گرفته‌كاني به‌رهه‌م هێنان و به بازارخستنى به‌روبوومه كشتوكاڵيه‌كان له كوردستان

وتار/ 20/06/2018 2695 جار بینراوە

د٠محه‌مه‌د امين گه‌ناویی

گرفته‌كاني به‌رهه‌م هێنان و به بازارخستنى به‌روبوومه كشتوكاڵيه‌كان له كوردستان


به‌رهه‌م هێنان
ئه م ڰرفتا نه ى كه ڀه يوه نديان به به رهه م هينا ن و به به با زار خستني به رم بوو مه كشتوكاليه كا نه وه هه يه كه تا ئيستا له كوردوستان  بوونيا ن هه يه ڀيويستي به گه ليك شيكا رو لئ كولينه وه ى هه مه ره هه ند هه يه كه له ڇوار ڇيوه ى ووتاريكي ئا سا ييا يان ته نها تويﮊينه مه يه كا جيگه ي نا بيته وه ٫ به لام به دلنيا يي ليره يا ئه توانين هؤكار و خاله ڳرنڳه كاني ڰرفته كاني به رهه م هينا ن و به با زار خستنى به رو بوومه كشتوكاليه كان له  كوردوستنان ديارى بكه ين تا ببيته سه ره تا يه ك  بؤ شيكارو لئ كولينه وه ى زياتر بؤ دا ها توو وه هه ره ه ها ببيته هان دانئ  بؤ ئه وه ى كه سا ني  تريش له م بوا ره دا ڳرنگي به م بابه ته بده ن وه زيا تر تويﮊينه وه ى له سه ر بكه ن له سه ر ئا سته ئه كا ديمى و ڀيشه يي و لايه نه جئ به جئ كا ره كا نه وه ۰
هؤكاره هه ره سه ره كيه كانى كه مي وه يا هه تا نه بووني به رهه مي به رو بوومي كشتوكال ي و خؤراك له عيرا ق وه به تا يبه ت له كوردوستان له كا تي ئيستا دا ئه م خالا نه ي خواره وه يه كه هه ريه كئ له م خالانه بؤخؤيان با به تي سه ربه خؤو ڰرنڰن وه ئه كرئ ڇه نده ها تويژينه زه يا ن له سه ربكرئ  ۰
1-بووني سا ما ني نه وت و ڳاز ٫ وه ده ست كه وتى دراوى نه ختينه وا ى كردوه كه ده سه لا ت داران بؤ ىه ده ست هيناني نه ختينه ى خيرا بؤ خؤيا ن وجئ به جئ كردنى هه ندئئه ركي سه قه تي ده سه لا ت داري به را مبه ر ولاتتا ته مه نى ده سه لاتيان دريژه ڀئ بده ن هه موو ڳرنڳيكيان له بواري ئا بوورى دا داوه به نه وت وه كه رته كاني ترى به رهه م هينان له وا نه به رهه م هينا ني كشتو كالي به ته واوى ڀشت ڰوئ خرا وه ٫
2-نه بووني سياسه تي ئا بووري له سه ر ئا ستى نيشتيمانى وه له سه ربنه ما ى به رﮊه وه ندى نيشتيماني كه هه م بؤئيستا وه هه مبؤ داها توويه كي دريژخايه ن به رنا مهبؤ كه ر ته كانى ئابوورى دابنرئوه كا رى له سه ربكرئ ,وه له سه رووى هه موويا نه وه كه رتي كشتووكالڇوونكه سه رڇاوه ي ئاسا يشي خؤراكوه ئه مجار ئا سا يشى نه ته وه ييه ۰
3-نه بووني سسته مي ريك خستن و به رهه م هيناناني ها وڇه رخي كارا له سه ربنه ما ى زانستي وشيا وي ئا بووري (economic feasibility )/ الجدوى الاقتصادية۰
4-نه بووني رينمايي وردوكارا له سه رهه رخا كئ كه به كا ردئ بؤ به رهه م هينانوه هه روها له سه رتؤوو جؤرى ئه م به رو بووما نه كه كه م يا زؤر به كا رده هينرين بؤ ئه وه ى خاكى ڰونجاو بؤ به روو بوو مي / محاصل /cropى ڰوونجاو ديارى بكريت ۰
5-نه بووني ڀيشه سازى خؤراكي وا ى كروه كه هه تا ئه م به روو بوومانه ى به هؤي به ڀيتي خاكى كوردوستان و گوونجاوي كه ش و هه وا كه ى نه ك به هؤي سيا سه تى نيشتيمانى به نا وحكومه ته وه له ڀيويستى بازاري ناوخؤ زياتربه رهه م دين وه ك ڰه نم وته ما ته بؤ نمونه نه توانرا وه بكرينه سه رڇا وه ى ئا بووري بؤبه رهه م هينه را ن وولات۰
بؤ نمونه , سا لانه بريكى زؤر ڱه نم به رهه م ده هينريت به لام  وه ك هه موومان ئه زانين به ئا سا نى نا فرؤشرئ له هه ما ن كا تا ئه بينين  زؤربه ى هه ره زؤرى به رهه مه ڀيشه سازيه ڱه نميه كان له با زا ره كاني كوردوستان له د ه ره وه ها ورده كراون وه ئه كرئن ليره يا سا وه ر وه كو نموونه ,وه هه روه ها سا لانه هه زاران ته ن ته ما ته فرئ ئه درئ به لام خه لك له با زاره كا نا دؤشا وى ته ما ته ى ها ورده ئه كرئ و رؤژانه به كارى دئنئ ٫به هه ما ن جؤ ربه روو بوومه ئا ژه ليه كانيش وه ك شيروما ست و دؤوڀه نيرئه مه ى له با زاره كا نا يه له 95%  زياترى هه وردهيه ٫هه لبه ته به روو بوومه با خي و بيستا نيه كت نيش كه زيانر ميوه كان له خؤئه گرئ به هه مان جؤربه رهه مي هاورد ن ۰
وه هه روه ها گه لئ هؤكاري تريش كه  ڀه يوه ندي هه يه به كه ش وهه وا ٫ بواري سياسي نا وخؤ وه هه تا نا و ڇه يي وجيهانى له ڱه ڵ هه ل و مه رجي كؤمه لا يه تي فه رهه نڱى كه وه ك له سه ره تا وه با سما ن كرد له وتاريكا بوار نيه با س و شيكا ريهه مووره هه نده كا ن بكرئ۰
6-نه بووني ده زڳاى كارا و ريكخراوي به تواناو فراوانى به ريوه به را يه تي رووه كبؤ ڀشكنين ومؤ له تي ريڳا ڀئ داني Authorizationتؤي ڱوونجاو له سه رئاستى نيشتيمانى ۰
7-نا جيڱيرى سياسي ,و ه ئه نجامي ئه م نا جيڱيرى سيايه ش وا ته نه بوونى دا مه زرا وه ى ده وله تى كا را وجيڱيرى وه هه روه ها نه بوونى حكو مه ت وحكومه ت دارى به رڀرس ٫نيشتيماني وه سه ربه خؤ ,وه ئه م حا له ش وائهنه بوونى به رنا مه ى ستراتيجي بؤ هيڇ كا يه يه كي ژيا ن و ئا بوورى له وانه كه رتى كشتووكال ۰

