یاسای مافی بەدەست هێنانی زانیاری

وتار/ 19/02/2018 1246 جار بینراوە

تێكۆشەر حوسێن

یاسای مافی بەدەست هێنانی زانیاری
تێكۆشه‌ر حوسێن
پێکهاتووە  لە ۲۲ ماددە  کە  لە ۲۹ ـ ٥ ـ ۲۰۱۳ دا بۆ یەکەم جار  لە پەرلەمانی  کوردستان  لە  دانیشتنی  ژمارە ۲٥ ی ئاسایی  دا  لە نێوان پەرلەمانتاران  دا  گفتوگۆی  لەسەر  کرا ، دواتر  بەکۆی  دەنگ  لە ٥ ـ ٦ ـ ۲۰۱۳  دا پەسەند  کرا .

لە  ئێستادا  زیاتر  لە  ۹٥   وڵات  لە جیهاندا  کار  بەو  یاسایە  دەکەن  بە گوێرەی  دەستوری  وڵاتەکەیان ، بۆ  یەکەم  جاریش  لەجیهان  پەرلەمانی  شانشینی  وڵاتی  سوید  لە  ساڵی   ۱۷٦٦ دا  یاسای  مافی   دەستڕاگەیشتن  بە  زانیاری   دەرکرد .

سەرەتا  بزانین  یاسای  مافی  دەستڕاگەیشتن  بە زانیاری   چیە ؟
بریتی یە  لە  دەست ڕاگەیشتنی  هاوڵاتیان  و  ڕۆژنامەنوسان   بەو  زانیاریانەی  لە دام و دەزگا گشتیەکان  و  دام  دەزگا  تایبەتیەکان پارێزراون و تایبەتن  بەو  چاڵاکیانەی  سکراکتۆری   حکومەت  لەناو خو و دەرەوە  ئەنجامی  دەدات .

ئەمەش  دەبێتە  هۆکارێک  بۆ ئاسانکاری  هێنانەدی دادپەروەری  و   نەهێشتنی  گەندەڵی  و  قەڵاچۆکردنی  ، شەفافیەت  دەستەبەر و  فەراهەم  دەکات  بە ئاسانی  ئاشنای   داتا و  زانیاری  دروست  دەبین ،  بە پێچەوانەوەش  لە غیاب و ڕۆتین  بۆ  ئەم یاسایە  وڵات لە دیموکراسیەت دا  توشی  تاریکایی و گەندەڵی  و داڕمانی ئابوری   دەبێت و سامانی  گشتی  بەهەدەر  دەڕوات و بێ ئەوەی  کەس  بیزانێ .

جەیمز مادیسۆن  چوارەمین  سەرۆکی  امریکابوو  ، ئەو  یەکەم کەس بوو  بەم  شێوەیە  باسی  لە مافی  بە دەست  هێنانی  زانیاری  کردوە :
"حکومەتێک  خەڵک  هەڵیبژاردبێت  ، گەر ئەو  زانیاریانەی  پەیوەندی  بە کارو باری  ڕۆژانە  و ژیانی  خەڵکەوە  هەیە  بۆ خەڵکی ئاشکرای  نەکات ، ئەوا  سەرەتایەکە  بۆ شانۆگەریەکی  گاڵتەجاری  یا تراژیدی یانیش  هەردووکیان  پێکەوە ، بۆیە  هەمیشە  زانین  سەردەکەوێ ، ئەو گەلەی  دەیەوێ  خۆی خۆی  بەڕێوە  ببات  پێویستە  خۆی  بە زانین  پڕ چەک  بکات "

وەک  چۆن  لە  ماددەی  ٦ ی  یاساکە دا  هاتوە ڕێک  تایبەتیش  کراوە  بە   یاسای   مافی بەدەست  هێنانی  زانیاری ، دەڵێت :

" هەموو  کەسێک  مافی  ئەوەی  هەیە  داوا  پێشکەش  بکات  بۆ بە دەست هێنانی  زانیاری   لە  دام  دەزگای  گشتی  یا  تایبەتی ، بۆیە  پێویستە  دەستەکە   دانەیەک  لەو  بەڵگەنامە  داواکراوە  پێشکەش  بە  داواکار  بکات "

من وەک  هاوڵاتیەکی  ئەم  هەرێمە   مافی  خۆمە  پرسیار لە دامەزراوەی  سەرۆکایەتی  هەرێم  بکەم  سەبارەت  بە مووچە ، بۆ نمونە  ئەمڕۆ  لیستی  موچە  لەلایەن  حکومەتەوە  بڵاو کرایەوە کە  یەکەم  دامەزراوە ناوی  لەو  لیستە دا هاتوە ئەویش  " سەرۆکایەتی  هەرێمە " بەجۆرێک  دەزانین  ئێستا هەرێم  بەتەواوەتی  لە فەڕاغی ئەو دامەزراوەیەشە  ، پێکهاتەی  ئەم دامەزراوەیەش  بەم  شێوەیەی  خوارەوەیە :

یەکەم  :  نوسینگەی سەرۆکی  هەرێم
دووەم  : نوسینگەی  جێگری سەرۆکی  هەرێم
سێیەم  : دیوانی  سەرۆکایەتی  هەرێم

چوارەم : بەڕێوەبەرایەتیە  گشتیەکانی  سەرۆکایەتی  هەرێم

🔸بەڕێوەبەرایەتی  گشتی کارگێڕی و دارایی
🔸بەڕێوەبەرایەتی  گشتی  هەماهەنگی و بەدواداچون
🔸بەڕێوەبەرایەتی  گشتی  کاروباری یاسای
🔸بەڕێوەبەرایەتی  گشتی  کاروباری  کۆمەڵایەتی و سکاڵا
🔸بەڕێوەبەرایەتی  گشتی  ڕاگەیاندن

هەموو  ئەمانە  وەک  نمونەیەک  لەم وڵاتە  مافی  خۆمانە  بزانین  ئاخۆ  سەروەت و سامان  و داهاتی  ئەم  وڵاتە  چی  لێدێت  و چۆن  و بۆ کوێ دەڕوات  .

نوێترین نوسینەکانی تێكۆشەر حوسێن