وەزارەتی پەروەردە چ جۆرە خوێندن و مەنهەجێك بە مامۆستاو خوێندكار تەواو دەكات!!

وتار/ 08/04/2018 1247 جار بینراوە

یاسین نادر ڕه‌حمان

 وەزارەتی پەروەردە چ جۆرە خوێندن و مەنهەجێك بە مامۆستاو خوێندكار تەواو دەكات!!
یاسین نادر
نابێت دڵگران بین و بە حەقدی سیاسییانە وەریبگرین، بەڵام لەماوەی ڕابردوودا ڕوونتریش بیڵێین لەماوەی دوو ساڵی ڕابردوودا لاوازترین مەنهەج و ئەدای فێركاری بەهۆی مامۆستاوە بە فێرخوازان بە هۆكاری بایكۆت و هۆی سیاسیترەوە گووتراوەتەوە و ئەوەشی لەم مەسەلانەدا دەبێت جێی سەرزەنشتكردن بێت، حكومەت و كاربەدەستانی حكومین كە نەیانتوانیوە ژیانی شایستە بۆ ئەم توێژەو سەرجەم توێژەكانی تر دابین بكەن، هەرچەندە بابەتی جێی باسی من لێرەدا بواری پەروەردەو كاربەدەستان و بزوێنەرانی ئەون كە هەمیشە لەماوەی ئەم ساڵانەدا جێی سەرنجی میدیایی و زۆرترین باس و خواستەكان بوون و دەبێت ئەم توێژە ئاڵا هەڵگری شۆڕشی چین و توێژەكان و خواستە ڕەواكانی كۆمەڵگا لێ  بڕوانین، چوونكە بەجۆرێك هەموو تاكەكان و ئەوەی كە بەرهەمیی ژینگەی هەر كۆمەڵگایەكە لە ناواخن و پەروەدەكاری مامۆستاو ژینگە پەروەردەكەی ئەوەوەیە كە گەشەدەكات .
    هەمیشە زۆر تاك و هاوڵاتی لەم وڵاتەدا پرسیار و گلەیی ئەوە دەكەن بۆ مامۆستا دەبێت هەمیشە خاوەنداری گلەییەكان بێت لە كاتێكدا هەموان بەجۆرێك گیرۆدەی دیاردەی ناخۆش و ژیانی هەژارانە لە سایەی دەسەڵاتداری لاوازی دەوڵەتدارانی هەرێمدا وا تەجروبە دەكەن، هەرچەندە وەڵامەكە لێرەدا ئاسانەو كەسێك كە ڕۆڵی فێركار و مامۆستا دەبینێت یەكێك لەو جەمسەرانەی فێری تاك و قوتابی و فێرخوازی دەكات وریایی و ئامادەكردنی ئەوە بە دونیای ئاڵۆزی ژیان و كێشمەكێشە جۆراوجۆرەكانێتی تا هەمیشە بەرانبەریان بوەستێت و تروسكایی گەشەكردنی خۆی تیایاندا ببینێتەوە و ڕۆحیەی عەدالەت وعەدالەتخوازی تیایاندا بەرجەستە بكات.
    كە واتە ئێمە كە هەموان كەرتی پەروەردە بەهێزترین كەرتی گەشەكردنی تاك لێ دەڕوانن، دەبێت لەو موعاناتەی مامۆستا و فێركاران تێبگەن كە خزمەتی ئەو خزمەتی هەموانەو پەیامی ئەویش هەر ئەو پەیامەیە كە ژیانی شكۆمەندی تاكی لە ئێستاو داهاتوویەوە بە دواوە دەبێت و هەر جۆرە ئیهمالكردنێكی ئەم كەرتە لە هەر كۆمەڵگاو ژینگەیەك زیانە قەرەبوونەكراوەكانی بەدواوە دەبێت كە لە پێناویدا دەبێت هەمیشە كەس و تاكەكان بۆ خزمەتكردنی زیاتری گیان فیدایی بكەن و ئەو وەك سونبولە گەشەكردووەكەی ژیانیان تەماشا بكەن و بەربەستەكانی بەهۆی هەر ئامرازێكەوە(خۆپیشاندان بێت و هەنگاوی مەدەنی تر و......بێت ) لەنێو ببەن.
    پاش ئەم پێشەكەییە كورتە كە ئاماژەم پێكرد لەماوەكانی ڕابردوودا خۆزگە بەقەدەر فێركاریەكانی مامۆستاو توێژی پەروەردەكار لە پێناوی ڕۆڵەی ئەم نیشتیمانەشدا بوایە نەهێشترابایە خوێندن و بواری پەروەردە پەكبخرایاو هەموان پشت لە مامۆستاو توێژی مامۆستایان پەیامی نابودی نەوەكانیان بە گوێی دەسەڵاتداران بدایا كە گوێ ڕانەگرتن لە خواستی پەروەردەكاران و مامۆستایان لە هەرێمدا واتە نەمانی بونیەی مرۆڤایەتی و تێكچوونی شیرازەی تەواوی خێزان و زیادبوونی دیاردەكۆمەڵایەتییەكان.
