مەلا ماتۆڕەکانی کورد لە بەغدا؛ خەمی مووچە یان پیلانی بێ حورمەتکردنی گەلێک؟

وتار/ 16/06/2020 759 جار بینراوە

بەهرۆز جەعفەر

مەلا ماتۆڕەکانی کورد لە بەغدا؛ خەمی مووچە یان پیلانی بێ حورمەتکردنی گەلێک؟

* بەهرۆز جەعفەر
 "هەرێمی کوردستان مووچە نادات بە فەرمانبەران، پرۆژەیەکمان ئامادەیە فەرمانبەرانی هەرێمی کوردستان ڕاستەوخۆ لە بەغدا مووچە وەربگرن. کێ لەمە باشتر شک ئەبات با بفەرموێ تەحەددای ئەکەین"... “ حکومەتی هەرێم پارەکانی بردوە بۆ کوێ با بیهێنێتەوە"... “ کار ئەکەین بۆ ئەوەی بەهاکان بگەڕێنەوە”.
ئەوەی سەرەوە چەند کۆپلەیەک لە دەیان ئارگیۆمێنتی سەرۆک کۆماری عێراق « بەرهەم ساڵەح» و ماوەیەکیشە کاک (د. ڕێبوار کەریم) ی سەر بە «خۆی» هانداوە کە هاوار بکات « مووچەکان دزراون»... « پارەکان بێننەوە» ... ئەبێت مەرکەز بەهێز بکەینەوە... ئیتر ئەوە چەند ساڵێکە هەروا گروپێک کۆئەبنەوەو خەریکی قۆستنەوەی نەهامەتیەکانی خەڵکن بۆ خۆیان و دۆخی خەڵکیش وەکو خۆیەتی و خراپتر... پێش ئەوەی حیساب و کیتابی دەستوریی و ئابوریی بکەین چەند پرسیارێکم هەیە؛
یەکەم؛ ئەگەر بڕیار بێت دەستەڵاتی کوردیی تاوانبار بێت بە سەر پێ نەخستنی دامودستگەی دارایی و دەستوریی، بزوتنەوەی گۆڕان خەڵکە ڕەشوو ڕووتەکەی بێ ئومێد کردبێت، ئەوا بەرهەم ساڵەح و ئەو سێ و چوار کەسەی لەگەڵی ماونەتەوە ئابڕوی نوخبەو خوێنەواریان برد، ئێوە حیزبێکتان لە چاو تروکانێکدا دروست کردو فرۆشت کەس لێ پێچینەوەی لەگەڵ  کردن!؟.
دوو؛ کاتێک بەرمیلێک نەوت بە (١٢٧) سەتو بیستوحەوت دۆلار بو، بەرهەم ساڵەح سەرۆکی حکومەت بو، لە شیرینی نەوتەکە (٦) شەش ملیار دۆلار لە کابینەکەیدا دیار نەما. بە دان پیانانی ئەمدواییەی بەرپرسانی فەرمی شەش ملیار دۆلارەکە بەرهەم ساڵەح بردویەتی. بە دواداچونێکت بۆ ئەمە کرد؟ ئەزانی داویەتی بە چی و چۆن؛
سێهەم؛ کە زانکۆی ئەمریکی لەسەر ڕووبەری دەیان دۆنم زەوی خەڵک دائەمەزرێنن و دەیان دۆنمیش بەهۆیەوە داگیر ئەکات، لە ئەمریکاوە بەدیاریکراوی لە «ئەریزۆنا» ەوە بەرهەم ساڵەح کەسێکی بەناوی ئەون کارگۆڵ (Owen Cargol) هێناوەو کردویەتی بە سەرۆکی بۆردی زانکۆکە کە هاوڕەگەزباز بوەو، لەسەر لاقەکردنی مناڵێک لە پۆستەکەی دەریانکردوە لە ئەمریکا. فەزیحەتی سێکسی کارگۆڵ لە میدیای ئەمریکیدا لە ساڵی (٢٠٠٨) دەنگی داوەتەوەو، ئەشتوانن گۆگڵی بکەن یان بڕواننە ئەم سەرچاوەیە:
Ray Stern (2008) Disgraced ex-NAU president Owen "Grab Your Balls" Cargol resigns from American University of Iraq
مانگانە زیاتر لە (٥٠٠٠٠) پەنجا هەزار دۆلار بە کوردی (٥) دەفتەر موچەو ئیمتیازی ناوبراو بوە لە زانکۆی ئەمریکی. وەک لە لینکەکەدا ناوی بە (گون گر) هاتوە.
چوارەم؛ جەنابتان پەلەمانتارن، ئێمە ئێوەمان ناردە بەغدا و بێ هیچ خواستێکی کەسیی بەرگریمان لێکردن بۆ خاتری ئەوەی ئەم هەڕەشانەی ڕووی کردۆتە ناوچەکەو کوردستان کەمی بکەینەوەو لەگەڵ (بەرهەم) یشدا ئەمە ڕێککەوتنمان بوە. ئێ کە ئێوە لە بەڵێنەکە لائەدەن و خۆتان ئەبنە مەترسیەکەو دەرفەت و خەونەکان ئەکوژن، خێرە ئێمە شەرمەزار بین و ئێوەش فشقیات بکەن و بە پێکەنینی بێ ماناوە خۆتان لە بێ حورمەتیەکانی دوێنێ بشارنەوە!.
