ئەمێریکا ھەڵەکانی ڕاستدەکاتەوە

وتار/ 13/06/2020 550 جار بینراوە

لاوان عوسمان

ئەمێریکا ھەڵەکانی ڕاستدەکاتەوە

لاوان عوسمان
ئەم گفتوگۆیەی نێوان ئەمێریکا و عێراق کە دوێنێ ١١ی حوزەیران دەستیپێکرد زۆر گشتگیر دەبێت و تێیدا زۆر کەیس شەنوکەو دەکرێت. ئەمەی کە ناونراوە گفتوگۆ زیاتر لە سەپاندنی ویست دەچێت وەک لە گفتوگۆی نێوان دوو وڵات! ئەنجامی ئەم حیوارە پێشبینی لێ دەکرێت کە موصطەفا کاظمیی بباتە واشنطۆن و رێککەوتنێکی رەسمیی مۆرکراو لە نێوان دوو وڵاتەکەدا لێ بێتەدی.

عێراق لە بەردەم گۆڕانکاریی گەورە دایە، کە ئەو گۆڕانکارییانە بەلایەنی زۆرەوە لەبەرژەوەندیی خەڵک و دژی بەرژەوەندیی حیزبە دەسەڵاتدارەکانە لێرەدا دوو ئەگەر ھەن:

یەکەم، گەیشتن بە رێککەوتنێک لەسەر ئەوەی کە گفتوگۆیان دەربارە کردووە، ئەمەش وا دەکات کە ببینی بە شاھیدی کەمبوونەوەیەکی زۆر لە کاریگەریی ئێران و ئەو سیاسییانەی کە لەسەر لەشی ماندووی عێراق دەژین، بەھۆی کشانەوەی زۆرێکیان لە کاری سیاسیی و لەبەرچاوان ونبوونیان بەو پێیەی کە رۆڵیان تەواو و سەردەمیان بەسەرچووە. ئەمەی کە گوتمان عیبارەتە لە دادانەوەی پەردەی بەسەر خراپتریین ماوەی حوکم لە وڵاتێکدا کە تەمەنی ٧٠٠٠ ساڵە بە ڕێگەیەک کە دەکرێت ناوی بنێین' کۆتاییەکی سلمیی'.

رێگەی دووەم کە دەکرێت بگیرێتەبەر رێگەیەکی تۆقێنەر دەبێت بۆ گەندەڵ و بکوژان لە عێراقدا. بەو واتایەی ئەگەر نەگەشتن بە رێککەوتن لەسەر ئەو کەیسانەی کە گفتوگۆیان لەسەرکردووە و حکومەتی عێراقیی ھەر بەلای ئێراندا دایشکاندەوە ـ کە من ئەمە پێ ئەگەرێکی لاوازە ـ ئەوا کۆتاییەکی ترسناک دەبینن. لێ رێگەکان ھەرچۆنێک بن ئەوان ھەر گەیشتوون بە کۆتایی ھەروەک شاعیر دەڵێت( و من لم يمت بالسيف مات بغيره تعددت الاسباب والموت واحد).

ئێران گەشتووە بە خراپریین دۆخ لە ماوەی چەند دەیەی رابردوودا، ئەو لە لایەکەوە سەرقاڵە بە کێشە و دابەشبوونە زۆر و زەبەندەکانی ناوخۆی وڵاتەوە و لە لایەکیشەوە دەبینێت کە چۆن پرۆژە فراوانخوازییەکەی دادەرمێت بە بێئەوەی بتوانێت هیچ کارێک بکات. ئەو دەبینێت کە چۆن گەلی لوبنانی راپەرییون و خۆی و ھاوئاوازانیشی رەتدەکەنەوە و لەولاشەوە دۆخی بەشار ئەسەدی ھاوپەیمانیشی دەبینێت کە چۆن لاواز بووە و چیتر رووخانیشی وەک دەڵێن: قاب قوسين او ادنى .بەپێی چەند راپۆرتێک لیرەی سوریی گەورەتریین رێژەی دابەزیینی بەخۆوە دیوە ' بەھۆی یاسای قەیصەرەوە' و بەوەدا ئیتر ئابووریی سوریا لە دۆخی دارووخان دایە.