ئه ڱه رئه م خالا نه ى سه ره وه  بؤ تا ئيستا وه ك هؤ كا رى سه ره كي دابنرين ئه وا بؤداهاتووى نزيك ودوورهؤ كا ره كان هه م زيا ترهه م دژوارترئه بن له به رده م به رهه مهينا ن وبه با زارخستنى به روو بوومه كشتوكاليه كان له كوردوستنان وعيراق ۰
كه م بوونه وه ى ئاوى ديحله و فورا ت له لايه ن توركيا وه وه هه روه هه كه م كردنه وه ى ئا وى رووبا ره كانى كا رون وئه لوه ند وسيروا ن و زيي بڇوك بؤ نزم ترين ئاست له لا يه ن ايرا نه وه هه ره شه يه كى جدد ي ترسنا كه له سه رﮊياني رووه ك , ئا ﮊه ل وه مرؤف له كوردوستان وعيراق۰
هه رله ئيستاوه٫ به هؤي كه م بوونه وه ي ئا و ده سه لا ت داراني عيراقى چاندنی هەشت جۆربەروبووميا ن له عيراق  قەدەغە كردوه وه كوله م لينكه دا باس ئه كرئ ۰
https://bit.ly/2ymhHnO
ئه مه را سته وخؤكا ريڱه رىته رينئي له سه رئا سا يشى خؤرا ك ٫ فه رهه نڱى خؤراك وه ﮊينڱه هه يه ۰ له رووى ئا بوريه وه, كوردوستان وعيرا ق زيا ترو زيا تر تووشي زيا ن ئه بن به وه ى كه ئه بي دا ها تي زيا تر ته رخا ن بكه ن بؤ ها ورده كردنى خؤراك له ده ره وه كه مه رجي ته ندروستى تيا زؤرنزمه ,وه زؤ رجاران خؤراكي ها ورده كرا و له ولا تانئ كه سسته مي سيا سي وئا بووريا ن له سه ربنه ما ي روونى و ديموكرا تى نه بئ , وه وه لا تانى سته م وڱه نده لى بن نا توانرئ  دلنيايي بدرئ كه به كا ربه ران تووشى ڇه نده ها نه خؤشي ترسنا ك نابن, كه بئ ڱوومان ئه مه ش دووباره ويران كردنى ئا بووري تا ك وخيزان وكؤمه له به تا يبه ت له م حا له ى ئيستاى كوردوستا ن وعيراقا كه كؤنترؤلى جؤرى هه ربه نا وهه يه ۰
ده سه لا ت داراني ديكتا توري وه نا سيوناليستي به عس به ئا مانجي سه ردارى نه ته وه يي و نيشتيماني  له رووانڱه ي نا سيناليزمى عه ره بىه وه له ڀا ل خؤمالى كردنى نه وت كه به ئالتونى ره ش نا سرا وه له 70 كانى سه دده ى رابردوو  ڰرنڱيه كي زؤريا ن به كه رتي كشتوكال ئه ىا وه نا وى ئا لتوني سه وزبووبه  ده ربرين  بؤ ڰرنڰي كشتوكال هه ر بؤيه 70 كان له عيراقا بؤ كشتووكال  به سه رده مى زيرين دا ئه نرئ كه ئه توانرا زياتر له70 % به رو بوومه مه كشتوكالي و خؤراكيه كان له نا وخؤ به رهه م ئه ها تن وه هه تا هه ندئ به رو بووم له وا نه خورما بؤ ده ره وه هه نا رده بكرئ به ڀيڇه وانه ى ئيستا كه نه ك هه رخورما له د ه ره وه هاورده ئه كرئ به لكو زيا تر له  95%  كه ره سه خؤراكيه كاني تريش له ده ره وه ها ورده ئه كرين۰ 
شه ري ايرا ن عيراق له هه شتاكاني سه دده ى را بردوو ئه مجارشه رى كويت وه ڰه مارؤي جيهاني له سه رعيراق  بؤ ما وه ى13 سال وه شه ري رووخانى به عس كه رته كاني ئابوورى دارماند , به لام ڱه ما ري ئا بووري جيهاني بؤ ما وه ي 13 سا ل له سه رعيراق ڀا ليكى ڰه وه ره بوو بؤ ڰه شه ى كه رتى كشتوكال ڇوونكه وه ك ته نها سه رڇا وه ي بﮊبوي ببوه ڀيشه نه ك هه ربؤخه لكي لادئ كان به لكو بؤ زؤري خه لكي شاره كانيش ۰

