له تيرۆره‌وه بۆ تيرۆرى فيزيكى
وتار/
23/11/2016
734 جار بینراوە
بیلال زەنگڵ
له تيرۆره‌وه بۆ تيرۆرى فيزيكى
بيلال زه‌نگڵ
(ئه‌ى باوك ره‌حميان پێبكه چونكه ئه‌وان نازانن چيده‌كه‌ن)..
ئه‌وه قسه‌ى مه‌سيحه به‌سه‌ر خاچه‌وه، له‌ناو قووڵايى ئازارى جه‌سته‌يدا، په‌يامى مه‌سيح له‌سه‌رده‌مى ژيانيدا په‌يامێكى فكريى ئينسانى بوو، به‌ڵام ئه‌وانه‌ى كه دژ به فكرى بڵاوكردنه‌وه‌ى په‌يامى ئاشتيى بوون، سه‌ره‌تا به هه‌موو شێوازێك به‌ربه‌ره‌كانێى مه‌سيحيان كرد تا كار به‌وه گه‌يشت، ئه‌و رق و كينه‌يه له بواره فكرييه‌كه‌ى بگوازنه‌وه بۆ بوارى فيزيكى و له خاچى بده‌ن به‌حسابى خۆيان ..
(٣٩٩)ساڵ به‌ر له مه‌سيح سوكرات يه‌كه‌مين كه‌سه له مێژووى مرۆڤايه‌تى تۆماركراو كه به هۆى بيره‌كانى سزاى مردنى له‌سه‌ر جێبه‌جێ ده‌كه‌ن، به‌ر له مردنى داواى راكردنيان لێ كردـ به‌ڵام له وه‌ڵامدا گوتى: پيره گايێك ناتوانێ ئه‌و ته‌ويله‌يه جێبڵێ كه پێى راهاتووه، قبوڵ نه‌كردنى راكردن و دوورخسته‌وه‌ى جياى ده‌كرده‌وه له باوه‌ڕه‌كانى، بۆيه ئه‌نجامه‌كه به‌وه گه‌يشت فيزيكى كۆتايى به جه‌سته‌ى بێنن.
ساڵى(١٢٦٥) دانتى له فلۆره‌نسا له دايك ده‌بێ، به يه‌كێ له ئازاديخوازه‌كانى مێژووى مرۆڤايه‌تى ده‌ژمێردرێ، ده‌يويست ده‌سه‌ڵاتى كڵێسه و ده‌سه‌ڵاتي سياسى له يه‌كتر جيا بن، هه‌وڵيدا له رێگاى به‌رهه‌مه‌كانى فكر و ئازادى بڵاوبكاته‌وه، به‌ڵام تا كاتى مردنى به‌ربه‌ره‌كانێى كرا و له فلۆره‌نساى شوێنزاى شاربه‌ده‌ر كرا.
لاى عه‌ره‌به‌كانيش موته‌نبى و ئه‌ديب و زانايانى ئاينى له شيوه‌ى عبدالحميد كوشك و ئه‌بو فراسى حه‌مدانى كه دوو شاعيرى هه‌ر به‌ناوبگى كلاسيكى عه‌ره‌بين له‌سه‌ر شيعر و فكريان كوژراون..
كه‌وايه تيرۆرى فكر و ته‌رجه‌مه‌كردنى تيرۆرى فكر بۆ تيرۆرى فيزيكى مێژوويه‌كى دوور و درێژى هه‌يه و سه‌ر به هيچ ناوچه‌يه‌كى دياريكراو و نه‌ته‌وه‌يه‌كى دياريكراو نييه، به‌ڵكو له مێژووى كۆن و نوێدا روويداوه و به‌رده‌واميشه، به‌ڵام له مێژووى نوێدا ئةوةى جيگاى داخه نه توان را تيرۆره له وڵاتانى ديموكراتى و پێشكه‌وتوودا له ره‌گه‌وه هه‌ڵبته‌كێندار ، كه‌چى له وڵاتانى دواكه‌وتوو هێشتا تازه به‌تازه دريژه و به‌رده‌وامى پێده‌درێت و بگره يه‌كجار ديار و به‌رفراوانه بووه.
ده‌كرێ بڵێين له ئێستادا كۆمه‌ڵگه‌ى مرۆڤايه‌تى سه‌باره‌ت به‌و بابه‌ته بۆته دوو له‌ت، به‌شێكيان كه ئه‌وروپا و رۆژئاوان ته‌واو خۆيان له‌و بابه‌ته رزگار كردوه، كه‌چى وڵاتانى رۆژهه‌ڵات به تايبه‌تيش وڵاته ديكتاتۆرييه‌كان له‌سه‌ر سانسۆر و قه‌تيس كردن و چوارچێوه و به‌ندكردنى بيرى ئازاد به‌رده‌وامن.
