فرە ژنی لە نێوان تەوژمی علمانی و ئیسلامیدا.

وتار/ 11/07/2020 1002 جار بینراوە

دكتۆر محمد خالد مصطفى

فرە ژنی  لە نێوان تەوژمی علمانی و ئیسلامیدا.
دكتۆر محمد خالد مصطفى

 ئەم كۆمەلە واتایە دەنوسم بۆ كەسانێك كە لە نێوان راستی و تاركی ئەم سەردەمە روابن و مامەلەیان كردبێ، ولەگەل هەر رووداوێكدا كەسیان بە دوور نەخستیتەوە لە مافە سەركیەكانی ژیان، دەمێكە كەسانێك بە ناو علمانی بە هەموو توانایك هەرەشە لە بوونی شتێك دەكەن كە بوونی هەیە، و بە پێچەوانەش بەرامبەر ئەم كەسانە كەسی تر هەیە پێچەوانەی ئەم كۆمەلەن بەهەمان شێوە قبولی ئەم جۆرە كەسانە ناكەن، جا بۆ روونی ئەم دژ یەكە زۆر بەروونی بەدیار كەوت لە (دارشتنی یاسای باری كەسایەتی)  بە تایبەتی لەكارۆكەی (فرە ژنی) هەر لایەك پەتەكەی بۆ خۆی رادەكێشا تا تەرازوی راستی بەلای ئەم بێت، هەر یەكێك بەرامبەركەی بە شێوەیەك  تاوانباردەكرد بۆ نمونە هێز توندی علمانی ئەمەی دەنگ بە قبولكردنی یاسایەكە بدات ئەم كەس كەسێكی كۆنە پەرست و مێشك پووچ تا ......... و لایەنەكەی تر بەهەمان شێوە كەسانی بەرامبەریان توانج ئەكرد بە دژیاتی كردنی قورئان ...... ئەم هەموو ناو جرینەو  سوكایەتی كردن لەسەر كێشەیەكی زۆر بچوك لە چاو كێشەكانی تر كە پەیوەندی بە هەموو تاكێكە، بەلام ئەم كارۆكە هاتا ناو باسەكە ئێستا زۆرێك لە خوێنەران گەران بەدوای دەكەن هەر كەسێك بەشێوەیەك باس لەم كارۆكە دەكات جا  پێویست دەكات هەندێ پرسیار  بپرسین وەك  فرە ژنی لە دونیا علمانیەت هەبوونی هەیە یا نا ئەگەر هەبوونی هەبێ چ جیاوازیەكی هەیە لەگەل ئەم فرە ژنیەی كە ئیسلام رێی پێداوە، و ئەپرسم ئەم فرە ژنیەی لە ئاقارەی علمانی غەربی كاری پێ ئەكرێت لەگەل مافەكانی ئافرەت دەگونجێت یا ئەمەی ئیسلام باسی دەكات، ئایا گۆمەلگای علمانی لە سەدا چەند پیرەوەی فرە ژنی علمانی دەكەن و موسلمانان تا چەند پیرەوی فرە ژنی ئیسلامی دەكەن.

