مێژووی ڕۆژژمــێری كـــوردی

وتار/ 01/04/2018 5088 جار بینراوە

ئارام مەجید عەلی

مێژووی ڕۆژژمــێری كـــوردی
ئارام مجید علی محمد
   نەتەوەی كورد یەكێكە لەنەتەوە كۆن و ڕەسەنەكان، بەدرێژای مێژوو بوونی خۆی وەك نەتەوە سەلماندوەو خاوەن شارستانیەت و كەلتور و فەرهەنگی خۆیەتی، نەتەوەی كورد لەمێژە خاوەن ڕۆژژمێری خۆیەتی و گرنگی پێداوە، مێژووش ئەمەی بۆ سەلماندوین كەنەتەوەی كورد لەم بوارەدا زۆر پێش نەتەوەكانی دیكەی دراوسێی كەوتووە، ئەوەتا ئەگەر بەراوردێكی نێوان مێژووی ڕۆژژمێری كوردی و كۆچی زاینی و كۆچی هەتاوی بكەین ئەوەمان بۆ دەردەكەوێت كەوا مێژووی ڕۆژژمێری كوردی زۆر لەپێش مێژووی ڕۆژژمێری ئەو نەتەوانەوە دەست پێدەكات كە كوردیان بەسەردا دابەشكراوە یان كوردیان تێدا نیشتەجێ بووە، بۆنمونە ساڵی كوردی نزیكەی(700)ساڵ پێش ڕۆژژمێری زاینی و (1279)ساڵ پێش ڕۆژژمێری كۆچی و (1321)ساڵ پێش ڕۆژژمێری كۆچی هەتاوی ئێرانی كەوتووە، ئەمەش پێشكەوتوویی ڕۆژژمێرو شارستانیەتی كوردی دەردەخات كە چۆن لەمێژە كوردەكان خاوەن ڕۆژژمێرو شارستانیەت بوون و پێش نەتەوەكانی دیكە گرنگیان بەڕۆژژمێر داوە و كاریان پێكردوە و بەكاریان هێناوە.
   هەموو نەتەوەیەك ڕۆژژمێرێك یان ڕۆژی سەری ساڵی خۆی هەیە كەسەرەتای ساڵی نوێ یان ڕووداوێكی مێژووی گرنگە وەك سەرەتای ڕۆژژمێر شانازی پێوە دەكەن، هەر وڵاتێك بەگوێرەی ڕۆژژمێر (تقویم)ێك كاروباری خۆی بەڕێوە دەبات، ساتی  ڕووداوێكیش بووە بە دەستپێكی ڕۆژژمێرەكەی. زۆربەی وڵاتان بەگوێرەی "ساڵی زایینی" هەڵسوكەوت دەكەن" هەندێ وڵاتیش وەكو(چین،ئەفغانستان، ئێران) پەیڕەوی ساڵی دیكە دەكەن. دانیشتوانی هەر پارچەیەك لە كوردستانیش چونكە وڵات و دەسەڵاتی سەربەخۆیان نییە، خۆنەویست ڕۆژژمێری ئەو وڵاتە بەكار دەبەن كە تێیدان و دابەشكراون بەسەریاندا. هەڵبەت كورد سەرەڕای بێ وڵاتی، لەئێستادا ساڵنامەی تایبەت بەخۆی هەیە كە بە(ڕۆژژمێری كوردی)ناسراوە.
لەڕۆژژمێری زاینیدا ڕۆژی 1/1 واتە  (1)ی كانونی دووەم سەرەتای هەموو ساڵێكی زاینیە، یان لەڕۆژژمێری كۆچیدا ڕۆژی 1/1 واتە(1)ی موحەڕەم سەرەتای هەموو ساڵێكی كۆچیە، بەڵام نەتەوەی كورد یەكێكە لەنەتەوە كۆنەكان و پێش زۆرێك لەنەتەوەكانی دیكە كەوتوە لەڕووی دانانی ڕۆژژمێرەوە،سەرەتای هەموو ساڵیكی كوردی1/1  واتە 1ی نەورۆز كەبەسەرەتای ساڵنامەی كوردیی دادەنرێت و بەرامبەرە بە 21/3 ساڵنامەی زاینی ،كەواتە جیاوازی هەردوو ساڵی زاینی و كوردی  نزیكەی دوو مانگ و 20 ڕۆژ دەبێت.