حاڵه‌تى سێيه‌م ئه‌وه‌يه كه به هۆى به‌يه‌كگه‌يشتنى دنيا له رێگاى كه‌ناڵه خێراكانى راگه‌ياندن و تێكه‌ڵبوونى كۆمه‌ڵگه‌ى مرۆڤايه‌تى، ته‌داخول درووست ده‌بێ له رۆژهه‌ڵاته‌وه بۆ رۆژئاوا، وه‌ك كاره تيرۆرستييه‌كه‌ى دژ به پياوانى ئاين و ناوداره‌كانى وه‌ك (د.رمضان بوطى،دز وشياراسماعيل، فولينسكى، تينيوس) تيرۆر كرا.
له مێژووى كۆندا رۆژ ئاواو ئه‌ورپا پيشنگى تيرۆر بوون به‌لام له ميژووى نوێدا گوازراوه‌ته‌وه بۆ رۆژهه‌ڵاتى ناوه‌ڕاست، به تايبه‌تيش له وڵاته‌كانى وه‌ك ئێران و عێراق و خه‌ليج و سوريا ) زانايا و رۆشنفكر به‌هۆى به‌رهه‌مه‌كانيان كوژراون، يا ده‌ستگير كراون و ئه‌شكه‌نجه دراون، يا دوور خراونه‌ته‌وه يا خۆيان رايانكردوه..
له‌سه‌ر وڵاتێكى وه‌ك ئێران كه وه‌ك كۆرياى باكووره ده‌بێ هيچ هه‌ڵوه‌سته‌يه‌ك نه‌كه‌ين، چونكه هێشتا له قۆناغى ئه‌وه‌دان كه گۆرانى گوتن قه‌ده‌غه‌يه، هه‌موو جۆره چالاكييه‌كى ئاينى و سياسى و فكرى و هونه‌رى كه له‌گه‌ڵ ره‌وت بيركردنه‌وه‌ى سيسته‌مى حكومڕانى نه‌گونجێ به ره‌هايى قه‌ده‌غه‌يه و به به‌رچاوى كۆمه‌ڵگه هه‌ڵيان ده‌واسن و له سێداره‌يان ده‌ده‌ن..
له وڵاتانى عه‌ره‌بى له شه‌سته‌كانه‌وه تا ئێستا ده‌ياتى وه‌ك حه‌سن به‌ناو سه‌يد قوطب و جه‌واهيرى و نزار قه‌بانى و ئه‌حمه‌د مه‌ته‌ر و .. تاد به هۆى كاره ئاين و و ئه‌ده‌بى و به‌رهه‌مه‌كانيان كه تێياندا ئازاديى و مرۆڤايه‌تى و پێشكه‌وتن ره‌نگ ده‌داته‌وه، كه‌وتونه‌ته زيندان و راونراون و براونه‌ته دادگا و له زێدى خۆيان دوور خراونه‌ته‌وه.
كوردستانيش بێبه‌ش نه‌بووه له‌و رووه‌دا، له‌سه‌رده‌مى رژێمى سه‌دام و به‌عسدا، زانايانى ئاينو نووسه‌ران و رۆشنفكرانى كورد به شێوه‌يه‌كى گشتى ببوون به سێ به‌شه‌وه:
١- ئه‌وانه‌ى ملكه‌چى داواى ئه‌و رژێمه بوون و چوونه رێزيانه‌وه و كه‌وتنه كار كردن له‌گه‌ڵ رژێمێك كه به هه‌موو پێوه‌رێك ديكتاتۆر بوو، ده‌توانين هۆيه‌كانى چوونه ريزى ئه‌و كه‌سانه له چه‌ند خاڵێك ده‌ستنيشان بكه‌ين:
ا-خۆيان باوه‌ڕيان به نه‌هجى ئه‌و رژێمه هه‌بووه.
ب-بۆ به‌رژه‌وه‌ندى مادى.
ت-بۆ خۆپاراستن.
ج-رژێم زۆرى لێكردوون.
٢- ئه‌وانه‌ى ملكه‌چ نه‌بوون و دژ به‌و رژێمه وه‌ستان و هيچ چالاكييه‌كى ئاين و فكرى و هونه‌رييان له به‌رژه‌وه‌ندى ره‌نجبه‌ر و .. يا گيران و دواتر له‌ژێر هه‌ڕه‌شه‌ى كووشتن به زۆر شتێكيان پێنووسين، وه‌ك م.على باپير كه دوا جار بوو به قياده‌ى حزبيكى سياسى كۆره‌پانه‌كه ، محه‌مه‌د موكرى، ده‌يانى تر...، يا بوون به پێشمه‌رگه و وه هه‌ش بوو رووى له ئه‌وروپا كرد وه‌ك په‌شێو و ره‌فيق سابير.