    هەمیشە ئەوە لە ڕوانگەی پەروەردەی هەرێمەوە بەبیر دەهێنرێتەوە كە سستەمی خوێندنی كوردستان هاوشێوەو نزیكییەكی لە سستەمی خوێندن و پەروەردەی وڵاتی سوید و چەند وڵاتێكی ترەوە نزیكە، بەڵام لەماوەی ئەم چەند ساڵەو پاش توێژینەوەی جۆراوجۆر دەركەوت ئەم قسانە جگە لە گوتنێكی لە خوباییانەو خۆنواندنە بۆ دونیای دەرەوە زیاتر نەبوو، ماف و ئەركەكان كە كۆڵەكەی بنەڕەتی خوێندكار و مامۆستان، هیچ نەبێت لەم هەرێمە گەندڵستانەدا خراپ تەقیمی بۆ كراوەو ئێمەو دونیای دەرەوە بەقەدەر جیاوازی ئاسمان و زەوی، جیاوازیمان لە ئەداو كردەكی كردن و بە سستەماتیك كردنی كەرتی پەروەردەدا بە نسبەت وڵاتێكی وەك سویید لە ئەدای كاری پەروەردەییدا هەیەو بگرە خوێندنی ساڵێكی وڵاتی سوید بەو هەموو ئەدەوات و هەلڕەخساندنەی بۆ توێژی خوێندكار و مامۆستای كە دابینی كردووە هاوتای خوێندنی 5 ساڵەی ئەم كوردستانە لە ڕووی گەشەی پەروەردەییەوە.
    گەریش بۆ ماوەو كاتی خوێندن بۆ كوردستان بگەڕێینەوە، ماوەی ساڵێكی خوێندن لە كوردستان خۆی لە 30 هەفتەی سەرەكی وانەخوێندنەوە دەدات كە هەر وەرزێكی نزیكەی خۆی لە 15حەفتە خوێندنی بەردەوام دەدات، بەڵام بەو هەموو دواكەوتووییەمان لە سستەمی خۆمان گووتەنی پەیڕەوكراوی سویدیمان، وەزارەتی پەروەردە بە دەرەجەیەك و مامۆستایانی ئەم كەرتە دەیانەوێت لە ماوەی دوو هەفتەدا چ وانەیەك بەخوێندكار و ڕۆڵەی ئەم وڵاتە بگەیەنن و ئەوان بە پەروەردەو ئامانجی پەروەردەیی خواستراویان بگەیەنن. با لەم نێوەندەشدا لە دەسەڵاتێكی بەڕێوبەری فاشی كوردستان گەڕێین كە تا شتەكان بە ناسكێتی و تەقینەوی جەماوەری نەگات هەنگاو و چارەسەری خۆ پێ نییەو ئیتر بەوان چی منداڵ و ڕۆڵەی وڵات تیا بچن و ئاوارەو وەیلان بمێننەوەو تاكێكی بێسود و بێ نرخیان لە كۆمەڵگا لێ دەربچێت. 
     وەك گووتم ئەوی ئەمڕۆ لە كوردستاندا پاش گوێ نەگرتن لە خواستی مامۆستایان بەتایبەت پاش مانگرتنێكی درێژخایەن و گوێنەدان بەخواستەكانیان ڕوودەدا ترسناكترین دیاردەی جیهانییە كە بتەوێت ساڵێكی خوێندن كە لەسەدا 80%ی كاتی دیاریكراوی خوێندنی ڕۆژانەی بەفێڕۆ چوو بێت و بتەوێت بە لە20%ی كاتی ماوە، باس لە بەڕێكردنی ساڵی خوێندن و داهاتووی ساڵی خوێندن بكەیت، كە لە هیچ شویبَنێكی دونیا بەڕێكردن لە هەرچییەكدا هەبێت لە سستەمی خوێندنیدا نییە.
    بەڕاستی نازانم ئەمە چ وانەیەكە كە فێری خوێندكار دەكرێت و چ پەیامێكی پەروەردەیی بەوان دەگەیەنرێت جگە لە ئیهانەكردن بە تاك و فێرخواز و مامۆستایان نەبێت.
    گەر هەڵسەنگاندن و تەقیمیكی بچووكیش لە كاتی سوودبەخشی خوێندن لە ماوەی ساڵێكی خوێندن لە هەندێك وڵاتی دونیا وەربگرین بە ئامانجی باشتر لەمبارەیەوە هەمدیسان دەگەین، كە ئەوان لە كاتی هەستیاری جەنگ و ئاڵۆزی و ناخۆشی و دیاردەی سروشتی و زۆر شت و بواریتر ئاوا هەنگاوگەلێك وەك بەرێكردنی خوێندن هەڵبەت بە میتۆدی جیاواز دەگرنە بەر، نەك داواكردن بۆ مووچەو حەق و مافی پەروەردەكار و مامۆستایانیان.