  زۆربەی زۆری مێژوونوسان و توێژەرانی بواری مێژوو ڕێكەوتی (1/1/700پ.ز) بەسەرەتای ساڵنامەی كوردیان داناوە، لێرەدا تەنیا ڕووداوێكی مێژووی كەڕۆژژمێری كوردی بۆ بگەڕێتەوە دامەزراندنی (دەوڵەتی ماد)ە،ئەو دەوڵەتەی حەوت سەدە پێش زاین لەهەرێمی موكریانی خۆرهەڵاتی كوردستان دامەزراو شاری ئەكبەتان(هەمەدان)ی كردەپایتەخت. دیارە گێڕانەوەی ڕۆژژمێری كوردی بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی ماد لەلایەن هەر مێژوونوس و توێژەر و نوسەرێكی كورد یان خۆرهەڵاتناس و كوردناس و بێگانەیەكەوە بوبێت جێگەی ڕێز و ستایشە، چونكە گێڕانەوەی تاكە ڕۆژژمێری كوردی بۆ بیرەوەریی دامەزراندنی دەوڵەتێك لەسەر خاكی كوردستان لەشوێنی خۆیدابووە، لەپەراوێزی وەها ڕووداوێكی مێژوویدا جێگەی خۆیەتی ئاماژە بەوە بكەین كەگێڕانەوەی مێژووی ڕۆژژمێری كوردی بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی ماد بەڵگەی ئەوەیە  كەئێمەی كورد پێش(700پ.ز)خاوەن دەوڵەت و كیانێكی بەهێزی وەك دەوڵەتی ماد بوین لەمێژووی شارستانیەتدا.
   مەبەستمان لەساڵی (700پ.ز) بۆ سەرەتای ساڵنامەی كوردی ئەو ساڵەیە كە (دیاكۆ)ی كورد هەموو تیرەو هۆزەكانی نەتەوەی مادی یەكخست و لەدەوری دەسەڵاتەكەی خۆی كۆیكردنەوەو ئیمپراتۆری مادی دامەزراند و ڕۆڵێكی گەورەی لەمێژووی كورددا گێڕا. گێڕانەوەی مێژووی ساڵنامەی كوردی بۆ دامەزراندنی دەوڵەتی ماد بەڵگەی ئەوەیە ئێمەی كورد لەساڵانی(700- 550 پ.ز) خاوەن دەوڵەتێكی بەهێزی وەك دەوڵەتی(ماد)بوین كەفەرمانڕەوایەتی خاكی كوردستانی كردووە. لەم دوایەشدا هەندێك لایەن و زاناكانمان بەتایبەت وەك(بەدرخانیەكان و مامۆستا عەلادین سەجادی و پیرەمێردی شاعیر) وایان بەباش زانی دامەزراندنی دەوڵەتی ماد بكرێتە سەرەتای ساڵی كوردی و تەنانەت لەڕۆژژمێری پیرەمێردی نەمردا دامەزراندنی دەوڵەتی ماد بەسەرەتای ساڵنامەی كوردی ژمێردراوە. ئەوەی گرنگە ئەوەیە لەسەردەمی حكومەتی هەرێمی كوردستان و لەئێستادا لەدەزگاكانی میریدا ئەم (ڕۆژژمێرە بەشێوەیەكی ڕەمزی بەكاردەهێنرێت) لەپاڵ ساڵی زاینی لەبەڕێكردنی ئیش وكارەكاندا.
دەستپێكردنی ڕۆژژمێری كوردی:
  یەكەم ساڵی دەستپێكی ڕۆژژمێری كوردی ٧٠٠ ساڵ پێش لە زایین بووە. بەهاری ئەو ساڵەش دەستپێكی ساڵەكە بووە واتە 1ی نەورۆز(خاكەلێوە). هەروەكو چۆن ساڵی كۆچی هەتاوی هاوكات نییە لەگەڵ ساڵی زاینیدا، ساڵی كوردیش لەگەڵ ساڵی زاینی و كۆچیدا هاوكات نییە.
