كورتەیەك دەربارەی (كۆرۆنا)
وتار/
24/02/2020
861 جار بینراوە
إحسان برهان الدين
كورتەیەك دەربارەی (كۆرۆنا)
لە چەند خاڵێکدا بە باشم زانی سەبارەت
بەم پرسەی ئەمڕۆ بووەتە باسی یەکەم لە کوردستاندا ئەم تێبینی و سەرنجانەم
ئاراستەی خوێنەرانی ئازیزم بکەم:
١- كۆرۆنا دەگونجێت نیشانەیەك بێت
الله تعالی بینێرێت بۆ ترساندن وریاكردنەوەی خەڵكی بە گشتی و موسوڵمانانیش
بەتایبەتی كە بەتەواوی لە دینەكەیان دور كەوتوونەتەوە، وەكو فەرمویەتی:
«وَمَا نُرْسِلُ بِالْآيَاتِ إِلَّا تَخْوِيفًا».
٢ - كۆرۆنا هەمان
واتای تاعون دەگرێتەوە كە پێشتر ڕوویداوە و وای پێ وتراوە، یان هاوشێوەو
نزیكە لەو واتایە، بۆیە ئەوەی دەربارەی تاعون لە دەقەكانی سوننەتدا هاتووە
لەسەر ئەم پەتایەش جێبەجێ دەبێت.
٣ - تاعون لە مێژوودا زۆر ڕووی
داوە، لە دیارترینیان ئەوەیە كە لە ناوەڕاستی سەدەی چواردەیەمی زایینیدا
تەشەنەی كردووە وزیاتر لە یەك لەسەر سێی خەڵكی ئەوروپای لەناوبردووە، وەكو
كتێبەكانی مێژووی ئەوروپا باسی دەكەن و لەو چەند سالە كەمەدا زیاتر لە سەد
ملیۆن كەسی كوشتووە، لە مێژووی ئیسلامیشدا لەسەردەمی خەلیفەی دووەمدا عمر
بن الخطاب رضي الله عنه تاعونی عەمواس ڕوویدا و بە پیی ابن حجر زیاتر لە
بیست و پێنج هەزار لە موسوڵمانان بەو هۆیەوە مردن كە زۆربەیان لە هاوەڵان
بوون.
٤ - بە باوەڕی ئێمەی موسوڵمان ئەم پەتایە بە ئیزن و فەرمانی
الله كار دەكات و لە خۆیەوە بە هەڕەمەكی كار ناكات.و دواجار ئەو ڤایرۆسەش
سەربازێكی پەروەردگارە بە حیكمەتی خۆی چۆن بیەوێت بەكاری دەهێنێت: (وَمَا
يَعْلَمُ جُنُودَ رَبِّكَ إِلَّا هُوَ).
٥ - سوننەتی ئیسلام وایە
ئەو جۆرە پەتایە لە هەر كوێیەك تەشەنەی كرد خەڵكی ئەو شوێنە لێی دەرنەچن بۆ
شارو شوێنەكانی تر و كەسانی تریش نەچن بۆ ئەو شوێنەی كە پەتاكەی تێدا بڵاو
بووتەوە..وەكو لە فەرموودەدا هاتووە:«لا يورد ممرض على مصح».
سوودەكانی ئەم حاڵەتەش كە ئەمڕۆ بە (الحجر الصحي) دەربڕینی لێ دەكرێت
ئەوەیە خەڵكی ئەو جێگایە متمانەیان بە پەروەردگاریان هەبێت و پشتی پێ
ببەستن و هەروەها بۆ ئەوەی پەتاكە لە دەرەوەی ئەو سنوورە زیاتر تەشەنە
نەكات و تەنانەت ساغ و تووش نەبووەكانیش هەر نابێت دەربچن نەوەك بەرگری
لاشەیان بەهێز بێت لە خۆیاندا دەرنەكەوێت و كەسانی تر توش بكەن حیكمەتی
تریشی تێدایە، وەكو لە سوننەتی ڕاست و درووستدا هاتوە:
"إِنَّ هَذَا
الْوَجَعَ -أي الطاعونَ- رِجْزٌ أَوْ عَذَابٌ أَوْ بَقِيَّةُ عَذَابٍ
عُذِّبَ بِهِ أُنَاسٌ مِنْ قَبْلِكُمْ، فَإِذَا كَانَ بِأَرْضٍ وَأَنْتُمْ
بِهَا، فَلَا تَخْرُجُوا مِنْهَا وَإِذَا بَلَغَكُمْ أَنَّهُ بِأَرْضٍ
فَلَا تَدْخُلُوهَا" أخرجه البخاريُّ ومسلمٌ. لەم فەرموودە داوامان لێكراوە
جێگای بڵاوبوونەوەی نەخۆشییەكە بەجیی نەهێڵین، ئەمەشی كە ئێستا وڵاتی چین
وەكو ڕێوشوین دەیگرێتەبەر لەو شوێنانەی پەتاكە تیاندا تەشەنەی كردووە،هەمان
ئەو ڕێوشوێنەیە كە پێغەمبەر صلی الله علیه و سلم پێش چواردە سەدە فەرمانی
پێكردووە.