 بۆ وەڵام دانەوەی پرسیارەكان ئەلێن فرە ژنی لە دونیا بوونیدا دووجۆرە یەكەمیان:فرە ژنی رێك بریتیە لەم فرە ژنی كەپەیوەسدار بە ماف و ئەرك، واتا پێویستە لەسەر پیاوە مافەكان جێ بەجێ بكات، وفرە ژنی رێك ئامانجەكەی بریتیە لە سوود گەیاندن بەبەرژەوەندی گەشتی، وجۆری دووەم فرە ژنی نارێك بێ سنوور ئەم فرە ژنییە هیچ مافێك نادات بەبەرامبەرەكی تەنها ئامانجەكەی تێر كردنی هەستى سێكسی و هیچ مەبەستێكی تری نیە واتا لەم جۆر فرەژنییە ناریكَە ئافرەت وەك كالایەك سەیری دەكرێت، جا ئەگەر سەیری دونیا علمانی بكەین جەنجالۆكەی فرە ژنی نارێك و بێ سنوور دەووری داون بۆ نمونە یەكێك لەسیاسەتدارەكانی فەرەنسا (جورج كلمنصو 1841م – 1929م) نزیكی 800 خۆشەویستی هەبووە كاری سێكسی كردووە لەگەلیان ئەگەر بۆ جاررێكش بێت، ونزیكی 40 منداڵی نایاسای هەبووە، و خێزانی جورج كندی زۆر بوێرانە دەلێت هاوسەرەكەم نزیكی 200 هاورێی كچی هەبووە، هەموومان ئەزانین هاورێییاتەی چ مانایەك ئەگەینێك لە زاراوەی ڕۆژئاوا، دەبێ بەڵێین كەسێكی وەك كلمنصو بەئارەزووی خۆی ئەسوراوە لەناو 800 كچ یان ئافرەت وەكو درندیەكی تەنها تامەزرۆی بە ژن كردنی كچەكانی هەبێ هیچ تر نا، یان كەسێكی وەك كلنتۆن  خیانەتی خێزانی كرد لە هاوسەركەی بەناوی هاورێیاتی لەگەل (مونیكا)، ئەم چەند نمونە بۆمان دەردەخات كەفرەژنی بوونی هەیە لە ئاقاری علمانی رۆژئاوا و رۆژهەلات بەڵام ئەم فرە ژنیە فرە ژنی نارێك و بێ سنوور، بەڵام كەسانەی علمانی بەچاوێكی تر تەماشای ئەم دیاردە دەكەن و ناوێكی تری بۆدادەنێن، لەراستیدا ئەم چاوی كەپێی سەیر دەكەن ناتەواویەكی روونی تێدایە و دادوەرانەنیە چونكە هەر هەمان كەسە كەباس لە فرەژنی رێك دەكرێت دژایەتی دەكات بەڵام كەباس رابواردنی ناشرعی دەكرێت بەكارێكی ئاسایی دادەنێت دەلێت تاكەكان سەربەستن، منیش دەڵێم ئەمەی فرە ژنی رێك دەكات سەربەست نیە یان بانێك و دوو هەوایە.

بەڵێ خوێنەری ئەزیز بۆمان دەركەوت كە فرەژنی بوونی هەیە لە دونیا علمانی سەردەم، بەڵام ئەم فرە ژنیە لەگەڵ فرە ژنییەی كە ئیسلام رێگایی پێداوە زۆرجیاوازی هەیە بۆ نمونە.
1-    فرە ژنی ئیسلامی پێویستی بە بەڵێندان هەیە بەڵام لە فرە ژنی علمانی پەیوست نیە بە هیچ بەڵێنێك.
2-    فرە ژنی ئیسلامی ئافرەت مافی دیاریكراوەی هەیەوەك (مەهر، نفقە، مسكن......) بەڵام لە فرە ژنی علمانی ئافرەت هیچ مافی نیە.
3-    لە فرەژنی ئیسلامی نسب بۆ مندالەكان دادەنرێت بەڵام لە علمانی ئەم ماف نیە چونكە پیاو تەنها دەتوانێن یەك ئافرەتی هەبێ بەشێوەی یاسای ئەوانی تر كەنایاساین هیچ مافیان نیە.
4-    فرە ژنی ئیسلامی ئەنجامەكەی پاراستنی گۆمەلگایە لە زۆر روو بەڵام علمانی ئامانجەكەیی تەنها تێر كردنی جەستەیە لەرووی سێكسی.
5-    لە فرە ژنی ئیسلامیدا ئافرەت وەك كەسێكی بەژداربوو سەیردەكرێت لە پێك هێنانی خێزاندا، بەڵام لە علمانیدا وەك كالایەك سەیر دەكرێت یان بۆ رابواردنی چەند ساتێك.
جا ئەم كەسەی هیچ جیاوازیك نابینێت دەڵێت: هیچ جیاوازی نابینم لە نێوان كەسێك چوار ژن بهێنێت بە شێوەی شەرعی و كەسێك لەگەل چوار ئافرەت زینا بكات.
دەلێین: ئەم كەسە بە عەقلێكی دروست بیر ناكاتەوە بەلكو بەعەقلى سادە دوور لە زانستانەی بریار دەدات، چونكە كاتێك مرۆڤ بیرو رایەك دەردەبرێت دەبێت بەلگەی زانستی دروستی هەبێ بۆ رایەكانی من كاتێك دەلێم فرە ژنی ئیسلامی زۆر جیاوازی هەیە لە كەسێك كە زینا لەگەڵ چوار كەس بكات، بەبەلگەی زانستی و عەقلی دەسەلمێنم.
سەرتا دەبێ لەلامان روون بێت دوو دەستەواژ، ئایا ئەم كەسەیی جیاوازی ناكات دەبێ لە بنەرتدا هەر بروا بەوە هەبێت كە ژنهێنانی شەرعی جیاوازە لەگەڵ زینا كردن، ئەگەر جیاوازی كرد ئەوا زۆر بەئاسانی دەگەین بەئامانجی دیار، بەڵام ئەگەر جیاوازی نەكرد لە نێوانیاندا ئەوا دەبێ مەبەستەكانی ژنهێنان لەلای ئەم جۆر كەسە دیاری بكەین.