  ڕۆژژمێری كوردی، ڕۆژژمێرێكی تایبەتە بەگەلی كورد و سەرەتای دەستپێكردنیشی (واتە ساڵی یەكی ئەم ڕۆژژمێرە)ئەو ساڵەیە كە ئیمپراتۆری گەورەی ماد لەلایەن دیاكۆوە دامەزرا،كەهەزارەی یەكەمی پێش زاین بوو، ساڵ و ڕۆژی كوردی ساڵێكی هەتاویە واتە بەگوێرەی سوڕی زەوی بەدەوری خۆردا و لەچوار وەرز پێكهاتووە و هەر وەرزێك خۆی لەسێ مانگ پێكهاتوە،بەم شێوەیە(مانگەكانی وەرزی بەهار: نەورۆز،گوڵان جۆزەردان)و (مانگەكانی وەرزی هاوین: پوشپەر، خەرمانان،گەڵاوێژ) و(مانگەكانی وەرزی پایز: ڕەزبەر، گەڵاڕێزان، سەرماوەرز) و (مانگەكانی وەرزی زستان بەفرانبار،ڕێبەندان،ڕەشەمێ)، وەرزەكانی ساڵیش لەناوی سروشت و كشتوكاڵەوە هاتوە.ژمارەی ڕۆژەكانی ساڵنامەی كوردی بەم شێوەیەن:(شەش مانگی سەرەتای ساڵ لە 31 ڕۆژ پێكهاتووە و پێنج مانگی دواتری ساڵ لە30 ڕۆژ پێكهاتوون و مانگی كۆتای ساڵ واتە مانگی دوازدە(ڕەشەمێ) لەساڵی ئاسایدا 29 ڕۆژ و لەساڵە پڕەكانیشدا لە 30 ڕۆژپێك دێت، كۆی ڕۆژەكانی ساڵ لەڕۆژژمێری كوردیدا 365 ڕۆژ و 6 كاتژمێر لەساڵی ئاسایدا،بۆ ئەوەی ئەو شەش كاتژمێرە كەلە چوار ساڵدا دەبێتە شەو ڕۆژێك كێشە دروست نەكات هەر چوار ساڵ جارێك مانگی ڕەشەمێ دەبێتە30 ڕۆژ كەپێی دەڵێن ساڵی كەبیسە(پڕ) و دەبێتە 366ڕۆژ. بەمەش (ساڵ و مانگە كوردیەكان)،لەكاتی دامەزراندنی یەكەم حكومەتی مادەكان بەدەستی دیاكۆ پەیدابوون. هەر سەبارەت بەدانانی مانگە كوردیەكان د.كەیوان دەڵێت:مانگە كوردیەكان عەلادین سەجادی و پیرەمێردی شاعیر دایانناو بەندەش لەكۆتای نەوەدەكانی سەدەی بیست بەزانستیم كردن).
  سەرەتای ڕۆژ وساڵگۆڕین لەساڵنامەی كوردیدا جیاوازە لەگەڵ ساڵنامەی زاینی و كۆچیدا بەڵام سەرەتای ڕۆژ و ساڵگۆڕینی ساڵنامەی كوردی هاوكاتە لەگەڵ گۆڕینی ڕۆژ و ساڵنامەی كۆچی هەتاوی ئێرانی بەڵام دوو جیاوازی سەرەكی هەیە یەكەم:ڕۆژژمێری كوردی بەپێچەوانەی ڕۆژژمێری ئێرانی كۆچی نیە،دووەم:لەسەردەمی كۆماری كوردستان لەمەهاباد ناوی مانگەكان كران بەكوردی و واتای ناوی مانگەكەنای كوردی لێوان لێوە لەواتای جوانی و گوزارشت لەسروشتی جوانی كوردستان دەكەن.بەشێوەیەكی گشتی ساڵ لەڕۆژژمێری كوردیدا لە دوازدە مانگ پێكهاتوە و هەرمانگە و ناوێكی جوانی تایبەت بەخۆی هەیە لەنێو ڕۆژژمێرەكاندا ناویان هاتوەو ڕۆژەكانیان دیاریكراوە بەم شێوەیە هاتووە:



ژمارە و مانگ و ڕۆژەكانی ڕۆژژمێری كوردی

ژ.مانگ ناوی مانگەكان ناوەكانی دیكەیان      ڕۆژی مانگ      
1      نەورۆز خاكەلێوە،هەرمێ پشكوان      31       