٦ - كۆرۆنا تایبەت نییە بۆ كەسانیكی دیاری كراو، دەكرێت
هەموو جۆرە كەسێكی باش و خراپ وهەژار و ستەمكار بگرێتەوە و هەموویشی بە
حیكمەت و دادگەری پەروەردگارە، بەڵام مەرج نییە هەموو حیكمەتەكانی بۆ ئێمە
ڕون بێت.
بۆ نموونە هەر لەم كاتەدا كە پەتایەكی وا كوشندە تەواو لیمان
نزیك بووەتەوە و خەریكە لە دەرگامان دەدات، لەناو جەرگەی موسوڵماناندا لە
كوردستان و بە دیاری كراوی لە گەرمیاندا ، بەو شێوە سوكایەتی بە ئیسلام
دەكرێت و گاڵتە بەشەریعەتەكەی دەكرێت و تف لە فەرموودە دەكرێت و داوای ئەوە
دەكرێت شەریعەتی مارە بڕین نەمێنیت و كوڕان و كچان وەكو ئاژەڵ پێكەوە بە
دەر لە ڕەوشت و ڕێنماییەكانی ئیسلام پەیوەندی ببەستن و بە زاری خۆیان خۆیان
بە سەگ و دەڵە سەگ دەچوێنن و دەیانەوێت ئەو پەیوەندییە پیرۆز و موقەدەسەی
ئیسلام بۆ خێزاندیاری كردووە بیگۆڕنەوە بە شێوازی پەیوەندی سەگەكان كاتێك
ئارەزووەكانیان جێبەجێ دەكەن ، ، بۆیە سبەی ئەگەر كۆرۆنا هات و تووشی ئەو
خەڵكە بوو كە بێ دەنگییان هەڵبژاردووە بەرانبەر سنوور بەزاندنی دینەكەیان،
نابێت جێگای سەرسوڕمان بێت و بۆ حیكمەتەكەی بگەڕێین ، چونكە كاری الله
هەمووی بەجێیەو بە حیكمەتە، وەكو لەم بارەوە و بۆ ئاوها حاڵەتێك
فەرموویەتی: (وَاتَّقُوا فِتْنَةً لا تُصِيبَنَّ الَّذِينَ ظَلَمُوا
مِنْكُمْ خَاصَّةً وَاعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ شَدِيدُ الْعِقَابِ).
.
٧ - پێویستە هەموو جۆرە خۆئامادە كردن و خۆپاراستنێكی بۆ ئەنجام بدرێت و
بە ئاسان وێنا نەكرێت، ئەوەش نەك لەگەل باوەڕ بوون بەقەدەر پێچەەوانە نییە،
بەڵكو ئێمە داوامان لێكراوە كە هۆكاری پێویست بۆ ئەو جۆرە بارودۆخانە
وەربگرین، (أعقلها وتوكل) یش بنچینەیەكە و ئیشی پێ دەكرێت.
بۆ نموونە:
پۆشینی دەمامك و ڕەچاوكردنی پاك خاوێنی و زۆر تیكەڵ نەبوون لەگەل خەڵكیدا
لە كاتی بڵاوبوونەوەی پەتا و دوور كەوتنەوە لە قەرەباڵەغی و هەر ڕێوشوێنیكی
تر لە سنووری شەرع و مەعقولدا.
٨ - هاوكات ئەبێت موسوڵمان دڵنیا
بێت و ئەوە فەرامۆش نەكات كە ئەوەی لەسەری نووسرابێت تووشی دەبێت و ئەوەشی
لەسەری نەنووسرابێت تووشی نابێت..بەڵام وەكو مرۆڤێك كە غەیبت لێ دیار نییە و
نازانی چیت لە ناوچەوان نووسراوە داوای وەرگرتنی هۆكارت لێ كراوە و
پێویستە هەموو هۆكارێكی خۆپاراستن وەربگریت و بەسووك تەماشای مەسەلەكە
نەكەیت و هاوكات توكل و پشت بەستنت بە الله بێت كە هیچ لەم گەردوونەدا بەبێ
فەرمانی ئەو نابێت: (وَمَا تَسْقُطُ مِن وَرَقَةٍ إِلاَّ يَعْلَمُهَا ).