لەراستیدا ئەم كەسانەی جیاوازی ناكەن لەنێوان ژنهێنانی شەرعی و زینا كردن لە بنەرتدا لە مەبەستەكانی ژنهێنان نەگەیشتونە چونكە ئەوانە وا بیرئەكەنەوە كە ژنهێنان تەنها بۆ كاری سێكسیە نەك بۆ چەندها مەبەستی ترە، بۆیە دەڵێن كاری سێكس چ بە رێگایی شەرعی بێ یان بە زینا هەر وەك یەك كارێكی جستەیە ئەمەش لێكدانەوەیەكەیی سێكسی فرۆیدیە، بۆیە دەبێ ئەم دەستەواژە لە ناو دەروونیان پاك بكرێتەوە، بەڵام لە عەقلی ستاندری پاك مەبەست لە ژنهێنان بریتیە لە ئامانجێك بۆ بەردەوام بوونی ژیان و دروست كردنی نەوەیەكی پاك دوور لەتێكەلبوونی نەسەبی نەوەكان.
بۆیە دەڵین فرە ژنی ئیسلامی لەگەڵ مافەكانی ئافرەت دەگونجێت نەك فرە ژنی علمانی، چونكە لەراستیدا ئەگەر فرە ژنی ئیسلامی قەدەغە بكرێت ئەوا راستەوخۆ فرە ژنی علمانی شوێنی دەگرێتەوە و زەرەرمەنترین كەس لەم گۆرانە ئافرەت دەبێت بەمەش مافە سەرتایەكانی لە دەست دەدات بەبێ هیچ ناوێك، وبەلگەش بۆ ئەمەش با سەیرێكی دونیا رۆژئاوا بەكەین كە لە شەپۆلەكانی فرە ژنی نارێك خەریكی نقومی شێتانەی سێكسی دەبێ، هەر رۆژێك لەگەڵ پیاوێك كات بەسەر دەبات كە ئامانجەكەش تەنها كاری سێكسیە هیچ تر نیە.
بەمەش زۆر روونە كە رێژەی فرە ژنی علمانی لە ئاقاریی رۆژئاوا گەڵێ زۆرە نزیكەی سەدا 80 زیاتر بەڵام رێژەی فرە ژنی ئیسلامی لە ئاقاریی ئیسلامیدا نزیكەیی سەدا  25 یان 30دەبێ.
لە كۆتیایدا بۆمان روون دەبێتەوە كە فرە ژنی نارێك بەم هەموو نادروستیەیی كارێكی زۆر ئاسایە لە نێوان كۆمەلگایی رۆژئاوادا بۆ پشت ئەستوری ئەمەش پەیمانگایی كینزی بۆ لێكۆلینەوەیی سیكسی راپرسیكرد لەچەندها كچ لە ئەمەریكادا :ئایا وەڵامتان چۆن دەبێت كاتێك دەزانن هاورێیەكەت پەیوەندی سێكسی هەیە لەگەڵ كەسێكی تر .
لە وەڵامدا:6% وتیان پەیوەندی لەگەڵ ئەپچرێنین،10% وتیان:پەیوندیمان لەگەڵ دەمێنێت بەڵام هاورێیاتی ناكەین،33.4% وتیان:هاورێیتیمان بەردەوام دەبێت بەڵام پێ دڵ گران دەبین،51% وتیان هاورێیتیمان دەمێنێت و ئەمەش كارێكی ئاسایە.
بەڵێ خوێنەری ئازیز ئەمان فرە ژنی نادروستیان پێ رەوایە چونكە بەبێ  هیچ كۆت و زنجیرێكی شارستانەییە بەڵام علمانی  خۆماڵی هەوڵی قەدەغكردنی فرە ژنی رێك و دروست دەدات كاتێك كچانی سەرچاوەی ئەوان فرە ژنیانیان بە شتێكی ئاسایی داناوە.

سەرچاوەكان:
1-    مجلە الكفاح العربی ژمارە 776 لە حەوزیران ساڵی 1993م.
2-    الاهرام 13/9/1979. انیس منصور.
3-    المراە بین گغیان النڤام الغربی و لگائف التشریع الربانی.

نوێترین نوسینەکانی دكتۆر محمد خالد مصطفى