ئاسمانی عیڕاق و گرنگی نێودەوڵەتی

وتار/ 06/02/2019 882 جار بینراوە

بارزان محه‌مه‌د ‌سوره‌

ئاسمانی عیڕاق و گرنگی نێودەوڵەتی
بارزان محمد سورە  
   شوێن بە گرنگترین پێوەری هەر دەوڵەتێك دادەنرێت و دەبێتە سەنگی مەحەك بۆ بڕیارە سیاسی و ئابووری، سەربازی، كۆمەڵایەتی و ڕۆشنبیریەكان ...تاد، بۆیە شوێن دەبێتە هۆكاری بەهێزی دەوڵەت لە گشت بوارەكان، دەشبێتە فاكتەری ئاسوودەیی، بەختەوەری خۆشگوزەرانیهێن، بۆ هاوڵاتیانی، بەڵام بە بوونی هۆی مرۆیی بەهێز فاكتەرەكە دەچێتەبواری جێبەجێكردن! شوێنی عیراق بەپێی فەلەكی(ئەسترۆنۆمی)دەكەویًَتەبەشی باكووری گۆی زەوی، و بازنەكانی پانی( 29:5:20  و  37:22:5) باكورو هەردوو هێڵی (48:45  و 38:42) خۆرهەڵات. بەمە دەردەكەوێت، كە عێراق شوێنێگی گرنگ و بەهێزی هەیە، سنوورەكەشی بەسنووری پتەو دێت لەنێو سنوورە نێودەوڵەتیەكان بۆ بەرگریكردن لەبواری سەربازیدا، شوێنی عیراق  جیاوازی زۆری نییە لە درێژی و پانیدا، درێژی زەوی عیراق لە باكوور بۆ باشوور دەگاتە (925)كم2، لە خۆرهەڵات بۆ خۆرئاوا دەگاتە(950)كم2، كەواتە درێژی و پانی ڕووی زەوی عیراق لەیەك نزیكە. تەنها (25)كم2 جیاوازی هەیە، لە بواری جوگرافیاشەوە، شوێنەكەی كەوتۆتە ناوەندەوە و لەناوەندەوە هەڵكەوتووە، چونكە كەوتۆتە نێوان ڕۆژهەڵات و ڕۆژئاواوە و بۆتە پردێك بۆ بەستنەوەی خۆرهەڵات بە خۆرئاواوە، ئەمەش گرنگیەكەی زیاتر كردووە، بۆیەش بۆتە دڵی جیهان و لە هەر سات و كاتێكیش هەر وڵاتێك عیراقی بەدەستەوە بێت، لەلایەك زلهێزی جیهانە و لەلایەكەیتریش، وەك ئەوە وایە كەجیهانی لەژێردەست دابێت، چونكە عیراق دڵی جیهانە، هەر كەسێكیش دڵی كەسێكی تری پێ بێت، وەك ئەوە وایە، كە بە ئارەزووی خۆی مامەڵە لەگەڵا مرۆڤەكە بكات و هەڵی سوڕێنێت، چونكە ناتوانی هیچ بكات، ئەگەرنا دڵ لە دەست دەدات، كە دڵیش نەما ئەوە جەستەش نامێنێ، جیهان مرۆڤە و عیراقیش دڵاەكەیەتی.
   جگە لەمەش ئاوو هەوای عێراق ئاووهەواكەی ووشكە، ئەمەش بۆ گواستنەوەی ئاسمانی یەكجار گونجاوە و بۆتە پێگەیەك، كە قەرەبووی شوێنەكانی تری جیهان بە ئاسمانی ئەو وڵاتە بكرێتەوە، بۆخۆشی قەرەبووی ڕێگای ئاوی پێبكاتەوە، چونكە زۆربەی ڕۆژانی ساڵا ئاسمانی عیڕِاق ساماڵە و ئەم جۆرە ئاووهەوایەش لەو شوێنەدا دەگمەنە، بۆ ئەم جۆرە گواستنەوەیە، بەمەش ئاسمانی عیڕاق بۆ جوڵەی فرۆكە مەترسی كارەساتی كەمە،  هەر ئەمەش وای كردووە، كە زۆربەی هێڵەكانی ئاسمانی بە عێراق دا گوزەربكەن و ببێتە ڕێڕەوێكی نێودەوڵەتی گرنگ و چارەنووس ساس بۆ عێراق و ڕۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەگشتی.لە كۆنیش دا هەر ئەم شوێنە گرنگەی عێراق بووە، وای كردبوو، كەببێتەپردی بەیەكەوە بەستنی كیشوەرەكانی جیهانی كۆن، كۆنتڕۆڵی هاتووچۆی بازرگانی ئەوسای كردبوو، زۆربەی كۆچەكان بەو وڵاتەدا گوزەریان دەكردوو ببووەپردێك بۆ گواستنەوەی كەل و پەل و مرۆڤ لێرەوە بۆ دەورو بەری و بۆ جیهانی خۆرئاواش، بەتایبەتی خۆرئاوایی ئەورووپا،باشووری خۆرهەڵاتی ئاسیا، چونكە بەبێ گواستنەوە، جیهان دەكەوێتە خۆبژێوی و ناتوانی لەخۆی زیاتر بەرهەم بهێنێت، دەبێتە(الاكتیفاْ الزاتیە) بەڵام گواستنەوە ئەوگرنگیەی بەبەرهەمهێن داو بازرگانی  بوژاندەوە، ئێستاش ئاسمانی عیراق بۆتە یەكێك لە ڕێگا سەرەكیەكانی كیشوەری ئاسیا و ئەورووپا و خۆرهەڵات و خۆرئاوا، كە ڕۆژانە چەندین فرۆكە بە ئاسمانی عیراق و هەرێمی كوردستان گەشت دەكەن، كە بۆتە ڕێڕەوێكی نێودەوڵەتی گرنگ، لە بواری بازرگانی، ئابووری.بۆتە  تڕانزێت بۆجیهان و دەورووبەر بەتایبەتی وڵاتانی عەرەبی، گرنگیەكی لە ڕادە بەدەری هەیەو شوێنی هەرێمیش بەو ڕادەیە گرنگی زۆری هەیەبۆ دواڕۆژی، كە بخوازێت بۆ دەوڵەتداری. بەڵام بە عەقڵیەتێكی سەردەمیانە و پڕلەو گۆڕانكاریە نوێ‌ و مۆدێرنەی خزمەت كاری مرۆڤانەبێت، نەك چەق بەستووی نوخبەیەكی دیاری كراو بێت و لە بەرژەوەندیە گشتیەكان لابدات،چونكە دەبێتە زیان نەك سوود بۆ هاوڵاتی و وڵاتیش.

نوێترین نوسینەکانی بارزان محه‌مه‌د ‌سوره‌