پێنجەم؛  لە ئاداری (٢٠٢٠) دا بە بڕیاری ژمارە (٢١) ی ئەنجومەنی وەزیرانی عێراق (عەزام عەلوش) ی سەرۆکی بۆردی زانکۆی ئەمریکی کە بەرهەم ساڵەح خاوەنیەتی خراوەتە لیستی ڕەشەوە لە بەرئەوەی پارەی سپی کردۆتەوە. زەحمەت نەبێ تۆ ئەگەر تەپ و تۆز ناکەی و خەمی موچەی خەڵکتە بۆ نەتپرسی عەلوش ئەو پارانەی لە کوێ بوەو لە کوێوە بردویەتی بۆ کوێ؟!. بۆ نەتوت ئەوە چۆنیە کە عەلوش چەند ساڵە لە ڕاقی ترین گەڕەکی سولەیمانی ماڵ و پاسەوانی بۆ دانراوە کەچی دایکی شەهیدێک لە ناحیەی شۆڕش دا ئاوی خواردنەوەی پێ ناگات و موچەکەی لە کاتی خۆیدا وەرناگرێت!؟. ئەزانیت ئەم عەزام عەلوشەی کە کۆ- فاوندەری زانکۆکەی بەرهەم ساڵەحە ڕێکخراوێکی بەناوی « سروشتی عێراق» داناوە، لەجیهاندا وەرگرتنی فەندو پارە بۆ ڕێکخراوێک ئیش لەسەر سروشت و ئاژەڵ و... تادوایی بکات زۆر قورسە، کەچی هەر بە چەقەنە فەردە دۆلاری هێناوەو بردوە!. ساڵی (٢٠١٩) لە میانەی کۆنفڕانسی دەستپێشخەری ئاسایش -Security Initiative وتەی تۆمارکراوی هەیە کە بەرگریی کە تورکیا ئەکات ئاوی عێراق و کوردستان بگرێتەوە. لە کەمبۆدیا و سەنیگال بەهەمان شێوە قسەی کردوە دژی عێراق و کوردستان.. دەفەرموو بۆ بەدواداچونێک لەو پارانە ناکەیت !؟.
شەشەم؛ تۆش و بەرهەم ساڵەحیش و دەوڵەتی ڕەئیس « کازمی» زۆر زۆر باش ئەزانن کە بەغدا موچەی هەرێمی کوردستان دابەش ناکات و دڵنیان مووچەی فەرمانبەرانی هەرێم ناخرێتە سەر بەغدا!. ئەی بۆچی ئەمە ئەکەن!؟ بۆچی چەند ساڵە بەدوای پارەی گەنمی جوتیارانەوەن ناتوانن هیچ و هیچ بکەن!؟. کەچی پۆپۆڵیستانە قیت ئەبنەوە ( شەعبەویەت تەبەنی ئەکەن لەم کاتەدا چونکە لەکاتی قەیراندا سەرهەڵ ئەدەن بۆ ئەوەی قەیرانی خەڵک بۆ خۆتان بکەنە دەرفەت).
خاڵ ڕیز کردن تەواو نابێت...دێمە سەر داهات و موچەو پارەکان، بەڵام دوو شت لە ئارادایە کە ڕاستەوخۆ مەترسیە بۆ سەر کوردستان و ئێوە لێی بەرپرسن لەگەڵ بەرهەم ساڵەح ( خوا ئاگای لێیە ئەوساش پێم ئەوت هەر ئەڵێی لە پشتی یەک هاتون)؛
یەک؛ ئیدارەی ئەمریکا دەستی کردووە بە گفتوگۆ لەگەڵ عێراق، بە پێی کارنامەکەی وەزارەتی دەرەوەی ئەمریکاو گفتۆگۆکان پێش هەموو شتێک تەنانەت پێش پرسی سەربەخۆیی ووزەی عێراق و پێش پاراستنی بنکەکانی ئەمریکا لە عێراق، ئەمریکا جەخت لە نەهێشتنی گەندەڵی ئەکاتەوە لە عێراق، بەرهەم ساڵەح ئەبێتە یەکێک لەو ناوانەی کە پارەو فەندەکانی ئەمریکاو هەرێمی کوردستان و عێراقی بە فیڕۆ داوە ( هەشت ساڵ لە بەغدا وەزیرو بەرپرسی مەلەفی ئابوریی بوە) ...بۆ ئەو مەبەستە پەلەتانە ئەوە پێش چاوی ئەمریکیەکان و لایەنە عێراقیەکان بخەن کە پارتی و یەکێتی لە ئێوە زیاتریان دزیوەو بە فیڕۆ داوە. وەک خۆت لە تەلەفزیۆنەکە وتت پار ئەم کاتە لای ئەمریکا عادل عەبدولمەهدی لای ئەمریکاو ئێران هێڵی سوور بو. ئێستا عادل لە کوێیە!؟ ئەی ساڵێکی تر ئەم سەرۆکایەتیە عێراقیانە ئەکەونە کوێوە!؟.
دووەم؛ ڕاستەوخۆ بەرهەم ساڵەح هەماهەنگ و هاریکاری تورکیایە بۆ لێدان لە پەکەکە، لە هەرێمی کوردستان، وە تەنانەت دوور نازانرێت کەسابەتی بە پرسی ڕۆژئاوای کوردستانیشەوە کردبێت لە ڕێگەی نوێنەری هاوپەیمانان لە سوریاو عێراق «جێمس جیفری» ەوە کە ناوبراو نوێنەری ئیدارەی ئەمریکایەو بە بەراورد بە برێت مەکگۆرک زۆر زیاتر دۆستی تورکیاو ئەردۆگانە.
بە کورتیەکەی، ئەو برادەرە لە ناو یەکێتی نیشتمانی کوردستان کەوتۆتە ئەودیوی فاریزە، لای پارتی و بارزانیش پردەکەی خۆی ڕووخاندوە!. ئەوەش لە ئەنجامی هەڵەکانی خۆیەوە بوە نەک دۆستەکانی ستەمیان لێ کردبێت. لە بری ئەوەی دۆخەکە لە کوردستان ئاسایی بکاتەوە، ئەو شکستە دەروونیەی لە ناخیدا هەیەو بەسەریدا هاتووە لەو ساڵانە ئەیەوێ کورد لە ڕێگەی بەغداو هەندێ گەمەی ناوچەییەوە وەک خۆی لێ بکات.
ئەگەر تێ بی نی بکرێت هەموو ئەوانەی بەغداد چیەتی ئەکەن و لەباتی یەکێتی و پارتی دەست لە قەوارەی کوردیی ناپارێزن (چەند کەسێکی کەمیان نەبێت بەرئەنجامی دڵسۆزیانە). بە دیاریکراوی ئەوانە شتێکیان نییە لە دەستی بدەن ( نە بەها نە جەماوەر نە مێژوو نە خانەوادە نە قوربانی نە حیزب). جا لەم سۆنگەیەوە حەزموایە ( ڕێبوار کەریم) وەک هاوڕێیەک لەوە زیاتر بە   ناو نەکەوێت.    ئەڵێت  یەک ماددەی دەستور  دژی ئەم کارە نیە !. یەک ماددەو  بڕگەش نییە پاڵپشتی بکات.