وە ئەو دۆخی دۆستەکانی دەبینێت لە عێراقدا، و ئاگادارە کە چۆن ھەندێکیان خەریکن کە لەڕێی دەوڵەتانی کەنداوەوە لای ئەمێریکا واسیطە بکەن سا بەڵکو پارێزراو بن لەوەی کە بەرێوەیە و ھەندێکی تریشیان خۆیان حەشارداوە و و ھیچ دەنگێکیان لێوە نایەت.

ئەمێریکا دەیەوێت کە رزگاری ببێت لەم چیینە سیاسییەی کە ھەرخۆی ھێنانیە سەر حوکم، تا لەدواییدا بوونە پەڵەیەکی شەرم بە ناوچاویەوە! چۆن نابنە پەڵەی شەرم کە ھەر ئەوان بوون تریلیۆنێک و سێصەد ملیاریان بەفیرۆداوە لەو کاتەوەی کە حوکمی عێراقیان گرتووەتە دەست؟ جا چۆن نابن بە پەڵەی شەرم لە کاتێکدا تا ئەوەش رۆشتوون کە ھەشتا و چوار ملیار دۆلار وەکو یارمەتیی بگەیەنن بە رژێمەکەی پیۆنگ یانگی کۆریای باکوور کە بە دژبەری ئەمێریکا دادەنرێت؟ ئەمانە و شتگەلی تری زۆر کە وادەکەن ئێستا ئەمێریکا شەرم بکات لەو کارەی کە ١٧ لەمەوبەر کردی، کاتێک ھات و ئەمانەی کرد بە دەسەڵاتدار بەسەر گەلی عێراقەوە.

کەیسی داگیرکردنی عێراق بە ھەموو جۆرێک بەدوای ئەمێریکاوەیە، ئێستاش دوای ١٧ ساڵ لەو داگیرکردنە ھێشتا دەماقاڵێ و شەڕەقسەکان لەسەری بەردەوامن، بۆ نموونە؛ ئەو شەرەقسەی چەند رۆژی پێشوو کە لەنێوان کۆڵن پاوڵی وەزیری دەرەوەی سەردەمی بۆشی کوڕ و ترامپدا روویدا کاتێک ئەوی یەکەم گوتی: من دەنگم بە ترامپ نەداوە و ئەو کەسێکی شایستە نییە! ئەوە بوو ترامپ لە وەڵامدا وتی: تۆ ئەو کابرا نیت کە گوتت رژێمی پێشو و رووخاوی عێراق چەکی کۆکوژی ھەیە' کە نەشیبوو' و بەوە ئێمەت تووشی شەرێکی خوێناویی و ماڵوێرانکەر کرد؟ دەبینیت خوێنەری ئازیز کە چۆن کەیسی عێراق جۆرەھا کێشەی بۆ ئەمێریکا درووستکردووە؟ بەو پێیە ئەمێریکا دەیەوێت ھەڵەکەی ٢٠٠٣ ی راستبکاتەوە بە لابردن و گۆڕیینی ئەوانەی ئەوێ کاتێ ھێنانی.

ئەمێریکا دوای ئەوەی کە لە قۆناغگەلی جیاجیادا ـ کە من لێرەدا نامەوێت باسی بکەم- ئەم رژێمەی پاراست ئێستا چیتر گەیشتووە بەو بروایەی کە پارێزبەندیی خۆی لەسەری ھەڵگرێت.

ئەو دەبینێت کە چۆن دەوڵەت دیلە بەدەست گرووپگەلی میلیشیایی و عوصبەویی چەکدارەوە کە ئەو گرووپانەش بۆ خۆیان ئامرازن بەدەست ئێرانەوە و ئەویش لەرێگەیانەوە ھەرەشە لە ھاوپەیمانانی ئەمێریکا لە کەنداو و ناوچەکە دەکات، تا کار بەوە گەیشت کە ئەمێریکا ئەمە بە: ھەرەشە بۆ سەر ئاسایشی نیشتیمانیی ئەمێریکا وەصف بکات. دواجار ھەڵسووکەوتەکانی ئەم گرووپە سیاسییە چیتر تەحەمول ناکرێت، درەنگ یان زوو لادەبرێن.