     با لەمبارەیە لە بارەی كات و ساتی خوێندنی سوودبەخشی ساڵانەی چەند وڵاتێك لێ بڕوانین و بزانین ئێمە لە كوێی هاوكێشە پەروەردەیەكان بە نسبەت ئەوانەوەین.
- لە وڵاتی فەڕەنسادا ماوەی نیوەندی ساڵێكی خوێندن 185 ڕۆژی وانە خوێندنە، كە بە 4 وەرزی 7 هەفتەی دابەش دەبێت، كە هەریەكێك لەم وەرزانە تەواوكاری وەرزەكانی پێشووترن.
- یابان خاوەنی زۆرترین ڕۆژەكانی خوێندن بۆ خوێندكارانێتی و243 ڕۆژ خوێندكاری ئەم وڵاتە وانە دەخوێنن، قۆناغی سەرەتایی(ئیبتیدائی) لەم وڵاتە35حەفتە وانە خوێندنەوەیە كە ڕۆژانە 5 تا 6 كاتژمێر وانە لە شەش ڕۆژی هەفتەدا لە سێ وەرزدا دەخوێنن، كە دابڕانی هەریەكێك لەم وەرزانە بۆ ماوەیەك بە كوفری زانستی دەزانن و زۆر كەس و بەرپرسی ئەم وڵاتە لە كاتی دابڕانی ئاوا واز لەكار وەك هەڵوێستێك دەهێنن و یان خود سزای قورسی سەبەبكارانی لەمەر فەوتاندنی كەرتی خوێندن لەو ساڵەدا دەدەن، هەمیشە بەڕێوبەران و دەسەڵاتدارانی ئەم وڵاتە هەموو شتێك لە پێناو زانست و فێركردندا دەكەنە قوربانیی زانست و خوێندن.
    - (ئەمریكاو كۆریای باشوور)....كوریایی باشووریش نزیكەی 220 ڕۆژ كاتەكانی خۆیان لەماوەی ساڵێكی خوێندن لە خوێندنگاكاندا تێدەپەڕێنن و خوێندكارانی ئەم وڵاتە بەپێی هەڵسەنگاندنێك وەك ڕكەبەری ئەمریكییەكان مانگێك زیاتر وانە خوێندن نسبەت بە قوتابخانەو خوێندنگاكانی ئەمریكا دەخوێنن و دەگووترێت ئەمریكاش بە هاوشێوەی ئەم وڵاتە لە داهاتوودا كات و ساتی خوێندنی خوێندكاری لەم وڵاتەدا زیاتر دەكات، چونكە ئەمریكا ماوەی خوێندن لە ساڵێكدا بۆ خوێندكارانی 175 تا187 ڕۆژێكە كە لە زۆر وڵاتی دونیا كەمترەو هەندێكی پشووی زیاتری بەنسبەت وڵاتانیتر وەك سەری ساڵ و هاوشێوەكانی هەیە.
   ئیتر لە هەندێك وڵاتی تری وەك تایلەند و هوڵەند و سكۆتەلەند و هونَك كونَگ و لوكسامبۆرگ و ..هتد، ماوەی ساڵی خوێندن 200 ڕۆژە.
  " پرسیارەكە لە ئێستادا بە نسبەت خوێندن و پڕۆسەی پەروەردە لە كوردستاندا ئەمەیە هەر یەكێك لەم وڵاتانە كە بە نموونە هێنامەوە، فەوتانی هەفتەیەك ساڵی خوێندنی بە كوفری زانستی دەزانن و هەموو شتێك و هەموو بەرژەوەندییەكی سیاسیی و ئابووری و نێودەوڵەتی لە پێناوی تەنانەت فەوتانی یەك هەفتە لە بەرژەوەندی خوێندكار بە دەرەجەیەك كە چەقی سەرەكیی ئەم كەرتەیەو فێركەرانی وەلاوە دەنێن، چوونكە دواكەوتوویی لەم كەرتەدا دواكەوتوویی سەرجەم سیكتەرەكان دەزانن.
    بەڵام ئەوی تێبینی دەكرێت هیچ وڵاتێكی دونیاو بەرپرسانیی، ئەوەندەی بەرپرسانی ئەم هەرێمە بەپێی هەڵسەنگاندن و موتابعەم لە بواری خوێندن و پەروەردەوە ئیهمالكەر و گاڵتەجار بەنسبەت یەكەم كەرتی پێشكەوتوویی وڵات خەمسارد و ئیهمالكەر نەبینیوە و بگرە پێچەوانەی دونیا هەنگاو بۆ بواری پەروەردە وا دەهاون و پەیامی ئیهمالی ئەوان ڕەنگە داهاتووی پەروەردەو خوێندن ونەوەكانی كۆمەڵگا ڕەنگە بخاتە مەترسیترین دۆخی ناخۆشی نەخوازراوەوە، كە كەس لە چاوەڕوانی ئەوەدا نییە.

نوێترین نوسینەکانی یاسین نادر ڕه‌حمان