داهاتی کوردستان و مووچەی کوردستان چی لێ هات؟
ـ گەندەڵی و دەستوەردانی حیزب و قۆرخکردن بە گشتی.
- بڕینی بودجەی هەرێمی کوردستان بە جۆرێک لە کۆتایی (٢٠١٣) ەوە بەغدا کەمترین مووچەی بۆ هەرێمی کوردستان ناردوە.
- شکستهێنانی سیاسەتی ووزەی هەرێم
- دابەزینی نرخی نەوت لە (١٢٠) دۆلارەوە تا سفر و کەڵەگەبونی دەستهەقی کۆمپانیاکان. نرخی بەرهەمهێنان و گواستنەوەی بەرمیلێک نەوتی هەرێم (٩،٥ بۆ ١٠ $) دۆلارە، وە نرخی بەرمیلێک نەوتی هەرێم (٧) دۆلار خوار برێنتە. بە پێچەوانەی بەغداوە کە دەوڵەتە و تێچوی بەرهەمهێنانی بەرمیلێک نزیکەی (١،٥) دۆلارو پەنجا سەنتە. بۆ ئەمەش ڕادەستکردنەوەی نەوت ( بۆ ماوەیەکی کاتیی) بە بەغدا چارەسەرە. چونکە گرەنتیەک نییە بۆ مامەڵەکردنی هەمیشەیی لەگەڵ بەغدا.
- بونی زیاتر لە (١) ملێون ئاوارە لە هەرێمی کوردستان، لە ئێستادا (٤٥٠٠٠) هەزار ئاوارە لە کامپەکانی ناوچەی سولەیمانیدان و دۆخیشیان خراپە.
- شەڕی داعش ... عێراق داعش و ڕزگارکردنی شەڕی موسڵی بە کورد کرد کەرکوکیشی بە زەبری هێز لە کورد  وەرگرتەوە.  ئێستاش (٦٠٠) هەزار دۆنم زەوی کشتوکاڵی   کوردی کەرکوک بە نایاسایی لەسەر عەرەبی هاوردە  تۆمارئەکرێت نازانم سەرۆک کۆمار ئەم  شەرەفە دەستوریییەی بۆ کەی هەڵگرتوە! .  
- دانەوەی قەرزی ڕووس نەفت کە (١،١٠٠،٠٠٠٠٠٠) یەک ملیارو سەت ملیۆن دۆلار بو لە شوباتی ساڵی (٢٠١٧) ئەم قەرزە کرا.
- تا ئەم چرکەیە (١٣٠٠٠٠) سەتوسی هەزار کەس  پشکنینی کۆرۆنا یان بۆ ئەنجامدراوو لە هەرێم. هەر پشکنینێک (٣٠ بۆ ١٠٠) دۆلاری تێ ئەچێت.  یەک نوێنەری کورد لە بەغدا باکی بەم ئەرکە گرانەی تەندروستی نیە لە هەرێم!. 

