وتووێژی عێراق ـ ئەمێریکا و چەند سەرنجێک

وتار/ 06/06/2020 456 جار بینراوە

لاوان عوسمان

وتووێژی عێراق ـ ئەمێریکا و چەند سەرنجێک

لاوان عوسمان
ڕۆژی دووشەممە، ٩/٦/٢٠٢٠ وەفدێکی باڵای گفتوگۆکاری ئەمێریکیی دەگەنە بەغدادی پایتەخت، بەمەبەستی دەستپێکردنی گفتوگۆ گشتگیرەکەیان لەگەڵ حکومەتی نوێی عێراقدا، و تیایدا پێداچوونەوە بە رێککەوتننامەی سۆفیای نێوانیان دەکەن کە لە ٣٠ ماددە پێکھاتووە و بە ڕێککەوتننامەی ئاسایش ناسراوە و لە ساڵی ٢٠٠٨ و لەسەردەمی ویلایەتی یەکەمی نوریی مالیکیی ـ دا ئیمزایان کرد.

ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمێریکا ئەمجارە بە نیازی ڕێککەوتننامەیەکی گشتگیرترە لەوی پێشوو، وە گرنگتریین ئەو تەوەرانەی کە بڕیارە لەسەری ڕێکبکەون بریتیین لە( پەیوەندیی سیاسیی و ئابووریی و سەربازیی و ھەواڵگریی و کلتوریی، سەروەری خاکی عێراق، و دەستێوەردانەکانی ئێران لە عێراقدا و چارەنووسی حەشدی شەعبیی، و دادگاییکردنی بکوژانی خۆپیشاندەرانی عێراق).
ویلایەتە یەکگرتووەکان دەیەوێت، بگاتە رێککەوتنێک دەربارەی پەیوەندییەکانی لەگەڵ عێراقدا وەک وڵاتێکی خاوەن بریاری سەربەخۆ نەک وەکو ئێستا کە بڕیاری پەیوەست بە چارەنووسی ٣٧ ملیۆن عێراقیی لە تارانەوە بدرێت. چیتر ویلایەتە یەکگرتووەکان توانای بێدەنگییلێکردنی نەماوە لەبەرامبەر دەستبەسەراگرتنی عێراق لەلایەن ئێرانەوە، عێراقێک کە خۆی ئازادیکرد(یان ئەوەی دەڵێن:داگیری کرد) لە ڕژێمەکەی صەدام. بەپێی چەند ئامارێک ویلایەتە یەکگرتووەکان لەدوای ٢٠٠٣وە ٣ ترلیۆن دۆلاری لە عێراقدا خەرجکردووە سەرباری ئەوەی کە ٤٥٣٣ سەربازی کوژراوە و ٣٢٣١٠ سەربازیشی برینداربووە.

ئەمێریکییەکان دەیانەوێت چاوێک بخشێننەوە بە پەیوەندییە ئابوورییەکانیان لەگەڵ عێراقدا و نیازی یارمەتییدانی عێراقیان ھەیە چونکە ئەوی دووەم لە ئێستادا زۆر پێویستی بەو یارمەتییە ھەیە، و ئابوورییەکەی نزیکی داڕووخان دەبێتەوە، ئەمەش بەھۆی بوونی گەندەڵییەکی زۆر و ئەو بەرزو نزمییانەی لەم دواییەدا لە نرخی نەوتدا بەدیکرا. ئەمێریکییەکان ئاگاداری جووڵەکانی ئێرانن لە عێراقدا و دەزانن کە ئەوی دووەم بەتەواوەتیی دەستیبەسەر بریاری سیاسیی بەغدادا گرتووە، وە عێراقی کردووە بە دەرچەیەک بۆ خۆ دەربازکردن لە سزاکانی ئەمێریکا! ئەوان دەزانن ئێران و ھاوئاوازەکانی دۆلار و دراوە قورسەکانیان لە عێراقدا نەھێشتووە و بەرێگەی جیاواز ھەموویان ھەناردەی ئێران و لوبنان کردووە. ئاگاشیان لەوە ھەیە کە چۆن کەشتییە ئێرانییەکان بەھەڵکردنی ئاڵای عێراق و دانانی تیمێکی کەشتیوانیی عێراقی بە فڕ و فێڵ نەوتی ئێران بە کڕیاران دەفرۆشن! ئەمێریکییەکان ئاگایان لێیە کە چەندین ئۆفەر خراوەتە بەردەست عێراق تا بە نرخێکی گونجاو گازی سرووشتیی و کارەبا بکڕێت، بەڵام ئەو ھەر لە ئێرانی دەکڕێت بە نرخێک کە پێنج بەرامبەری نرخی بازاڕە.

چارەنووسی میلیشیا و گرووپە چەکدارەکانی نزیک لە ئێران تەوەرێکی تری گفتوگۆکە دەبێت، چونکە ویلایەتە یەکگرتووەکان پێشتر بە ئاشکرا گوتویەتی: کە چیتر بوونی ئەو گرووپە چەکدارانە لەژێر ھیچ ناوێکدا قبووڵ ناکات. پرۆسەی نەمانی ئەو گرووپە چەکدارانە لە شەوی ٣/١/٢٠٢٠ واتە لە ساتی کوشتنی قاسمی سولەیمانیی و ئەبومەھدییەوە دەستیپێکردووە لێ کەی کۆتایی پێدێت، ئەوە شتێکە کە بەس خودا دەیزانێت، و بریاردەرانی ئیدارەی ئەمێریکیی. لە ساتی کوژرانی سولەیمانیی و موھەندیسەوە ئەو گرووپانە لێکترازانێکی زۆر لە ڕیزەکانیاندا بەدیدەکرێت و جیاواز لە جاران یەکدەنگییان پێوە دیار نییە، وەک دەگوترێت: قیبلەنماکەیان ونکردووە! جیا لە قاسمی سولەیمانیی ئەبومەھدیی تاکە کەس بوو کە دەیتوانی ھەموو ئەو گرووپانە پێکەوە ئاراستە بکات، واتە ڕێکخەری ئاواز(ضابط الإيقاع) یان بوو، وە لە غیابی ئەودا ئەو جیاوازی گوتارە کە ئێستا ھەستی پێدەکرێت دەرکەوت.

خاڵێکی ترکە بڕیارە گفتوگۆی لەسەر بکرێت؛ دەربارەی چارەنووسی ئەوانە دەبێت کە دەستیان بەخوێنی خۆپیشاندەرە عێراقییەکان سوورە، جیا لەوە نووسەری ئەم دێڕانە ئاگادارە کە لە ماوەی رابردوودا جووڵەیەک لە ئاستی نێودەوڵەتییدا درووستبووە و چەند گەنج و کەسایەتیی ئازادییخوازی عێراقیی بە ڕێگەی یاسایی لە دادگای تاوانی نێودەوڵەتیی داوایان لەسەر ھەموو ئەو کەسانە تۆمارکردووە کە لە ٢٠٠٣ەوە تا ئێستا دەستیان بە خوێنی ھاوڵاتییەکی عێراقیی سوور بووبێت.