2      گوڵان  بانەمەڕ،شەستەباران،هێلانە مەل      31       
3      جۆزەردان      باران بڕان،بەختەباران،جوتان 31       
4      پوشپەڕ پوشكاڵ، خێڤە 31       
5      خەرمانان      جۆخینان،مێوەگەنان،زەخیران  31        
6     گەڵاوێژ تەباخ  31       
7      ڕەزبەر  هەوڵ پایز،كەوچەرێن،مشتاخان       30       
8      گەڵاڕێزان      خەزەڵوەر،گەڵاخەزان،سەرپەڵە 30       
9      سەرماوەرز     كەوبەدار،چری دووەم،داروەر   30       
10     بەفرانبار      هەوەڵ زستان  30       
11     ڕێبەندان      چلەشۆر(چلە)،بەفربارا دووێ   30       
12     ڕەشەمێ گوڵەمانگ،بازەبەران،مێش پەڕ ،ڕەشەمە،رەشەمەه     29 یان 30    

واتای ناوی مانگە كوردیەكان
  وەك ئاشكرایە هەندێك لەمانگە كوردیەكان زیاد لەواتاو مەبەستێكی دیاریكراویان هەیە كەتایبەتە بەجوانی سروشتی كوردستان و كەش و هەواو  بەرهەمە كشتوكاڵیەكان،ئەمەش بۆ دەوڵەمەندی زمان و كەلتوری كوردی دەگەڕێتەوە، مانگەكانی ڕۆژژمێری كوردی  بەپێچەوانەی مانگەكانی ڕۆژژمێری كۆچی و زاینی و ڕۆمانی و كۆچی هەتاوی هەڵقوڵاوی خاك و كستوكاڵ و سروشتی كوردەواریە و لەو سروشتە جوانەشەوە سەرچاوەی گرتوە، بەڵام ناوی مانگەكانی ڕۆژژمێرەكانی دیكە هەریەكەو مەبەستی تایبەتی خۆی هەیە كە گوزارشتە لەناوی خوداوەندە دەستكرد و خورافیات و ئەفسانەییەكان یان گوزارشت بووە لەناوی پاشا و سەركردەكان و ئەفسانەكان یان شاڵاو دابونەریتی هۆزەكانی سەردەمی نەفامی لەپێش هاتنی ئاینی پیرۆزی ئیسلام. جگەلەوەش لەڕۆژژمێرەكانی دیكەدا ناوی مانگەكان و ژمارەی مانگەكانیش بەخواستی پیاوانی ئاینی و دەسەڵاتداران گۆڕانكاری تێداكراوە و ئاڵوگۆڕ لەناوەكاندا كراوە، لەبەر ئەوە مانگە كوردیەكان لەچاو ئەم مانگانەدا جوانترین و ڕازاوەترین مانا و مەبەستیان هەیەو كەمترین دەستكاریان كراوە،  لێرەدا بەكورتی ئاماژە بەواتای ناوی مانگە كوردیەكان دەكەین لەگەڵ ئەو ناوانەی دیكە بۆ مانگەكان بەكاردەهێنرێت.
نەورۆز یان خاكەلێوە: مانگی یەكەمی وەرزی بەهارە و سەرەتای ساڵی نوێی كوردییە. واتای نەورۆز لەوەوە هاتوە كەسەرەتای بەهارەو تازە گژوگیا لەسەر خاك بەرز دەبێتەوە، كاتێك ئاژەڵەكان ئەم گژوگیایە دەخۆن خاك و خۆڵ  لەگەڵدایەو بەدەم و لێویەوە دەبینرێت و وتراوە خاكە لێوە.یان بەو واتایەش دێت كەزەوی بۆش و كلۆر دەبێتەوە،خاك لێو دەكاتەوە هەتا خونچە سەر لەخاك دەربێنێت و موژدەی بەهار و بوژانەوەی سروشت بەخەڵك بدات.نەورۆزیش بەمانای ڕۆژی نوێ و وەرزی بەهارو سەرەتای ساڵی نوێ دێت.ئەمەش پەیوەستە بەزەمەنەوە.
