لەبارەی دوا گرێ‌ بەستی نەوتی

وتار/ 08/03/2018 468 جار بینراوە

دانا دارا

لەبارەی دوا گرێ‌ بەستی نەوتی حكومەتی هەرێم لەگەڵ كۆمپانیای ڕوسی (روز نەفت ) 2017
*دانا دارا حسین  
لەخوارەوە سەرنجەكانم دەخەمە ڕوو لەبارەی ئەم گرێ‌ بەستەوە بەتایبەت لە ڕوی یاسایی و سیاسیەوە , وە خستنە ڕوی كەلێن و ناتەواویەكانی پرسەكە , ئەمەو لەكاتێك دا خاڵەكانی ئەم گرێ‌ بەستە بەهیچ شێوەیەك دیار نییە .
1-     مەلەفی ووزە بەتایبەت نەوت و گاز لە هەرێمی كوردستان بەم یاسایانەی خوارەوە ڕێك خراوە :
-      دەستوری كۆماری عێراق ساڵی 2005
-      یاسای نەوت و گازی هەرێمی كوردستان – عێراق
ژمارە 22ی ساڵی 2007
-      یاسای وەزارەتی سامانە سروشتیەكانی هەرێمی كوردستان – عێراق ژمارە 21 ی ساڵی 2007
-      یاسای سندوقی كوردستان بۆ داهاتە نەوتی و گازیەكان ژمارە 2 ی ساڵی 2015
2-     لە ماددە 24ی یاسای نەوت و گازی هەرێم دەق نوس كراوە كە وەزیر بۆی هەیە بە ڕەزامەندی ئەنجومەنی وەزیران گرێبەستی نەوت بۆ دۆزینەوە و پەرە پێدانی ناوچەیەكی دیاریكراو ئەنجام بدات .
بەڵام لە بڕگەی دووەمی هەمان ماددەدا ئەوە بەمەرج گیراوە كە گرێ‌ بەستی نەوت پشت بە گرێ‌ بەستی عقودی مشاركە یان هەر گرێ‌ بەستێكی دیكە ببەستێت .
3-     بەپێی یاسای ناوبراو پێویستە سەرجەم گرێبەستەكان و ڕەزامەندی لەسەریان لە ئەنجومەنی هەرێمی كە سەرۆك و جیگری ئەنجومەنی وەزیران و 3 وەزیر ئەندامن تیایدایە بدرێن .
4-     بەپێی یاسای ئەنجومەنی وەزیرانی حكومەتی هەرێم ژمارە 3ی ساڵی 1992ی هەموار كراو , بەستنی ئەم گرێ‌ بەستانە (ابرام العقود ) لە دەسەڵاتەكانی نییە , تەنانەت لە ماددەی سیازدەیەم وەزیر سەبارەت بە سیاسەتی گشتی وەزارەتەكەی و هەر كاروبارێك لەبەرامبەر پەرلەمانی كوردستاندا بەرپرسیارە .
5-     لە ماددەی دوازدە بڕگەی چوارەم لە یاسای سندوقی كوردستان بۆ داهاتە نەوتی و گازیەكان هاتوە : كە سندوقێك بۆ كۆكردنەوە و دابەشكردنی داهاتە نەوتیەكان دادەمەزرێت و بەرپرسیاریەتی خۆی بەپێی ئەو پرەنسیپ و ستاندارانەی تایبەتن بە دەستپێشخەری شەفافیەت ناسراو بە (EITI) پیادە بكات .
6-    لەیاسای هەڵبژاردنی پەرلەمانی كوردستان ژمارە 1ی ساڵی 1992ی هەموار كراودا هیچ ئاماژەیەك بە ئەنجامدانی گرێبەست و پرسی لەو بارەیەوە نەكراوە , تەنها ئاماژە بەیەكێك لە ئەرك و دەسەڵاتەكانی پەرلەمان كراوە كە چاودێریە لە سەر كارەكانی حكومەت و پەیڕەوی ناوخۆی پەرلەمان ڕونتر ئەو دەسەڵاتەی بە ئەندام داوە كە پرسیا یاخود پرساندن ئەنجام بدات لەبەرامبەری وەزیردا بۆ هەرپرسێك.
تەنانەت بڕیاری ژمارە 1ی ساڵی 2005 ی پەرلەمان ئەو دەسەڵاتەی بە پەرلەمان داوە كە مەرجەعە بۆ سەرجەم پرسە چارەنوس سازەكانی هەرێم كە یەكێكیان ئەنجام دانی گرێبەستی وەها گەورە و دەرەكییە .
7-     ئەم گرێبەستە دوای دۆڕاندنی سكاڵاكان بە هۆی گرَ بەستەكان و جێبەجێ نەكردنی پابەندیەكانی حكومەت لەبەرامبەر كۆمپانیای دانا غاز دا دێت , زیاتر لە كارێكی ئاڵوگۆڕی پارە دەچێت .
8-     كەس لە وەزیران و پەرلەمان و تەنانەت مەكتەبی سیاسی حزبەكانیش لە بەندەكانی ئەم گرێبەستە ئاگادار نین .
9-     حكومەتی ناوەند ئاگادار یاخود ڕەزامەند نییە لەسەر ئەم گرێبەستە , پێشنیار دەكەم نادەستوری بونی ئەم گرێبەستە لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عێراق بوروژێنرێت .
نەوت پرسێكی فرە لایەنە , یاسایی , سیاسی , ئابوری ... لەخۆدەگرێت , بۆچی ڕوسیا ئەمجارە كراوەتە لایەنی ڕێكەوتن , لەوانەیە مەبەستیان فێڵ كردن بێت لە كۆمپانیا ڕوسیەكان , چونكە كۆمپانیا ڕۆژئاواییەكان زۆر بە دوو دڵیەوە دێنە پێشەوە بۆ گرێ‌ بەست .
10-    ئایندەی عقدەكە وەستاوەتە سەر ناوەڕۆكەكەی , ئەگەر پرۆفیشناڵانە نوسرابیت و ئەرك و كات و شوێنەكەی و كەمترێت لەزمەی یاسایی بۆ هەرێم تیادا بێت دەكرێت گونجاوەی بۆ دانێیین .
ئەگەرچی ناكرێت ناوەڕۆكی ووردی گرێ بەستی نەوت بدرێتە دەستی خەڵكی چونكە تایبەتمەندێتی كۆمپانیای نەوتی تیادایە , بەڵام لانی كەم ساڵیك زیاتری دەوێت تا ئەنجامەكانی دەر بكەون .
11-    گرێ بەستەكە زۆر (مغریە ) حكومەت زۆری پێخۆشە چونكە سیاسەتێكی ئابوری دریژ خایەنی سەركەوتوی نییە , تەنانەت وەك باس دەكەن تەنازولاتی زۆری تیادا كراوە بە ئامانجی پڕ كردنەوەی بۆشاییە داراییەكانە و بۆ كاتێكی كورتە .

*ڕاوێژكاری پەرلەمانی كوردستان
4/6/2017

نوێترین نوسینەکانی دانا دارا