خه لكي عيراق وكوردوستان به شيوه يه كي ريﮊه يي توانيان خؤيان رابيينن له ڱه ڵ دريﮊترين ڰه مارؤي جيهان وه ڰه يشتبوونه ئاستئ كه بتوانن بئ نه وت ژيا ني ئا بووري خؤيان دابين بكه ن وه ئه ڱه رشه ري2003 ى رووخاني رژيم  ڇه ند سا لئ دواكه وتبا عيراق ئه ي تواني ته واو ڰه مارؤكان بئ كاري بكات وه ببيته موديليكى سه ركه تووى ئابوورى كه له هه ناوي ڰه مارؤكان  دروست ئه بوو ۰
ڀاش رووخانى به عس ده وله تئ له عيرا ق دروست نه بوو كه ئامانج و نا سنا مه ي ئابووري هه بئ به لكو ده ست به سه راڰرتني ده و له ت بووبه ئامانج له لايه ن ڰرووڀه ميلشياكا نه وه بؤ به رﮊه وه ندي  خيزانى وڱرووڀى ميلشيايي ۰
ئه م ڱرووڀه ميلشيايا نه يه كه م كاريان ئه مه بووكه هه مووشتيكي ما لي ڱشتي تالان بكه ن وه خاوه ن داريه تي هه موو ئه م كه رته ئا بووريا نه بكه ن كه له زووترين كا تا زؤرترين قازانج و داهاتي هه بئ  وه ك ده ست به سه را ڱرتني  كه رتي وزه  ,ڀه يوه ندى وه ك موبايل و تلفون وه انترنيت وه هه روه ها كه رتي  نيشته جئ بوو ن۰
كه رتي نيشته جئ بوون له سه رحسابى به ڀيت ترين زه وى كشتوكالى له لايه ن ميلشياكا نه وه به كا رهات هه م بؤ ده ست كه وتي خيرا له سه رڳيرفاني خه لكى هه م بؤڀه يدا كرنى لا يه نڰرو تفه نڱ ڇي بؤ ميلشيا ۰ با به تى  ئه م لينكه ى خواره وه به رئ كه وت له كا تي  نوسيني بابه تا به رڇاوم كه ت و خوينمه وه  به لڳه ي ئه م را ستيه ي سه ره وه يه ۰هه لبه ته  ئه مه تا يبه ت نيه ته نها به  كه سيكي دياريكراو يا ڱرووڀيكى ديارى كراو به لكوو به هه مووئه م ڳرووڀا نه ى كه له فؤرمي ميلشيا بوونيا ن هه يه ۰
http://agapress.net/site/babat/15821