گۆڵان یان بانەمەڕ: مانگی دووەمی وەرزی بەهارە.واتای بانەمەڕ لەوەوە هاتوە كەلەم مانگەدا شەنگەبێری كەخاوەن ئاژەڵی وەردە وەك (مەڕوبزن)دەمەو ئێواران نزیك خێڵ و ئاوایی دەكرێنەوە كابان(بەربێری)واتە ئافرەتی خاوەن ماڵ دەچنە بزن ومەڕ دۆشین، لەو جێگایەدا ئاژەڵەكان تێیدا مۆڵ دراون دەوترێت بانەبێری و ناونراوە بانەمەڕ، یان بەو واتایەش دێت كەش و هەوا خۆشدەكات و ئاژەڵەكان لەدەر و دەشت و بانەكان دەمێننەوە و بەشاخ و كێوان هەڵدەگەڕێن و چونكە خەمی گەڕانەوە بۆ ناوماڵ و جێگەیان نابێت بەوەش دەگوترێت بانەمەڕ واتە مەڕ دەچێتە بان و شوێنە دووورەكانی چیا. گوڵانیش بەواتای ئەوەی لەم مانگەدا گوڵە بەهاریەكان دەپشكوێن و سەردەردێنن و سروشت بەگوڵ وگوڵزاری ڕەنگاوە ڕەنگ  دەڕازێتەوە و مانگی گوڵ و جوانیە و پەیوەستە بەسروشتی كوردستان.
جۆزەردان: مانگی سێیەمی وەرزی بەهارە.واتای جۆزەردان لەوەوە هاتەوە كەلەم مانگەدا كێڵگەكانی جۆ بەرەو پێگەشتن دەچن و جۆ زەرد دەبێت و ڕووی سروشتی سەوزاریی بەهۆی گەرمی خۆرەوە زەرد هەڵدەگەڕێت و سەوزای بەهار بەرەو نەمان دەچێت لەبەر ئەوە ناونراوە جۆزەردان و پەیوەستە بەكشتوكاڵەوە.
پوشپەڕ: مانگی یەكەمی وەرزی هاوینە و یەكەم ڕۆژی چلەی هاوین لەم مانگەدایە. لەم مانگەدا گژوگیای سەوز و بەرووبومە كشتوكاڵیەكان وشك دەبن و ئەوەرن و تەختی زەوی دەبن دەبنەپوش وبەدەم گێژەلوكە و شنەی شەماڵەوە دەوكەونە چەم و دۆڵەكان،بۆیە بەم مانگە وتراوە پوشپەڕ،ئەمەش پەیوەستە بەسروشتەوە.
خەرمانان: یەكێكە لەمانگەكانی ساڵی كوردی دووەم مانگی وەرزی هاوینە.لەم مانگەدا گژوگیاو بەروبومە كشتوكاڵیەكان بەرهەم دێن و پێدەگەن وخەلەو خەرمان خڕدەكرێتەوە و خەرمانی لێدروست دەكرێت، لەم سۆنگەیەشەوە بەو مانگە وتراوە خەرمانان.ئەمەش پەیوەستە بەبەرهەمی كشتوكاڵەوە
گەلاوێژ: ئەم مانگە سێیەم مانگی وەرزی هاوینە.كاتێك 45 ڕۆژ لەهاوین دەڕوات و دونیا بەرەو فێنكی دەچێت و ئەستێرەی كۆچەری  لەوكاتەدا دەردەكەوێت كەئەستێرەیەكی گەشاوەیەو ڕووناكی دەبەخشێت, لەكوردەواریدا دەڵێن گەلاوێژ كەوتووە واتە گەولاێژ هەڵهاتووە، لەبەر ئەوە ئەم مانگە لەناوی ئەو ئەستێرەوە ناونراوە گەلاوێژ.ئەمەش پەیوەستە بەفەلەك و ئەستێرەو ئاسمانەوە
ڕەزبەر: مانگی یەكەمی وەرزی پایزە.وەك لەناوەكەیدا دیارە لەم مانگەدا بەروبومی باخ و ڕەزەمێوەكان بەتەواوی هەمە چەشنەكانیەوە دێنەبەر و پێدەگەن، لەبەر ئەوە بەم مانگە وتراوە ڕەزبەر.ئەمەش پەیوەستە بەبەرهەمی ڕەزداری و میوە جۆربەجۆرەكان.