٣-ئه‌وانه بوون كه خۆيان پاراست، نه له‌گه‌ڵ رژێم بوون و نه بۆيان نووسى و نه بوونه پێشمه‌رگه و نه وڵاتيشيان جێهێشت، مانه‌وه دوور له سياسه‌ت ده‌ياننووسى.
دواى ئازادبوونى هه‌رێمى كوردستان و نه‌مانى رژێمى به‌عس له ساڵى ١٩٩١ دۆخى زانايان و نووسه‌ران گۆڕا، ئازادييه‌كى نيمچه كراوه بۆ هه‌نديك جۆرى چالاكييه‌كى ئاين و فكرى و هونه‌رى و ئه‌ده‌بى هاته ئاراوه، به‌ڵام ئه‌و جۆره ئازادييه بۆ ميله‌تێك كه به درێژايى مێژوو هه‌ر له‌ژێر ده‌ست بووه ئاسان وه‌رنه‌گيرا و تێكه‌ڵييه‌ك له‌نێوان ئازاديى و بێ ئيلتيزامى مۆرالى خولقا، تا جارێكيتر له‌سه‌رده‌مى شه‌ڕى براكوژى ئه‌و ئازاييه كۆت كرايه‌وه و نووسه‌ران دابه‌ش بوونه سه‌ر حزبه‌كاندا به تايبه‌ت دوو حزبى ده‌سه‌ڵاتدار، له دواى نه مانى رژمى به‌عس نوسه‌رى بيلايه‌نيش ده‌ركه‌وت ورده‌ورده ئينجا
دواى نه‌مانى شه‌ڕ و ئيتيفاقيه‌ى ستراتيجى نێوان هه‌ر دوو حزبه سه‌ره‌كييه‌كه ئيدى جۆرێكيترى ئازادى هاته ئاراوه، كه له كه‌م شوێنى دنيا هه‌يه، (چيت هاته سه‌ر زار بيڵێ و چى له بيرت بوو ده‌رى ببڕه)، ئه‌و حاڵه‌ته وايكرد كه زۆرجار له لايه‌ن ده‌سه‌ڵات په‌رچه‌كردار درووست بێت له لايه‌ك و ده‌زگا ئه‌منيه‌كانى ولاتوو وده‌زگا جاسوسييه‌كانى ڵاتانى دراوسێش له لايه‌كيتره‌وه، ئه‌وه‌ى كه له ژير ساييه‌ى ده‌سه‌ڵاتى كوردىدا ده‌كريت خه‌ريكه له حاڵه‌ته‌وه ده‌گۆرى بۆ دياره، به‌ڵام به شێوه‌يه‌ك خه‌ريكه په‌رده‌ستينيت
ماوه بڵێم: ئه‌و ئازادييه‌ى كه سالاه‌هايه خوينى بۆ ده‌ريژريت خه‌ريكه له لايه‌ن ده‌سه‌ڵاته‌وه بيرى ئازاد فكرى جياواز به‌يك جارى نيرۆر بكريت، پێويستى له‌يه‌نه سياسيه‌كان قسه‌ى جيدان هه‌بيت له‌سه‌ر ئه‌مجۆره تيرۆرانه كه ئه‌مه دواجار سه‌ر ده‌كيشت بۆ تيكدانى ئاشتى كۆمه‌لايه‌تى ده‌ست بردن بۆ تيرۆر كردنى مامۆستايانى ئاينى زنگيكى كوشنده‌يه به‌ر كه‌مه‌رى كۆمه‌ڵگاى كوردى ده‌كه‌ويت بۆ هه‌ڵبدرێ رێگا به‌م بيره تونده توندڕوه‌يه رگريت وه وشيارانه مامه‌ڵه له‌گه‌ڵ ده‌ستى ده‌ره‌كى بگيرێ له پێناو پاراستنى ئه‌و كه‌سانه‌ى كه موماره‌سه‌ى بيرى ئازاد و مافه سرووشتييه‌كانى خۆيان ده‌كه‌ن كه ئه‌ويش راده‌ربڕينى ئازاد و بڵاوكردنه‌وه‌ى ئاين و فكرى ئازادييه.
نوێترین نوسینەکانی بیلال زەنگڵ
-
بیلال زەنگڵ
03/09/2021
-
بیلال زەنگڵ
26/08/2021
-
بیلال زەنگڵ
27/06/2021
-
بیلال زەنگڵ
23/04/2021
-
بیلال زەنگڵ
06/04/2021
-
بیلال زەنگڵ
26/03/2021