هه ركه سيكي ميلشيا به مه زاجي خؤي  له زاخؤه تا فا و بئ لئ ڀرسينه وه  ته نها به مه زاح ئه توانئ ته خشان و ڀه خشان به  زه وي كشتووكالى و زه وي ڳشتيه وه بكات ۰ئه ڱه ر ئه م ره وشا نه ى سه ره وه تا ڇه ند سا لى تربه رده وام بئ ريژه ى زه وى كشتوكالى تا ناستيكى زؤرنزم كه م ئه بيته وه ۰ به مه ش ٫ هه م به رهه مي  كشتوكالى زياتر كه م ئه بيته وه هه م ژينڱه ي ڱشتي زياتر تووشى دارمان ئه بيت  له سه رئه ژماري/حسابي داها تووي ته ندروستي وﮊياني خه لك به هه موو ره هه نده انساني و فه رهه نڱيه كا نه وه۰ 


به بازار خستن Marketing
/تي ڳه يشتن/  concept  ى به بازارخستن بريتيه له فه لسه فه ى ادارى /كارڳيرى  management ى ده زڳايه كي به رهه م هينا ن له ڳه ڵ هونه رى ئا ما ده كردنى به رهه ميك تا به با شترين شيوه وه لامى ئاره زووى به كا ربه ران با ته وه ۰
به ڀيوه ري ڇواربنه ماكاني خستنه با زاروه ك به رهه م ٫ شوين٫ نرخ وه هان د ان  هيڇ كا م له به روبوومه  كشتوكالى و باخ دارى و بيستانيه كان مه رجى ته واوى  خستنه با زاريان نيه كه به شيوه يه كي ڱشتى زؤرى ڀه يوه ندى به هؤكاره كانى  كه مي به روبوومه وه هه يه كه له سه ره وه باسمان كرد له ڱه ڵ ئه م هؤكارانه۰
-نه بووني ﮊيرخاني ئا بووري كاراو ته واو وه ك ووزه /كا ره با ٫ريڱا وبا ن و ڳواستنه وه ,دا مه زرا وه ي  دارايي وه هه روه ها نه بووني كه نا له كاني  دا به ش  كردن به شيوه يه كي ريكخراو ۰
-نه شا ره زايي له سه رئا ما ده كردنى به رهه مه كان بؤ بازاروه ك  هه لڱرتن ٫ڀاراستن وه كاتى ئامادهكردن٫ بؤ نمونه هه ندئ به روبووم تا ته واو ڀئ نه ڱا لئ نا كريته وه وه ك ته ما ته وه تا ئه ڳا ته ده ستى به كا ربه روا ئه ڀليشئ كه ئيتر به كه لك خواردن نا يه ت ۰ ئه ڳه رنمونه يه كى سا دده وه ربگرين له سه رئه م كه ره سه خؤراكيانه ى رؤﮊانه ئه يا ن كرين ئه گه رله نا ڇارى نه بئ  زؤربه يان به هاى ئه وه يان نيه كه  بكردرين/ڀاره يان ڀئ بدرئ۰
له ﮊيررؤشنا يي ئه م روون كردنه وه ى سه ره وه,ئه توانرئ ڀيش بينى بكرئ ئه ڱه رڱؤران كارى ريشه يي له سسته مي سياسي ٫ئابووري وه ريك خستن و كارڱيرى له دامه زراوه كانا نه كرئ كوردوستا ن وعيراق رووبه رووى قه يرانى ئا سا يشي  خؤراك ,سياسى ,ئابوورى وه كؤمه لا يه تى ئه بيته وه ۰





نوێترین نوسینەکانی د٠محه‌مه‌د امين گه‌ناویی

خـێـزان

کەشوهەوا

بۆ بینینی كه‌ش و هه‌وای زیاتر كلیك بكه‌

تـه‌ندروستی

به‌م ڕێگایانه‌ به‌رگریی‌ له‌شت به‌هێز بكه‌

ئه‌م هه‌نگاوانه‌ په‌یره‌و بكه‌