٩ - ئایا ڤایرۆسی كۆرۆنا تۆڵەی پەروەردگارە لە چینییەكان بەرانبەر ئەو
ستەمەی لە موسوڵمانە ئیگۆرییەكان دەیكەن؟ لە وەڵامدا دەڵێین: الله أعلم،
ناتوانین بەدڵنییاییەوە ئەو بڕیارە بدەین چونكە نەدەقێكی لەسەرەو نە وەحی
دادەبەزێت یەكلایی بكاتەوە، بەڵام بەڕواڵەت و زاهیری حاڵ هەموو جیهان ئەو
ستەمەی دەبینی كە لە موسوڵمانانی چین دەكرێت و كەس گومانی لە دڕەندەیی و
هەمەجییەتی چینییەكان نەبوو، بۆیە لە كاتێكدا كە موسوڵمانانی دونیا
بەرانبەر ئەو ستەمە دەستەوسان بوون دەگونجێت ئەوە پشتگیری الله بێت بۆ ئەو
موسوڵمانە ستەم لێكراوانە كە بەڤایرۆسێك ژیان و پێشكەوتنی شارستانی چینی
هەمووی خستە مەترسییەوە، موسوڵمانانیش مافی خۆیانە دڵیان خۆش بێت بە ئازار و
زیانی ئەو كەسانەی ستەمیان لە براو خوشكەكانیان دەكرد، لەبەر ستەمەكەیان
كە هەموو سنوورێكی بەزاندبوو نەك لەبەر ئەوەی كە موسوڵمان نین یان هەر
ئیعتیبارێكی تر.
١٠ - پێویستە موسوڵمان لەوە خۆی بە دوور بگرێت
خەڵكی بترسێنێت و پڕوپاگەندە بڵاو بكاتەوە و ببێتە هۆكاری درووست بونی
قەیران و گرانی شتومەك و بڵاوبوونەوەی دلەڕاوكێ.
١١ - بڵاوبوونەوەی
كۆرۆنا لە عێراق و كوردستان جیاوازە لەبڵاوبوونەوەی ئەو پەتایە لە
هەرشوێنێكی تری دونیا، ئەگەر بێت و لوتف و سۆزی پەروەردگار فریای خەڵكی
نەكەوێت حكومەت بە هیچ شێوەیەك توانای ڕووبەڕووبوونەوەی وەها پەتایەكی نییە
و دەسەڵاتی عێراق و كوردستانیش تواناكانیان سنووردارە وسەبارەت بەم پەتایە
ئەستەمە یەك لەسەر هەزاری چینیان پێ بكرێت.كە بەو هەموو توانا و
تەكنەلۆژیاو هێزی سەربازی و دارایی و..هتد هاواری لێ بەرزبووەتەوە و
هاتووەتە سەر ئەژنۆ بەرانبەر ئەو ڤایرۆسە بكوژ ووێرانكەرە.
بۆیە
بۆچوونی ئەو بەڕێزانەی داوای داخستنی دەوامی خوێندنگاو زانكۆ و
فەرمانگەكانیان كردووە لە حكومەت بۆ ئەم ماوەیە بە بۆچوونێكی پەسەند
دەزانم ، چونكە ئەگەر بێت پەتاكە لە كوردستان سەر هەڵ بدات ئەگەرێكی زۆر
لاوازە حكومەت توانای بەرەنگاربوونەوەی هەبێت.
لە كۆتاییدا دەلێم:
الله تعالی فەرموویەتی: (ظَهَرَ الْفَسَادُ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ بِمَا
كَسَبَتْ أَيْدِي النَّاسِ لِيُذِيقَهُمْ بَعْضَ الَّذِي عَمِلُوا
لَعَلَّهُمْ يَرْجِعُونَ). ئێمە وەكو موسوڵمان باوەڕمان وایە ئەمەی كە لە
چین و وڵاتانی تر روودەدات، سەرباری ئەوەی كە هۆكاری سروشتی و زانستی خۆی
هەیە بەڵام لەلایەكی ترەوە بەهۆی تاوان و لادان و گوناهی مرۆڤەكانەوە ڕوو
دەدات و لەگەڵ ئەوەشدا كە سزایە بەڵام هاوكات دەگونجێت سۆزێكی پەروەردگاریش
بێت بەرانبەرمان بۆ ئەوەی بگەڕێینەوەو بیر بكەینەوە و لەسەر هەڵەو تاوان و
ستەم بەردەوام نەبین..وەكو لە كۆتایی ئایەتەكەدا فەرموویەتی: (لَعَلَّهُمْ
يَرْجِعُونَ).
تكاكارین لە پەروەردگار تۆڵەی پشت بەردانی دینەكەیمان
بە پەتاو تاعون لێ نەكاتەوەو ئەو تەمەنەی كە پێی بەخشیوین لە ڕەزامەندی
خۆیدا بەسەری ببەین.
إحسان برهان الدین
نوێترین نوسینەکانی إحسان برهان الدين