكەدا 25% ە .
یاساكە بە درێژی هەریەكە لە ( تۆماری دەنگدەران , ڕیكلامی هەڵبژاردن , تاوانەكانی هەڵیژاردن , ژمارەی كورسیەكانی هەر پارێزگایەك بە جیا ) ی باس كردوە .



سەرچاوەكان
 یاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان  ژمارە 1ی ساڵی 1992ی هەمواركراو .
 یاسای سەرۆكایەت هەرێمی كوردستان ژمارە 1ی ساڵی 2005ی هەمواركراو .
بەیاسای هەڵبژاردنی ئەنجومەنی پارێزگاكان ژمارە 4ی ساڵی 2009ی هەموار كراو
یاسای ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق  ژمارە 45 ی ساڵی 2013
یاسای كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵبژاردن و ڕاپرسی لە هەرێمی كوردستان ژمارە 4ی ساڵی 2014
 یاسای كۆمسیۆنی باڵای سەربەخۆی هەڵیژاردنەكان  ژمارە 11ی ساڵی 2007

نوێترین نوسینەکانی دانا دارا