سەرئەنجام
نوێنەرانی کورد لە بەغدا لە سەرۆک کۆمارەوە تا زۆرینەی پەرلەمانتاران نەک نوێنەرایەتی ڕاستیەکان و بەرژەوەندی خەڵکی هەرێم ناکەن، بەڵکو وەک « مەلا ماتۆڕ و هاشم عەقراوییەکان» لە ساڵانی حەفتاکانی سەروبەندی شکستی شۆڕشی کورددا بونەتە هەڵبژاردەو دڵخوازی لایەنە عێراقیەکان لە بەغدا. کاری ڕاست ئەوەیە چاکسازیی لە هەرێمی کوردستان و گفتوگۆ و ڕێککەوتنەکان بەهەماهەنگی و گەڕانەوە بۆ حکومەتی ئیتیحادیی بێت. نەک سەرقاڵی شکاندنی شکۆی قەوارەی کوردیی بن. دواجار وەک ژیژاک ئەڵێت ئەبێت هەندێ شت هەبن بۆ فرۆشتن نەبن.!. عێراق (١٣٢) ملیار قەرزارە، ساڵێ (٢٠١٩) پتر (١١٨٠٠٠) هەزار کەس لە بەسرە چونەتە نەخۆشخانە چونکە ئاوی پیسیان خواردۆتەوە. ئەمە دەستوریی و لۆژیکە بڵێین نەوت ڕادەست ئەکەین و گفتوگۆ ئەکەین، چما ڕووی نەداوە لە تەئریخی میللەتا دوای ئەو هەموو بێحورمەتیە میللەتێک بە قۆڵبەستراوی ببەیتە باوەشی ئەوانەی سەت ساڵە هەڕەشەی سڕینەوەت ئەکەن.
 لە پاڵ ئەمانەشەوە بەهۆی زیادبونی ڕۆڵی هێزر ناوچەییەکان و کەمبونەوەی هەژمونی هێزە جیهانیەکان ململانێکان توندتر ئەبنەوە لە ناوچەکەدا...بۆیە کاک ئەحمەدی موفتی زادە ئەفەرموێت؛
کوردە قەت نەنووی بەلای دوژمنی عەیارەوە
شیری دوژمن تێکەڵە حەتمەن بە ژاری مارەوە
ڕەنگ نەکەی داوێنی ناموست بە لەکەی عارەوە
نیشتیمانت دایکتە نەیدەی بەدەست ئەغیارەوە
لاوی کورد خۆت نەکەیتە داردەستی دوژمنت
دوژمنت نەت باتە مەیدان بۆ برای خۆ کوشتنت

نوێترین نوسینەکانی بەهرۆز جەعفەر