گەڵاڕێزان یان خەزەڵوەر: مانگی دووەمی وەرزی پایزە. لەم مانگەدا سروشت زیز و زویرە و گەڵای درەختەكان زەرد دەبن و دەوەرن و دەكەونە ژێر درەختەكان و گەڵاڕێزان دەكەن، بای شەماڵ هەڵدەكات و بەرگ و گەڵای دار و دەوەن جیا دەكاتەوەو دەیخاتە سەر زەوی بۆیە بەم مانگە وتراوە گەڵاڕێزان.خەزەڵوەریش لە(خەزان و وەرین،زەردبوون)ەوە هاتوە كەخەزان بەجۆرە بایەك دەڵێن كەگەڵای زەردبووی درەختەكان دەوەرێنێت،لەبەر ئەوە بە خەزەڵوەر ناوبراوە.ئەمەش پەیوەستە بەسروشت و سروشتی سەوزایی.
سەرماوەرز: مانگی سێیەمی وەرزی پایزە، لەم مانگەدا ئاووهەوا دەگۆڕێت و سەرەتای سەرما و كزەبای سارد دەست پێدەكات، لەبەر ئەوە بە سەرماوەرز ناونراوە ئەمەش پەیوەستە بەكەش وهەواوە.
بەفرانبار: یەكەم مانگی وەرزی زستانە.لەدوای مانگی سەرماوەرز بەفر لەكێوەكانی كوردستان دەبارێت،لەسەرەتای ئەم مانگەوە سەرماو سۆڵە و بەفربارین دەست پێدەكات،لەبەر ئەوە بەم مانگە وتراوە بەفرانبار.ئەمەش پەیوەستە بەدیاردە سروشتیەكان.
ڕێبەندان: دووەم مانگی وەرزی زستانە، لەكوردەواریدا بە(چلە)ی زستان دەناسرێتەوە. لەم مانگەدا سەرماو سۆڵە و سەهۆڵبەندان و شەختە بەسەر یەكدا دەكەون و ڕێگاكان بەهۆی بارینی بەفری زۆرەوە دەگیرێن و  ئەمەش وادەكات كە كاروان و سەردان كەم ببێتەوەو زۆر كات لەم مانگەدا ڕێگە دەگیرێت، لەبەر ئەوە ئەم مانگە ناونراوە ڕێبەندان.
ڕەشەمێ: سێیەم مانگی وەرزی زستانە.ڕەشەمە واتە ڕەشبونەوەی زەوی دوای ئەوەی بەبەفر سپی پۆش كرابوو. ئیدی هەوا خۆش دەبێت وەرز بەرەو خۆشی دەچێت و زەوی گەرم دەبێت، كچانی كوێستانەكان خۆیان دەدەنە بەر هەتاو ڕەش دادەگەڕێن، خەڵكی دەڵێن:ڕەشە مێ واتە مێینەكان ڕەش دادەگەڕێن، تەنانەن لەم مانگەشدا كوڕانیش مەیلەو وڕبون و ڕەشداگەڕان دەچن، لەبەر ئەوە بەم مانگە وتراوە ڕەشەمێ، لەلایەكی دیكەشەوە لەم مانگەشدا پشیلە دێتە (نەهرۆ) واتە زاوزێ،كەپشیلەی مێ بەدەنگێكی ناساز بەدەوری پشیلەی نێردا بازدەدات و دەماوێنێت و لەكوردەواریدا  بەو دەنگە وتراوە(ڕەش میاو) دواتر مانگەكەی بەناوەوە ناونراوەو بووە بە ڕەشەمێ، جگە لەوانەش لەلایەكی دیكەوە لەكۆتایی ئەم مانگەدا شەوانە ئاژەڵ دەبرێن بۆ شەو لەوەڕ ئەویش لەبەر گیا و سەوزایی  ڕەش دێنەوە بەرچاو بەوەش دەڵێن گیا ڕەش،ئەویش كورت دەكرێتەوە بۆ ڕەشەوە واتە شەو ڕەش بوەتە ڕەشەمێ.
ئەم واتا و ناوە جوانانە لەگەڵ سەرهەڵدانی كشتوكاڵ و چاودێریكردنی سروشت و دەركەوتنی دیاردە سروشتیەكان لەئاسمان و زەوی و كەشە كشتوكاڵیەكان سەریان هەڵداوەو پەیدابوون و زەمەنی ساڵێكی كشتوكاڵیان پڕكردوەتەوە و ئەمەش لەسەرەتای سەرهەڵدانی كشتوكاڵەوە هەبووە.

نوێترین نوسینەکانی ئارام مەجید عەلی